T. C. Marmara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ İlahiyat anabiLİm dali

 
203
kalacağı zamanı kendi ayarlayabilir, ancak başladığı  işi yarım bırakmamalıdır. 4. Gizli komitenin 
misyonere yüklediği görevden başka, yani inanç ve itikada ait öğreti vazifezsinden başka; a) ibadetlerini 
yerine getirip getirmediklerine, çocuklarını vaftiz ettirip ettirmediklerine, kilisede nikâhlanıp 
nikâhlanmadıklarına dikkat etsinler. Ayrıca Muhammedîlerle ilişkilerine, camiye gidip gitmediklerine, 
evlerine mollaların gelip gelmediklerine, dikkat etsinler. Şayet bu durumlar tespit edilirse, bunu önlemek 
için her türlü çareyi devreye sokun ve başrahibe bu durumu rapor edin. b. Kreşen olmayan Tatarlara ise, 
mümkün olduğunca yaklaşmaya çalışın, güvenlerini kazanın ve hıristiyanlığı kabule iknaya çalışın. 
Vaftize razı olanları kurallara riayet ederek kiliseye götürün. c. Misyoner yerli kilise rahiplerini kontrol 
edip ilgili başrahibe gelişmeleri rapor edin. 5. Bütün Tatarların hıristiyanlık ile ilgili isteklerini 
misyonerler yapsın ve yakındaki kiliseye bildirsin ki, kilise kayıtlarına girsin. Misyonerlerin bulunmadığı 
anda insanların soğumaması için yerli keşişler yapabilir, ancak vaftizi mutlaka misyoner yapmalılıdır, 
ondan izinsiz vaftiz yapılmayacaktır. Yeni vaftizliler misyonere haber verilecek ve kontrolu misyoner 
tarafından yapılacaktır 6. Misyoner gezi anında defter tutsun; defterde gittiği tarih, ibadetleri, yapılan 
taleplerin sayısı, faaliyetleri kayıt edilip yılda iki defa başrahibe teslim etsin: Ocak ve Temmuz; bu 
durumda her yarım yılın raporu da böylece baş rahibe sunulmuş olcak ve hadiselere anında önlem 
alınacaktır. 7. Büçesini misyoner düzenli bir şekilde ayarlayacak gelir gider ve ihtiyaçlarını bir defterle 
tutacak ve bu defter her yıl konsistorya tarafından kontrol edilecektir. 8. Yeparhiya piskoposu 
misyonerleri kontrol edecektir. 9. Devlet kurumları misyonere seyyar kilisede yolculuk esnasında, ev 
yapımında, güvenlikte ve evrak husunda yardımları gerekir. 10. Misyonere üzerinde ismi kazılı mühür 
verilmelidir.”
713 
 
Seyyar kiliselere rahip seçilmesi 14 Aralık 1849 tarih 5894 nolu Sinod 
kararıyla yapılmaktaydı. Bu kararlara da dayanak konsistoriya raporlarının yeparhiya 
piskoposlarına verildiği raporlarla şekilleniyor, piskoposların görüşleri özel önem 
taşıyordu. Nitekim Kazan Piskoposu Grigori Konsistoriya da hazırlanan rapora ek 
olarak kendi fikirlerini ayrı bir dosyayla Sinod’a iletmiştir. Bu dosya atanacak 
misyonerin bilgi ve yeteneğinin sınırlı olduğunu, bir misyonerin bölge için yetersiz 
kalacağını, bilgi toplamada kullanılacak yerli rahiplerin durumunu ve maddi unsurların 
öneminden bahsetmektedir. Piskopos Grigori’nin bu meselelere çözümü de bu raporda 
yer almış, tedbirleri yedi madde halinde ana başlıklarla Sinod’a bildirilmiştir.
714
 
                                                 
713
 Mojarovskiy, İzlojenie, s. 226-227. 
714
 KDK, f. 4., dosya no. 94 ve 98, “Barakah”; “1. Misyoner gideceği köyün bilgilerin öğrenip öyle faaliyete başlasın 
ki etkili olabilmesi buna bağlıdır. Mesela Çistopol kazası Şeşmi kilisesi, Aşağı ve Yukarı Nikitkina köyleri bilgileri 
gibi … Bu köylerden birincisinde eski Kreşen Tatarlar, kiliseye bağlıdır. (erkek 137, kadın 153); ikinci köyde yeni 
Kreşenlerin çoğu ihtidâya hazır (hepsi erkek 178, kadın 189, Çuvaşlar hariç.). Bu köyler birbirinden fazla uzakta 
değiller. Bu köylerde Kreşen olmayan Tatar yok, cami de yok, fakat yakınlarda müslüman köyleri var. 2. Misyonerler 
gidip gezdikleri köylerdeki her türlü faaliyetlerini defterlerine yazsın ve üçüncü dönemde bana yollasın. 3. Yeni baş 
misyoner işe başlamadan önce Şeşmin kilisesinde bilgilerle kalıp çalışsın ve iyi hazırlansın. Böylece işinde deneyim 
ve başarı kazanacaktır. 4. Seyyar kiliselerin kullanılması dinî kitapların Tatar diline çevrilmesine kadar ertelensin, 

---

 
204
Piskopos Grigori’nin 14 Aralık 1849 tarihli bu son rapordan sonra seyyar kilise 
ve misyoner atamaları meselesi kapanmış, bir daha da açılmamıştır. Misyoner olarak 
atanan rahip İvan Lyapidovski Mamadış Çura köyünden alınarak,  Şeşmu köyüne 
yerleştirilmiştir, faaliyet alanı oldukça sınırlı olmuş, bu arada ihtidâ hareketi bütün 
Kazan yeparhiyasını sarmıştır. 
4.2.6. Piskopos Grigori ve Misyon Faaliyetleri 
Piskopos Grigori bölgede misyonerler tarafından yazılan raporların sadece 
yüzeysel olduğunu, nasihatler verildiğini ancak nasihatlerin ve ihtidâ hareketinin 
içeriğine dair bilgiler taşımadığını müşahede etmiştir. Bütün raporlar genelde 
‘gayretlere rağmen istenilen sonuçlara ulaşılamamıştır’ cümlesiyle bitmekte dönenler 
hakkında hiçbir somut bilgi içermemektedir. Bir kısım misyonerler Orlov örneğinde 
olduğu gibi ihtidâcıların dinlemediğini, başarısızlıklarını savunanlar yanında istifa 
ederek örtmeye çalışanlar da mevcuttur. Grigori misyon faliyetinin gönülsüzlerle 
yapılamayacağı görüşündedir. Ayrıca Tanrının bu emirinin sadece İsa’ya değil bütün 
hıristiyan din adamlarına verdiğini söylemektedir. Rahiplerin gayrı Ruslara ilgisiz 
davrandıklarını, müslüman mollaların ve Çuvaş yomza ve Çeremiş kamlarının ise çok 
çalıştığını belirtmektedir. Durumun korkunç ve iç açıcı olmadığını düşünmektedir.
 715
 
Piskopos Grigori bir vaazında durumu şöyle özetler: 
“Çuvaş, Mari ve Udmurdlar ziyaret ettiğim köy kiliselerinin hiç birine devam etmiyorlar. Çuvaş, Mari ve Udmurd 
köylerinin her birinde en az 1000–2000 arasında erkek nüfusa sahip, ancak kiliseleri bomboştur. Kiliseler çok fakir, ağaçtan 
yapılmış, bazıları tamamen çürümüş ve talep her geçen gün daha da artmaktadır. Şikâyetler artıyor ancak bu durum köylülerin 
isteksizliğine işaret etmektedir. Bu gruplar kayıtlarda fakir gösterilmekte ancak yaptıkları kurban ayinleri ortada o zaman 
zorlama usülü mü gerekir, bu da çözüm olamayacaktır. Bunları içten inandırmak gerekir bu da bilgi ve çalışmayla yapılabilir, 
dinlerinin faydasız ve batıl olduğunu, gerçek dinin hıristiyanlık olduğunu göstermek gerekir. Ancak bu şartlarda 100 yıl da 
geçse bunun mümkün olamayacağını herkes biliyor. Çuvaş Mari ve Udmurdların durumu her geçen gün daha da kötüye 
gidecektir. Zorlamayla yapılacak misyon faaliyeti ters tepecektir ve her geçen gün eski dinlerine dönüşü hızlandıracaktır. 
                                                                                                                                               
zira ibâdetler bu kiliselerde Tatarca yapılacaktır. 5. Şimdiki misyoner baş rahib Vasiliy Orlov, bu görevinden alınsın. 
6. Keşiş Lyapidevski’ye iki yetenekli ve güvenilir, seminarya kurslarını bitirmiş kişiler tayin edilsin. Lyapidevski’ye 
yardım edecekler onu misyona hazırlayacak insanlar olmalıdır. 7) Şeşme’deki faaliyet bir yılını doldurunca raporlar 
toplansın ve gözden geçirilerek Sinod’a bildirilsin.” 
715
 Mojarovskiy, İzlojenie,  s. 231-32 

---