Tarihte ve Günümüzde Ortadoğu'da Türkmenler

236

 

  /  Ortadoğu'da Türkmenler (Irak-Ġran-Suriye) Sempozyumu 

HAYATI 

Gazanfer  Mehemmed  oğlu  PaĢayev  1937  yılı  27  Ağustos‟da 

Azerbaycan  Sovyet  SosialistCumhuriyetine  bağlı  Tovuz  ilinin  Düzgırıklı 

köyündedoğar  (PaĢayev  Gazanfar,  2013:11).O  yıllarda  sadece  Azerbaycan 

değil, Sovyetler Birliği zor günlerini yaĢıyordu. Ülkeyi bir korku sarmıĢtı.ġöyle 

ki,  aydınlar,  iĢ  adamları,  düĢünürler  kurĢuna  dizilir,  ceza  evlerine  gönderilir. 

KardeĢ  kardeĢle  konuĢmaya  korkar.  Öğrenciler  toplantılarda  babalarını, 

annelerini  kötüler,  onları  reddeder.  Babasını  polise,  KGB‟ye  satan  çocuklar 

kahraman olarak tanıtılır. Okul dersilklerinde böyle çocuklar övülür. 

Böyle zor günler bitmemiĢ Sovyetler Birliği Nazi Almanyası ile birlikte 

Ġkinci  Dünya  SavaĢını  baĢlatır.  Böylece  Sovyetler  Birliği‟nde  20  milyon  kiĢi 

hayatını kaybeder. Köylerde, kasabalarda milyonlarla çocuk açlıktan ölür ve ya 

psikolojık  travma  alır.  Okullar  öğretmensiz  kalır.SavaĢ  Sovyetler  Birliği  ve 

onun  müttefiklerinin  zaferile  sonuçlansa  da  ülkenin  ekonomik  durumu 

düzelmez. Köylülerin toprakları ve hayvanları ellerinden alınarak kommunalar 

(kolhozlar) yaratıldığı için erzak kıtlığı oluĢur. Milyonlarca insan açlıktan ölür. 

Açlıktan ölmemek için yüz binlerce kiĢi Azerbaycan‟a, Türküstan‟a göç etmek 

zorunda  kalır.  Böyle  zor  günlerde  küçük  Gazenfer  PaĢayev  Düzgırıklı 

köyokuluna  gider.1946–1956  yıllarında  köylerindeki  orta  okulu  bitirerek 

Bakü‟ye  gelir  ve  1957  yılında  yüksek  puanla  Azerbaycan  Pedagoji 

DillerEntitüsü‟nün  Ġngiliz–Azerbaycan  dilleri  fakültesine  kabuledilir.  O 

yıllarda  Sovyetler  Birliği‟ne  dıĢ  ülkelerden  kitaplar,  dergiler,  gazeteler 

getirilmesi, ünversitelere hocalar davet edilmesi, öğrencilerin yabancı ülkelere 

tecrübeye  gönderilmesi  yasaktı.  Bu  yasaklar  yabancı  dil  öğrenmek  isteyen 

öyrencileri  daha  çok  zor  duruma  sokar.  Gazenfer  PaĢayev  ise  zorlukları 

baĢarıyla aĢarak 1962 senesinde Azerbaycan Pedagoji Diller Entitüsünü bitirir 

(PaĢayev Gazanfar, 2013:11). 

Gazanfer  PaĢayev  çalıĢma  hayatına  1962  yılında  Ali  Bayramlı  ilinin 

Vladimirovka köyündeĠngilizce–Azerbaycanca öğretmeni olarak baĢlar. 1962-

66  yıllarında  Irak‟ta  ingilizce-rusca  çevirmen  olarak  çalıĢır.  Daha  sonra  onu 

Pedagoji Diller Enstitüsü‟ndeçalıĢmaya devet ederler. O, önce Gramer, sonra 

Çeviri departmanlarında öğretmen olarak çalıĢır. 1969–1970‟li yıllardaEğitim 

Bakanlığına iliĢkin Yabancı ülkelerde çalıĢmak için yollanacak olan uzmanlara 

yabancı dil dersi veren kurslara rehberlik eder. 1969 senesindeIrak‟ta yaĢayan, 

Türkmanlar‟ın  Ģivesinedair  tez  savunarak  Doktorluk  derecesi  alır.  1970–

1990‟lı  yıllarda  M.F.Ahundovadına  Pedagoji  EnstitütüdeYabancı  diller 

departmanında,  1990-95‟li  yıllardaBakı  Devlet  Universitesinde,  2001–2005‟li 

---

Ortadoğu'da Türkmenler (Irak-Ġran-Suriye) Sempozyumu

  /   237 

yıllarda  Nizami  adına  AzerbaycanEdebiyyatı  Müzesinde,  2003  senesinden 

itibaren Nizami adına EdebiyyatEnstitüsünde çalıĢır.  

1993  yılı,  ġubat  ayında  «Irak–Türkman  folklorlarının  janrlar 

sistemi»konulu  tezini  savunan  G.PaĢayevgenç  neslin,  pedagoji  veilmi 

kadroların  yetiĢmesinde  çokĢey  yapar.  ġöyle  ki,  PaĢayev‟in  rehberliyi  ile  üç 

kiĢitez savunarak Doktorlukderecesi alır.  

MeĢhur edebiyyatcı, folklorcu, lingustik, yazar ve çevirmen G.PaĢayev 

ABD  (Azerbaijan  Ġnternational,  11  Ocak 2003),  Irak  (Altı  sene  Decle-Ferat 

sahillerinde,  Bağdat,  1996,  128  s.),  Suudi  Arebistan  («Azerbaycan–Suudi 

Erebistanı  arasında  edebi-medeni  iliĢkiler»Kasım,  2007),  Hindistan 

(«Azerbaycan–Hindistan edebi-medeni  iliĢkileri»  Kasım-Aralık,  2012),  Suriye 

(«Nesiminin heyat ve yaratıcı lığına yeni bakıĢ», Kasım, 2008), Türkiye (Irak-

Türkman folkloru, Ġstanbul, 1998, 320 s.), vebaĢka ülkelerdebildiriler sunar ve 

mekaleler yayımlatır. O,ABD (1983) ve Ġngiltere‟de (1988) uzun süreli kursları 

bitirerek diploma alır.  

Prof.  G.PaĢayev  poliglot  alimlerdendir.  Ana  dili  ile  beraber,Rusça, 

Türkçe, Ġngilizce veArapça bilir.  

YARATICILIĞI 

Gazanfer  PaĢayev‟in  ilk  kitabı1968  yılında  Bakü‟de  Resul  Rza  ile 

beraber yayımladığı «Kerkük bayatıları» kitabıdır. 

Bu  güne  kadar  G.PaĢayev  28  kitap  yazmıĢ  ki,  onun  da  iyirmi  biri 

IrakTürkmanları hakkındadır. Bu kitaplar defalarca Azerbaycan‟da ve Irakta, 

Türkiye‟de  Ġran‟da  yayımlanmıĢtır.  Azerbaycan  okuyucuları  Irak,  özellikle 

deIrakTürkman medeniyetine, sosyal vepolitik hayatına çok önem verirler. Bu 

merakGazanfer  PaĢayev‟in  araĢtırmaları  vetekrar-tekrar  yayımlanan  kitapları 

sayesindeoluĢur.  

Gazanfer  PaĢayev‟in  kitaplarından  baĢka,çeĢitli  dillerde  çok  sayıda 

makaleleri ve kitapları Türkçe, Arapça, Rusça, Ġngilizceyayımlanır.  

Gazanfer  PaĢayev‟in  IrakTürkmanları‟nın  folkloru,  dili,  medeniyeti 

hakkındaki araĢtırmalarına – kitaplarına aĢağıdakıları göstere biliriz: 

«Kerkük  bayatıları»  (Resul  Rza  ile  birge.  1968),  «Arzu  Gamber» 

destanı  (1971),  «Kerkük  mahnıları»  (1973),  «Kerkük  atalar  sözü»  (1978), 

«Irak-Kerkük bayatıları» (1984), «Kerkük tapmacaları» (1984), «Altı il Decle-

Ferat sahillerinde» (1985), «Kerkük folkloru antologiyası (1987, 1990), «Irak-

---

238

 

  /  Ortadoğu'da Türkmenler (Irak-Ġran-Suriye) Sempozyumu 

Türkman  folkloru»  (1992),  «Irak-Türkman  folkloru»  (Bağdad,  1995),  «Altı  il 

Decle-Ferat  sahillerinde»  (Arapça,  Bağdad,  1996),  «Irak-Türkman  folkloru» 

(Ġstanbul,  1998),  «Azerbaycan  folkloru  antologiyası»  IrakTürkman 

cildi,E.Benderoğu  ile  beraber  (1999,  2009),  «Kerkük  folklorunun  janrları» 

(2003),  «Kerkük  folklorunun  janrlar  sistemi».  Rusca  (2003),  «Kerkük 

dialektinin fonetikası» (2003), «IrakTürkman lehcesi»(2004) ve s. Daha sonra 

müellifin  «Nesimi  hakkında  araĢtırmalar»,  «Borcumuzdur  bu  ehtiram», 

«EdebiyyatĢinaslık  elmimizin  patriarhı»,  «Dilimiz-varlığımız»  gibi  kitapları  da 

yayımlanmıĢtır. 

GAZANFER PAġAYEV YARATICILIĞINDA IRAK 

TÜRKMANLARI 

Gazanfer PaĢayev 20. yyın 60-70 li yıllarındaIrak‟ta bir rus firmasında 

çevirmen  olarak  çalıĢtığı  zaman  Irak-Türkmanları‟nın  folklor  materyallerini 

toplamıĢ, Irak Türkleri‟nin Ģair, edebiyatcı ve araĢtırmacıları ile tanıĢmıĢ, yazılı 

vesözlükaynaklara  nüfuz  etmiĢtir.  Ġlmi  veedebi  önemi  olan  materyallar 

toplamıĢ, daha sonra bu materyalleri geniĢ araĢtırmaya tabi tutmuĢtur.  

Gazanfer PaĢayev‟in  Baküdeki 1967.yıl 10 Haziran‟da “Edebiyyat ve 

incesenet”  gezetesinde  “Bağdad  seferi”  adlı  bir  makale  yayınlatır.  Makale 

Azerbaycan‟da  büyük  ilgi  görür.  Bundan  sonra  o, 1967  yılındaElm  ve  hayat 

dergisinin  4.  sayında  “Irak  azerileri”;1967yılı  18  Kasım‟da“Edebiyyat  ve 

incesenet”  gezetesinde“Uzag  ve  doğma  eller”;1968  yılı  27  Aralık‟ta“Bakı” 

gazetesinde“Az  getdim,  üz  getdim”,  1978yılı  8  Nisan‟da“Edebiyyat  ve 

incesenet” gezetesinde “Decle–Ferat sahillerinde” ve b. makalelerini yazar. 

Makaleler okurların dikkatini çekdiğinden 1985 yılında “Altı il Decle 

ve  Ferat  sahillerinde”yol  kayıtları  kitabı  yayımlanır.  Bu  kitap  daha  çok 

hatıra,memorial yansımasından ibaret olsa da, eser bedii publisistiğin en güzel 

örneyidir.  Eser  ilk  kez  1985  yılında  yayımlanmıĢ,  yaranmıĢ  böyük  ilgi  talep 

esasında  1987  yılında  büyük  tirajla  yeniden  yayımlanmıĢtır.  Bu  eser  Irak‟ı 

Azerbaycan‟a yeniden geniĢ tanıtır.  

1992  senesinde  “Irak-Türkman  folkloru”  kitabı  ilmi  eser  Ģeklinde 

yazılır.  Bu  kitabın  editörve  yorumcuları  Azad  Nebiyev,  dr.Ebdülletif 

Benderoğlu, PaĢa Efendiyev, ikinci eserin editör ve yorumcuları Ayaz Vefalı, 

ErĢad Hürmüzlü, Vagif Yusifli olur. 

«Irak-türkman  folkloru»  eserini  okumanın  yanı  sıra,  beĢer 

sivilizasiyasının merkezi olmuĢ bu ülke ile bağlı bir çok bilgi sahibi ola biliriz. 

---