Tasdiqla yman: umumiy o'rta ta'lim m aktabi direktori

borligmi aniqlang.
Siz yangi bir ertakni eshitdingiz. Uni o‘rtoqlaringizga aytib bermoqchisiz.
Ana shunda nima qilasiz? 0 ‘zingiz mansub bo‘lgan tilning qonun-qoidaiari
asosida so‘zlami qo‘shib hosil qilingan gaplardan foydalanasiz. Demak,
nutqimiz gaplardan iborat bo‘ladi. M asai an: 1. Baliqchi chol oltin baliq
ushlab olibdi. 2. Sevinibdi. Bulaming har ikkisi gap, lekin birinchisi bir
necha so‘zdan, ikkinchisi esa faqat bitta so‘zdan tashkil topgan. Ulaming
har ikkisi uchun muhim narsa kesimlaming mavjudligi, tugallangan ohang
7

---

bilan aytilishi va fikr ifodalashidir. Ana shu belgisi bilan gap so‘z va so‘z
birikmasidan farq qiladi.
Gap tarkibida ishtirok etgan so‘zlar bir-biri bilan bog‘lanadi. M asalan: 
qir
va adir, Oygul bilan Baxtiyor; gulni hidlamoq, maktabga kelmoq 
kabi.
Misollardan ko‘rinadiki, so‘zlaming bog‘lanishi bir xil emas. Ayrim so‘zlar 
va,
ham, hamda, bilan 
singari bog‘lovchi va bog‘lovchi vazifasidagi so‘zlar yoki
sanash ohangi yordamida bog‘lanadi.
Boshqalarida esa birinchi qism ikkinchi qismga 
~ni, -da, -dan, 
—
ning 
kabi
qo‘shimchalar, 
tomon, 
to ‘g ‘risida, haqida, uchun 
singari yordamchi so‘zlar
bilan bogianadi. M asalan : 
akasiga olmoq, akasi uchun olmoq.
61-mashq. Quyidagi so‘zlardan foydalanib gaplar tuzing, so‘zlarning
bog‘lanishiga alohida diqqat qiling.
1. Ma’naviyat, qalb, quyosh. 2. Biz, Amir Temur, nabira.
3. Mustaqillik, abadiy, bo‘l. 4. Siz, o‘z, Vatan, sev. 5. Iste’dod, bola,