Təbiət
2009
Proqramın məzmunu
III sinfin standartının nəticələrini verilən məzmunun əsasında əldə etmək olar:
Əsas həyati hadisələr
Həyati proseslər: qida, tənəffüs, inkişaf, çoxalma, hərəkət;
Orqanizmlərin ətraf mühitdən asılılığı
Yaşayış mühiti: quru, su, hava.
Yaşayış yerləri: mağara, yuva, ev və s.
Əşyaların kütləsi və ölçüsü
Tərəzi, kütlə vahidləri.
Xətkeş, uzunluq vahidləri.
Cisimlərin hərəkəti
Dartmaq, itələmək
Nəqliyyatın və canlı orqanizmlərin hərəkəti.
Maqnit
Maqnitin xassələri;
Məişət həyatında maqnitdən istifadə.
Səs
Səslərin müxtəlifliyi.
Səsin yaranması və yayılması.
Səsin mənbələri (məs. musiqi aləti).
Yerli təbiətdə səmtləşmə
Coğrafi obyektlərin qarşılıqlı şəkildə yerləşməsi.
Şərti əlamətlər, sxematik şəkillər.
Günəş sistemi
Planetlər və onların qarşılıqlı şəkildə yerləşməsi.
Kosmosa səyahət edən nəqliyyat və cihazlar.
Quruda yerləşən bəzi coğrafi obyektlər
Coğrafi obyektlər və onların hissələri: mənbə, mənsəb, çayın yatağı, dağın zirvəsi, dağın ətəyi,
dağın dibi və s.
Coğrafi obyektlərin xüsusiyyətləri: sürətli, asta, sıldırım, yastı və s.
Coğrafi obyektləri xüsusiyyətləndirən mövsüm dəyişiklikləri.
Torpağın xassələri: tekstura, rəng, su keçirmə.
Təbii hadisələrin müxtəlifliyi
Təbii hadisələr: yağış, qar, külək, şimşək və sairə.
Havanın temperaturu.
Canlı barometrlər.
Şəxsi gigiyena və qrupda təhlükəsizlik
İdman tədbirlərində və oyunlarında iştirak edərkən təhlükəsizlik.
Təcili yardım təşkilatları (patrul, polis, yanğınsöndürən, təcili yardım) və onlarla əlaqə yaratma
qaydaları.
Yoluxucu xəstəliklərdən qorunmanın elementar qaydaları (şəxsi və ictimai gigiyena qaydaları).
Təb.E. III. - 5
Təbiət___2009'>Təbiət
2009
Həftənin rejimi.
İstirahət – sağlamlıq üçün göstərilən qayğı formalarından biridir.
Lazımi qida məhsulları, şəxsi qida rasionu. Ərzağın saxlanılma müddəti.
Ətraf mühitə qayğı
Təbii və süni ətraf mühit (məs. meşə, düzənlik, park, zoopark).
İnsanın təbiətə ziyan və fayda verən hərəkətləri (meşənin doğranması – ağac əkilməsi, məişət
tullantıları ilə çirkləndirmək – təmizləmək)
Təbiətdə hərəkət qaydaları.
Təb.E. III. - 6
Təbiət
2009
IV sinif
İlin sonunda əldə edilən nəticələr
Təb. IV. İstiqamət
Canlı aləm
Cisimlər və
hadisələr
Canlı aləm
Cisimlər və
hadisələr
Təb.IV. 1.
Şagird
orqanizmlərin həyat
mərhələsini təsvir
edir.
Təb. IV. 2.
Şagird nəsli
kəsilmiş
orqanizmlər
haqqında
müzakirələr aparır.
Təb. IV. 3.
Şagird canlı
orqanizmlərin
uyğunluq
əlamətlərini
yaşayış mühiti ilə
əlaqələndirir.
Təb. IV.4.
Şagird cisimlərin
tarazlığını ling
işi prinsipi ilə
əlaqələndirir.
Təb. IV. 5.
Şagird istiliyin
keçirilməsi və
keçirilməməsini
fərqləndirir.
Təb. IV. 6.
Şagird materialları
fərqləndirir, onların
xassələrini müzakirə
edir.
Təb. IV. 7.
Şagird obyektlərin
yerləşməsini və
qarşılıqlı yanaşmasını
müəyyən edir.
Təb. IV. 8.
Şagird Yer kürəsinin
formasını müzakirə
edir.
Təb. IV. 9.
Şagird əhəmiyyətli
coğrafi obyektləri
təhlil edir.
Təb. IV. 10.
Şagird ətraf mühitdə
təbii hadisələr
nəticəsində yaranan
dəyişiklikləri təsvir
edir.
Təb. IV.11.
Şagird ictimai
gigiyenaya və
təhlükəsizlik
davranış qaydalarına
riayət edir.
Təb. IV. 12.
Şagird müxtəlif
yaşayış mühitlərində
insan həyatının yerini
təhlil edir.
İlin sonunda əldə edilən nəticələr və onların indikatorları
İstiqamət: canlı aləm
Təb.IV. 1. Şagird orqanizmlərin həyat mərhələsini təsvir edir.
Nəticə əldə edilmişdir, əgər şagird:
Orqanizmlərin həyat mərhələlərini müşahidə etmək üçün sadə təcrübələr aparır və təcrübənin
•
ardıcıllığını təsvir edir.
Müxtəlif orqanizmlərin həyat mərhələləri arasında oxşarlıq-fərqləri tapır.
•
Təqdimatın müxtəlif vasitələrindən (şəkil, kollaj) istifadə etməklə həyat mərhələlərini təsvir
•
edən sxemləri tərtib edir.
Təb.E. IV. - 1
Təbiət
2009
Təb. IV. 2. Şagird nəsli kəsilmiş orqanizmlər haqqında müzakirələr aparır.
Nəticə əldə edilmişdir, əgər şagird:
Nəsli kəsilmiş orqanizmlər haqqında informasiya toplayır və onların nəsillərinin kəsilmə
•
səbəbləri haqqında öz fikrini bildirir.
İllustrasiyalarda qazıntı və müasir orqanizmlər arasında oxşarlıq və fərqləri tapır.
•
Daşlaşmış cəsədlərin modellərini (məs.,
•
plastilin və gipsdən istifadə etməklə) hazırlayır və
təbiətdən uyğun misallar gətirir.
Təb. IV. 3. Şagird canlı orqanizmlərin uyğunluq əlamətlərini yaşayış mühiti
ilə əlaqələndirir.
Nəticə əldə edilmişdir, əgər şagird:
Bitkilərin və heyvanların xarici əlamətlərini (məs.,
•
tikanlar, rəng, piy ehtiyatı, tük) müşahidə
edir, hansılar ki, ona ətraf mühitlə uğyunlaşmaqda yardım edirlər.
Heyvanların davranışını (məs.,
•
miqrasiya, sürüdə birləşmə, balalarına qayğı) və ətraf
mühitlə uyğunlaşmaqda onlara hansı davranışların yardım etdiyini təsvir edir.
Mühafizənin effektivliyini nümayiş etdirmək üçün modellərdən istifadə edir.
•
İstiqamət: cisimlər və hadisələr
Təb. IV. 4. Şagird cisimlərin tarazlığını ling işi prinsipi ilə əlaqələndirir.
Nəticə əldə edilmişdir, əgər şagird:
Cisimlərin tarazlığı vəziyyətini müşahidə etmək üçün sadə təcrübələr aparır, ölçü nəticələrini
•
cədvəl şəklində təqdim edir və nəticələr çıxarır.
Sadə lingin modelini hazırlayır və onun iş prinsipini təqdim edir. Gündəlik həyatda onun
•
istifadəsini nəzərə alır (məs., tərəzidə çəkmək, qablı tərəzi, ağır əşyaların ling vasitəsilə
yerdəyişməsi).
Təb. IV. 5. Şagird istiliyin keçirilməsi və keçirilməməsini fərqləndirir.
Nəticə əldə edilmişdir, əgər şagird:
Müxtəlif materialdan hazırlanan cisimlərin istilik keçirməsini müşahidə etmək üçün sadə
•
təcrübələr keçirir, nəticələr çıxarır və göstəriciləri cədvəl şəklində təqdim edir.
Əşyanın (məs.,
•
qida məhsulunun) temperaturunun saxlanılması üçün (istidə və ya soyuqda)
uyğun material seçir.
Təb.E. IV. - 2