Təbiət 2009 Təbiətşünaslığın tədrisinin əhəmiyyəti

Təbiət

2009

Proqramın məzmunu

III sinfin standartının nəticələrini verilən məzmunun əsasında əldə etmək olar:

Əsas həyati hadisələr 

Həyati proseslər: qida, tənəffüs, inkişaf, çoxalma, hərəkət;

Orqanizmlərin ətraf mühitdən asılılığı

Yaşayış mühiti: quru, su, hava.

Yaşayış yerləri: mağara, yuva, ev və s.

Əşyaların kütləsi və ölçüsü

Tərəzi, kütlə vahidləri.

Xətkeş, uzunluq vahidləri.

Cisimlərin hərəkəti

Dartmaq, itələmək

Nəqliyyatın və canlı orqanizmlərin hərəkəti. 

Maqnit

Maqnitin xassələri;

Məişət həyatında maqnitdən istifadə.

Səs

Səslərin müxtəlifliyi.

Səsin yaranması və yayılması.

Səsin mənbələri (məs. musiqi aləti).

Yerli təbiətdə səmtləşmə

Coğrafi obyektlərin qarşılıqlı şəkildə yerləşməsi.

Şərti əlamətlər, sxematik şəkillər. 

Günəş sistemi

Planetlər və onların qarşılıqlı şəkildə yerləşməsi.

Kosmosa səyahət edən nəqliyyat və cihazlar.

Quruda yerləşən bəzi coğrafi obyektlər

Coğrafi obyektlər və onların hissələri: mənbə, mənsəb,  çayın yatağı, dağın zirvəsi, dağın ətəyi, 

dağın dibi və s. 

Coğrafi obyektlərin xüsusiyyətləri: sürətli, asta, sıldırım, yastı və s. 

Coğrafi obyektləri xüsusiyyətləndirən mövsüm dəyişiklikləri.

Torpağın xassələri: tekstura, rəng, su keçirmə. 

Təbii hadisələrin müxtəlifliyi

Təbii hadisələr: yağış, qar, külək, şimşək və sairə.

Havanın temperaturu.

Canlı barometrlər.

Şəxsi gigiyena və qrupda təhlükəsizlik

İdman tədbirlərində və oyunlarında iştirak edərkən təhlükəsizlik.

Təcili yardım təşkilatları (patrul, polis, yanğınsöndürən, təcili yardım) və onlarla əlaqə yaratma 

qaydaları.

Yoluxucu xəstəliklərdən qorunmanın elementar qaydaları (şəxsi və ictimai gigiyena qaydaları).

Təb.E. III.  - 5

---

Təbiət___2009'>Təbiət

2009

Həftənin rejimi.

İstirahət – sağlamlıq üçün göstərilən qayğı formalarından biridir.

Lazımi qida məhsulları, şəxsi qida rasionu. Ərzağın saxlanılma müddəti. 

Ətraf mühitə qayğı

Təbii və süni ətraf mühit (məs. meşə, düzənlik, park, zoopark).

İnsanın təbiətə ziyan və fayda verən hərəkətləri (meşənin doğranması – ağac əkilməsi, məişət 

tullantıları ilə çirkləndirmək – təmizləmək)

Təbiətdə hərəkət qaydaları.

Təb.E. III.  - 6

---

Təbiət

2009

IV sinif

İlin sonunda əldə edilən nəticələr

Təb. IV.   İstiqamət

Canlı aləm

Cisimlər və 

hadisələr

Canlı aləm

Cisimlər və 

hadisələr

Təb.IV. 1.

Şagird 

orqanizmlərin həyat 

mərhələsini təsvir 

edir.

Təb. IV. 2.

Şagird nəsli 

kəsilmiş 

orqanizmlər 

haqqında 

müzakirələr aparır.

Təb. IV. 3.

Şagird canlı 

orqanizmlərin 

uyğunluq 

əlamətlərini 

yaşayış mühiti ilə 

əlaqələndirir.

Təb. IV.4. 

Şagird cisimlərin 

tarazlığını ling 

işi prinsipi ilə 

əlaqələndirir.

Təb. IV. 5.

Şagird istiliyin 

keçirilməsi və 

keçirilməməsini 

fərqləndirir.

Təb. IV. 6.  

Şagird materialları 

fərqləndirir, onların 

xassələrini müzakirə 

edir.

Təb. IV. 7.

Şagird obyektlərin 

yerləşməsini və 

qarşılıqlı yanaşmasını  

müəyyən edir.

Təb. IV. 8.

Şagird Yer kürəsinin 

formasını müzakirə 

edir.

Təb. IV. 9.

Şagird əhəmiyyətli 

coğrafi  obyektləri 

təhlil edir.

Təb. IV. 10.

Şagird ətraf mühitdə 

təbii hadisələr 

nəticəsində yaranan 

dəyişiklikləri təsvir 

edir.

Təb. IV.11.

Şagird ictimai 

gigiyenaya və 

təhlükəsizlik 

davranış qaydalarına 

riayət edir.

Təb. IV. 12.

Şagird müxtəlif 

yaşayış mühitlərində 

insan həyatının yerini 

təhlil edir.

İlin sonunda əldə edilən nəticələr və onların indikatorları

   İstiqamət: canlı aləm

Təb.IV. 1.  Şagird orqanizmlərin həyat mərhələsini təsvir edir.

Nəticə əldə edilmişdir, əgər şagird:

Orqanizmlərin həyat mərhələlərini müşahidə etmək üçün sadə təcrübələr aparır və təcrübənin 

•

ardıcıllığını təsvir edir.

Müxtəlif orqanizmlərin həyat mərhələləri arasında oxşarlıq-fərqləri tapır.

•

Təqdimatın müxtəlif vasitələrindən (şəkil, kollaj) istifadə etməklə həyat mərhələlərini təsvir 

•

edən sxemləri tərtib edir.

Təb.E. IV.  - 1

---

Təbiət

2009

Təb. IV. 2.  Şagird nəsli kəsilmiş orqanizmlər haqqında müzakirələr aparır.

Nəticə əldə edilmişdir, əgər şagird:

Nəsli kəsilmiş orqanizmlər haqqında informasiya toplayır və onların nəsillərinin kəsilmə 

•

səbəbləri haqqında öz fikrini bildirir.

İllustrasiyalarda qazıntı və müasir orqanizmlər arasında oxşarlıq və fərqləri tapır.

•

Daşlaşmış cəsədlərin modellərini (məs., 

•

plastilin və gipsdən istifadə etməklə) hazırlayır və 

təbiətdən uyğun misallar gətirir.

Təb. IV. 3. Şagird canlı orqanizmlərin uyğunluq əlamətlərini yaşayış mühiti  

 

   ilə əlaqələndirir.

Nəticə əldə edilmişdir, əgər şagird:

Bitkilərin və heyvanların xarici əlamətlərini (məs., 

•

tikanlar, rəng, piy ehtiyatı, tük) müşahidə 

edir, hansılar ki, ona ətraf mühitlə uğyunlaşmaqda yardım edirlər.

Heyvanların davranışını (məs., 

•

miqrasiya,  sürüdə birləşmə, balalarına qayğı) və ətraf 

mühitlə uyğunlaşmaqda onlara hansı davranışların yardım etdiyini təsvir edir.

 Mühafizənin effektivliyini nümayiş etdirmək üçün modellərdən istifadə edir.

•

İstiqamət: cisimlər və hadisələr

Təb. IV. 4.  Şagird cisimlərin tarazlığını ling işi prinsipi ilə əlaqələndirir.

Nəticə əldə edilmişdir, əgər şagird:

Cisimlərin tarazlığı vəziyyətini müşahidə etmək üçün sadə təcrübələr aparır, ölçü nəticələrini 

•

cədvəl şəklində təqdim edir və nəticələr çıxarır.

Sadə lingin modelini hazırlayır və onun iş prinsipini təqdim edir. Gündəlik həyatda onun 

•

istifadəsini nəzərə alır (məs., tərəzidə çəkmək, qablı tərəzi, ağır əşyaların ling vasitəsilə 

yerdəyişməsi).

Təb. IV. 5.  Şagird istiliyin keçirilməsi və keçirilməməsini fərqləndirir.

Nəticə əldə edilmişdir, əgər şagird:

Müxtəlif materialdan hazırlanan cisimlərin istilik keçirməsini müşahidə etmək üçün sadə 

•

təcrübələr keçirir, nəticələr çıxarır və göstəriciləri cədvəl şəklində təqdim edir.

Əşyanın (məs., 

•

qida məhsulunun) temperaturunun saxlanılması üçün (istidə və ya soyuqda) 

uyğun material seçir.

Təb.E. IV.  - 2

---