Təbiət
2009
Tədris xəritəsi:
Gürcüstanın tədris xəritələri: fiziki-coğrafi, ərazi, kontur horizont tərəfləri, ekskursiyanın
marşrutu.
Gürcüstanın əhəmiyyətli coğrafi obyektləri:
Əsas relyef formaları: Kavkasioni, Kolxeti aranları və s. Hidroqrafik şəbəkə: Paravan, Paliastom,
Kür, Rioni və s. Paytaxt, ərazi mərkəzləri, şəhərlər.
Təbii hadisələr və mühitin dəyişilməsi:
Təbii fəlakət, təbii baryerlər, erroziya və qurumaq.
İctimai gigiyena və təhlükəsizlik:
Sağlamlıq və istirahət yerləri, ictimai yerlərdə təhlükəsiz hərəkət qaydaları, oriyentirləri
tənzimləyən işarələr, sağlam qida, qidanın xammaldan hazır məhsula qədər yolu.
Müxtəlif yaşayış mühitlərində insan həyatının yeri:
Müxtəlif mühitlərdə yaşayan insanların geyimləri, yaşayış yerləri, qidaları, mühitin insan
fəaliyyətinə təsiri, insanın müxtəlif yaşayış mühiti ilə uyğunlaşma xüsusiyyətləri.
Təb.E. IV. - 6
Təbiət
2009
VII sinif
İlin sonunda əldə edilən nəticələr
İstiqamət
Canlı aləm
Təb. VII. 1. Şagird həyatın əsas formaları və təzahürlərini seçir.
Təb. VII. 2. Şagird orqanizmlərin müxtəlifliyini xarakrterizə edir.
Təb. VII.3. Şagird ekosistemin komponentlərini və onlar arasında mövcud olan əlaqələri
xarakterizə edir.
Təb.VII.4. Şagird Yer kürəsində həyat inkişaflarının xüsusiyyətləri haqqında müzakirə
aparır.
Təb. VII. 5. Şagird hüceyrənin strukturunu funksiya ilə əlaqələndirir.
Təb.VII. 6. Şagird orqanizmlərin inkişaf xüsusiyyətlərini təhlil edir.
Təb. VII. 7. Şagird ekosistemlərdə enerji ötürücüsünü və maddələr mübadiləsini təsvir
edir.
Təb.VII. 8. Şagird orqanizmlərin müxtəlifliyini təkamül prosesi ilə əlaqələndirir.
İlin sonunda əldə edilən nəticələr və indikatorlar
İstiqamət : Canlı aləm
Təb. VII. 1. Şagird həyatın əsas formaları və təzahürlərini seçir.
Nəticə əldə edilmişdir, əgər şagird:
İllustrasiyalar vasitəsilə hüceyrələrin formalarının müxtəlifliyi haqqında informasiya toplayır
•
(bir- və çoxhüceyrəli orqanizmlər) və plakat şəklində təqdim edir.
Müvəqqəti preparat hazırlayır, işıq mikroskopu vasitəsilə onu təhlil edir və müşahidə
•
nəticələrini şəkil və ya məkan modelinin şəklində təqdim edir.
Canlı və cansız obyektləri müqayisə edir və həyat üçün səciyyəvi xassələr və onların
•
təzahürlərinin müxtəlifliyi barədə ( məs., ciyərlə, qəlsəmələrlə, bədənin səthi ilə nəfəs almaq;
yumurta qoymaq, canlı dünyaya gətirmək, toxumla çoxalmaq) müzakirə aparır.
Bir- və çoxhüceyrəli orqanizmlərin hərəkət vasitələri (məs., qamçılar,
•
yalanşı ayaqlar,
ayaqlar) haqqında material toplayır , onlar arasında fərqləri müzakirə edir və göstəriciləri
fotomaterial və ya şəkil növündə təqdim edir.
İnstruksiyaya uyğun olaraq həyatın təzahürlərini müşahidə etmək üçün sınaqlar keçirir
•
(məs., bitki və heyvanların hərəkəti, cücərtinin böyüməsi, müxtəlif qıcıqlanıdırcılar
üzərində reaksiyalar) və müşahidə nəticələrinin təqdimat formalalarını seçir (məs., rəsm,
fotoşəkil).
Təb.E. VII. - 1
Təbiət
2009
Birbaşa müşahidə və ya eksperiment əsasında mikroorqanizmlərin (məs.,
•
virus, bakteriya,
maya göbələkləri) fəaliyyətlərinin xüsusiyyətlərini (məs., ərzağın turşuması, qıcqırması,
xəmirin acıması, bəzi virus xəstəlikləri) öyrənir, onların insan üçün faydalı və zərərli
olmalarına əsasən qruplaşdırır və müşahidənin nəticələrini təqdim edir.
Təb. VII. 2. Şagird orqanizmlərin müxtəlifliyini xarakrterizə edir.
Nəticə əldə edilmişdir, əgər şagird:
Variasiyaların bir növü hüdudlarında xassə-əlamətləri təhlil edir, göstəricilərin bazalarını
•
yaradır (məs., sinif yoldaşlarının boyu, çəkiləri) və qrafik şəklində təqdim edir.
Onurğalılar sinfinin üzvlərini bir neçə əsas əlamətlərinə əsasən müqayisə edir (məs.,
•
hərəkət,
dəri örtüyü, tənəffüs, çoxalma) və buna uyğun cədvəl hazılrlayır.
Sistematikada verilən fərdin yerini müəyyən etmək üçün teza-antiteza prinsipindən istifadə
•
edir (məs., onurğalı – onurğasız; canlı dünyaya gətirmək – yumurta qoymaqla artmaq; gülün
olması – gülün olmaması; kökün, gövdənin, yarpağın olması – bu orqanların olmaması)
Bir neçə əlamətlərinə əsasən orqanizmləri təsnif edir (məs.,
•
tərtib etdiyi meyarlara əsasən
məktəbin həyətində təsvir olunan bitkiləri qruplaşdırır ) və təsnifat prinsipini izah edir.
Növlərin müxtəlifliyi və say çoxluğu haqqında informasiya toplayır (məs.,
•
Gürcüstanın
bioloji çoxrəngliyi), keçmiş və müasir vəziyyətləri müqayisə edir və göstəriciləri cədvəl və
ya diaqram şəklində təqdim edir.
Yerli ətraf mühitin bioloji çoxrəngliyini təsvir etmək üçün uyğun terminlərdən istifadə edir
•
(məs., “ot bitkisi”, “həşərat”).
Yerli və introduktiv növləri (qabıqyeyən, yenotabənzər it, evkalipt, ambroziya) təyin etmək
•
üçün təhlil edir, onların əhəmiyyəti və ətraf mühitə göstərdiyi təsir haqqında informasiya
toplayır. İşini təqdim edir.
Bitki və heyvanların nadir yerli nəsilləri haqqında informasiya toplayır və onu rəsm və ya
•
kollaj şəklində təqdim edir.
Təb. VII.3. Şagird ekosistemin komponentlərini və onlar arasında mövcud
olan əlaqələri xarakterizə edir.
Nəticə əldə edilmişdir, əgər şagird:
Tanış ətraf mühitdə ekosistemləri və onların ayrı-ayrı komponentlərini ayırır .
•
Təbiətdə və ya illustrasiyada, bitki və ya heyvanlara əsasən Gürcüstan üçün tipik olan
•
ekosistemləri təyin edir (məs., meşənin/çəmənin/dağın/dənizin/bataqlığın ekosistəmləri).
Misallar gətirir və ekosistemdə mövcud əlaqə formalarını təsvir edir (məs., vəhşilik,
•
parazitizm).
Ekosistemdə mövcud qida əlaqələrini (qida zəncirini) sxematik şəkildə təsvir edir.
•
Təb.E. VII. - 2
