Telman hüseynov azərbaycan Respublikasının əməkdar iqtisadçısı, iqtisad elml
Yüklə 4,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- MLAK M ƏSUL YY ƏT
- SAS FONDLARIN QALIQ D ƏY ƏR
- F RMA V Ə MÜ ƏSS S ƏL ƏR N S ƏHML ƏR
- FRAXT
- FRANKO-ALICI-MÜ ƏSS S Ə
Telman Huseynov
560 Ə MƏK HAQQI – işçiyə onun maddi və mənəvi ehtiyaclarını ödəmək üçün əməyinin kəmiyyəti və keyfiyyəti müqabilində ictimai məhsuldan ayrılan və pul ifadəsində verilən hissədir; müəssisələrdə əmək haqqının düzgün təşkili üçün onun iki formasından – işəmuzd və vaxtamuzd formalarından istifadə olunur. Ə
əməyin səmərəlilik səviyyəsini səciyyələndirən bu göstərici il ərzində maddi istehsala sərf olunmuş vaxtın miqdarının, istehsal olunmuş məhsulun həcminə nisbəti kimi müəyyən olunur. Ə
yən şərtlər əsasında (işçinin funksiyası, iş yeri, əmək haqqı, işin başlanma vaxtı və s.) bağlanan müqavilədir, hüquqi sənəddir. Ə
və istehsal normaları əsasında işin ayrı-ayrı əməliyyatlarına görə deyil, onun bütünlükdə həcminə görə qiymətləndirilir və ödənişin məbləği hesablanır; işəmuzd əmək ödənişinin bu formasında işin icra vaxtını qısaltmaq üçün fəhlələrin stimullaşdırılması əmək məhsuldarlığının yüksəldilməsinə ciddi şəkildə təsir göstərir. Ə
təminat səviyyəsini xarakterizə edən göstəricidir; o, fondların orta illik dəyərinin işçilərin orta illik siyahı sayına bölünməsi yolu ilə hesablanır. Ə
dən irəli gəlir və firma, müəssisə, təşkilat və vətəndaşlar onlara məx- sus əmlakla öz iqtisadi fəaliyyətlərinin nəticələrinə görə məsuliyyət daşıdıqlarını göstərir. Ə
sal olunan əmək məhsuludur. Ə
zarda satmaq üçün müəssisənin istehsal etdiyi məhsulun həcmidir. Ə
dəyərlərin, əsasən xammal, taxıl, neft və neft məhsulları, metall və s. bu kimi əmtəələrin topdan satış ticarətini həyata keçirir. Ə
tərəfindən bazarda təklif olunan əmtəələrin, rəqabətli bazarın tələb- ləri üzrə mühüm keyfiyyətlərə, digər analoji əmtəələrlə müqayisədə alıcıların ehtiyaclarını daha dolğun ödəmə qabiliyyətinə malik oma- “Firmanın iqtisadiyyatı”na dair məfhum və anlayışların izahlı lüğəti
561 sıdır; o, bir tərəfdən əmtəənin keyfiyyəti və satışdan sonrakı servis xidməti, istehsalçının imici, tələbin dəyişkənliyi və digər tərəfdən onun qiyməti ilə müəyyənləşir. Ə
sənin anoloji əmtəələrindən fərqləndirilməsinə imkan verən müəyyən qayda əsasında qeydiyyatdan keçirilmiş simvoldur; əmtəə nişanından yalnız onun sahibinin istifadə etmək hüququ vardır. Ə
lükdə iştirak edən, öz natural görkəmini saxlayan və dəyərini istehsal olunan məhsulun üzərinə – köhnəlmə dərəcəsindən aslı olaraq – hissə-hissə keçirən əmək vasitələridir. ƏSAS FONDLARIN QALIQ DƏYƏR – istehsal prosesi zama- nı əsas fondun hələ məhsul üzərinə keçirmədiyi dəyərin həcmi, qiy- mətləndirmə məqamı üçün onun amortizasiyalanmamış dəyəridir; bu əsas fondun həm ilkin və həm də bərpa dəyərinə görə hesablana bilər. Ə
rekonstruksiyası, yenidən qurulması və modernləşdirilməsi yolu ilə əsas fondların yaradılması və təkmilləşdirilməsi prosesidir. F FƏRD MÜƏSS SƏ – sahibkarlıq fəaliyyətinin «klassik» növü, fərdin mülkiyyətinə əsaslanan, mənfəət əldə etmək məqsədilə məhsul istehsalı üzrə fəaliyyət göstərən, təşkilinin sadəliyi ilə fərqlənən təsərrüfat subyekti və hüquqi şəxsdir. F RMA – müəyyən mülkiyyətə və hüquqi şəxs səlahiyyətlərinə malik, məqsədi mənfəət əldə etmək olan bir və bir neçə müəssisədən ibarət, məhsulun istehsalı və həmdə satışını həyata keçirən müstəqil təşkilati – təsərrüfat vahididir; o müəssisədən fərqli olaraq istehsalla yanaşı kommersiya fəaliyyətilə də məşğul olur (öz məhsulunu özü satır); bazarın ilkin həlqəsi olmaqla, rəqabət mübarizəsi aparır və mənfəətin bölüşdürülməsi işini həyata keçirir.
tanıtdırmaq üçün onun özü tərəfindən müəyyən edilmiş simvol, şəkil, fərqləndirici rəng və ya işarədir.
miyyətlər tərəfindən qeyri-məhdud vaxta buraxılan qiymətli kağızlar- Telman Huseynov
562 dır. Səhmlər cəhmdar cəmiyyətinin kapitalına müəyyən məbləğdə pul qoyuluşunu təsdiq edən və ötən dövrdə əldə edilən mənfəətin bir hissəsini səhm mülkiyyətçilərinə dividend şəkilində əldə etmək hüququ verən qiymətli kağız növüdür. FOND B RJASI – bazarın bir növü kimi qiymətli kağızların ra- zılaşdırılmış müqavilələr əsasında alqı-satqısı üzrə əməliyyatlar hə- yata keçirən qrumdur.
zində istehsal olunmuş məhsul həcminin əsas fondların dəyərinə nis- bəti kimi hesablanır.
terizə edən göstəricidir; stehsal olunmuş məhsulun ümumi dəyərinin əsas fondların orta illik dəyərinə olan nisbəti kimi hesablanılır.
ödənilən tarifdir, haqdır. FRANKO – italyan sözü olub «azadolma» mənasına uyğun gəlir; məhsulun yüklənməsi, nəql olunması (bəzən sığortalanması) ilə bilavasitə əlaqədar olan xərclərdən kimin – məhsul satanın və ya onu alanın azad olunmasını frankoların növləri müəyyən edir. FRANKO-ALICI-MÜƏSS SƏ – frankonun bu növündə yüklə- mə, nəqletmə, boşaltma, məhsulun korlanması ilə əlaqədar xərclər onun (məhsulun) qiymətinə əlavə edildiyindən istehlakçı müəssisə hə- min xərclərdən azad olunur, məhsul isə istehsalçı tərəfindən istehlak- çının anbarına qədər nəql olunur və ona təhvil verilir.
onu istehsal edənin anbarından istehlakçı müəssisəyə təhvil verilir; yükün alcının anbarına çatdırılması ilə əlaqədar olan xərclər (yükləmə, nəqetmə, boşaltma) istehlakçı müəssisə tərəfindən çəkilir. FRANKO-VAQON-STANS YA – frankonun bu növündə məh- sulun istehlakçının məskunlaşdığı stansiyaya çatdırılması ilə əlaqədar xərcləri məhsulgöndərən müəssisə, bundan sonrakı xərclər isə istehlakçı müəssisə tərəfindən ödənilir. FRANÇAYZER (iri müəssisə) – müstəqil bir kiçik müəssisəyə (françayziyə) özünün firma nişanından istifadə hüququnu satır, öz tərəfdaşı olan – françayziyə yarımfabrikat və dəstləşdirici məmu- latlar göndərmək, idarəetmə xidməti göstərmək və texnologiya Yüklə 4,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|