The world bank
Yüklə 1 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 5.11 V ASITƏÇILƏRSIZ BAZAR
- 5.12 B AZARDAKI SON MEYLLƏR
- 6.1.2 Milli Depozitari Mərkəzi (MDM)
- 6.2 Q IYMƏTLI KAĞIZLARIN UÇOTU VƏ SAXLANILMASI PROSEDURLARI
• Bir lotun qiyməti
Ticarət sistemi avtomatik üzləşdirmə aparır və alqı və ya satqı tapşırıqlarını eyni qiymətlə icra edir:
• Bir neçə tapşırıq eyni qiymətli olarsa, həmin tapşırıqlar prioritet ardıcıllığında birinci gəlir.
• Əgər tapşırıqlar eyni vaxtda təqdil olunarsa, ilk öncə ən iri tapşırıq qəbul olunur. • Əgər alqı tapşırığı sistemə satqı tapşırığından daha yüksək qiymətlə daxil edilirsə, sistem avtomatik olarak iki qiymətin orta rəqəmini götürür. • Əgər satqı tapşırığı alqı tapşırığının qiymətindən aşağı qiymətlə sistemə daxil edilərsə, sistem avtomatik olaraq iki qiymətin orta rəqəmi ilə emal həyata keçirir.
Ticarət sessiyalarına nəzarət BFB-nın mütəxəssisi tərəfindən həyata keçirilir. Mütəxəssisin vəzifələrinə aşağıdakılar daxildir:
• BFB-nın rəhbərliyinin verdiyi tapşırıqları icra etmək • Sessiyalar zamanı treyderlərin fəaliyyətinə nəzarət etmək • Ticarətin sabitliyini təmin etmək üçün müvafiq tədbirlər həyata keçirmək • Sessiyaların vaxtında başlayıb və vaxtında yekunlaşdığını təmin etmək • BFB-nın rəhbərliyini qeyri-adi hallar haqqında məlumatlandırmaq • Hər sessiyanın nəticələri haqqında bütün sənədləri qeydiyyata almaq və saxlamaq Ticarətlər BİS Çatdırılma və Ödəniş model 1-dən sonra emal olunur 7 əvvəlcədən maliyyələşmə vasitəsilə idarə olunur. Əgər qiymətli kağızlar BFB-də yatırılarsa, AMB-dəki BFB hesabına avans ödəniş həyata keçirilməlidir. Digər tərəfdən, ticarət üzləşdirilərkən, qiymətli kağızlar avtomatik şəkildə bloklaşdırılır. Əgər qiymətli kağız MFT-dadırsa, müvafiq qiymətli kağızlar ticarətdən əvvəl bloklaşdırılmalıdır. Bundan əlavə, hər hansı qiymətli kağız köçürməsi etməmişdən əvvəl, əqdi təsdiqləyən və alıcı və satıcı arasındakı imzalanmış müqavilə bildirişi MDM-yə təqdim olunmalıdır.
ASITƏÇILƏRSIZ BAZAR
Vasitəçilərsiz əmliyyatlar Azərbaycan qiymətli kağızlar bazarının 70 faizini təşkil edir. Əksər hallarda müqavilə notariusun iştirakı ilə bağlanılır və rəsmi olaraq uçota alınır. Mülkiyyəti hüququnu ötürmək üçün, broker hər iki tərəfin sənədi imzalamasını tsədiqləyən sənədiMDM- na təqdim edir.
5.12 B AZARDAKI SON MEYLLƏR
Qiymətli kağzlar bazarı nisbətən yenidir və özünün inkişaf mərhələsini yaşağır. Bazardakı son tendensiyalara aşağıdakılar daxildir:
• Hazırda BFB və MDM kimi əsas iştirakçıların ödəniş sistemi ilə birbaşa əlaqəsi yoxdur. Bu səbəbdən, DVP modeli indiyədək yaradılmamışdır. AZİPS-ə qoşulmaq yeni iştirakçılarDAN SWIFT üzvü olmağa və sistemə daxil olmaq üçün yeni proqram təminatı almaq kimi
7 “Qiymətli kağızlar hesablaşmalar sistemlərində paylama ödəniş mexanizmi”, Beynəlxalq Hesablaşmalar Bankın 10 Ölkə Qrupunun Mərkəzi Banklarının Ödəniş və Hesablaşmalar Sistemləri üzrə Komitəsi, sentyabr 1992-ci il.
48
xərclərə məruz qoyur. Hazırda, BFB üzlük məsələsini nəzərdən keçirir və müvafiq instansiyalarla bu məsələni müzakirə edir. • Qısa müddətli perspektivdə, MDM sadə ticarət sistemi yaradaraq, BFB ilə bütün prosesi rəqmsal platformaya keçirmək niyyyətindədir. Bundan əlavə, MDM regionlarda filiallar açaraq öz şəbəkəsini genişləndirərək bu filialların vahid ticarət sisteminə qoşulmasını planlaşdırır.
49
6 Q IYMƏTLI KAĞIZLAR ÜZRƏ KLIRINQ VƏ HESABLAŞMA SISTEMLƏRI
ƏŞKILATLAR VƏ INSTITUTLAR
BFB-nın öz depozitarisi olduğundan qiymətli kağızları kağız və elektron formatda saxlaya bilir. BFB maliyyə institutları üçün topdan satış bazarını təşkil edən dövlət qiymətli kağızların (xəzinə vekselləri və AMB-nin notları) depozitarisidir.
Depozitari BFB-nin tərkib hissəsi olaraq müstıqil təşkilat deyildir. Buna görə də, depozitarinin fəaliyyəti ilə bağlı hər-hansı qərarlarların çıxarılması bütövlükdə BFB-nin ixtiyarındadır. BFB-nin cəmi 18 səhmdarı vardır ki, səhmlər onların arasında bərabər paylanılmışdır.
Azərbaycanın ilk qiymətli kağız depozitarisi 1997-ci ildə yaradılmışdır. Bir istisna haldan başqa, MDM-də özəl sektorda buraxılmış bütün qiymətli kağızlar saxlanılır. MDM qeyri kommersiya təşkilatıdır və onun fəaliyyətini tənzimləyən QKDK depozitarinin sahibidir.
Mərkəzin əsas funksiyası korporativ qiymətli kağızları ilkin uçota almaqdır. Lakin, MDM qiymətli kağızların saxlanılması, idarəedilməsi, hesablaşması kimi qiymətli kağızlarla xidmətlər təklif edir. Hazırda 1000-dən çox şirkət MDM-in xidmətlərindən istifadə edir. Mərkəz 100.000-dən çox hesabı idarə edir.
Hər hansı bir maraqlanan investora hesab açılmasına və ya brokerlər vasitəsilə birjanın hərraclarında iştirak etməyə imkanı vardır. Lakin həm son alıcı həm də satıcı tərəfindən əqd üzrə təsdiq yazılı surətdə MDM-ə daxil olmasa, MDM qiymətli kağızların köçürülməsini həyata keçirmir.
Azərbaycandakı maliyyə bazardakı qiymətli kağızların 99 faizi qeyri-material (elektron) formadadır. Yerdə qalan bir faizi isə kağız formasınnda olan qiymətli kağızlardır. Dilerlər qiymətli kağızların nominal saxlanılmasını həyata keçirə bilməzlər və bu səbəbdən, öz hesablarını saxlaya bilərlər. Qiymətli kağızın əsl sahibi fərdi səviyyədə müəyyən olunur. Qiymətli kağızlar bir və ya iki reyestrda uçota alınmalıdır. Bunlardan biri MDM olmalıdır. Korporativ qiymətli kağızlar üçün, MDM-nin uçotlarında MDM depozitari və reyest kimi göstərilir. Digər növ qiymətli kağızlarda depozitarilə reyest ayrı olur.
6.2.1 Uçotun aparılması 8
Broker müştərilərin sifarişi ilə həyata keçirilmiş və öz şəxsi tranzaksiyaları üçün hesablarını ayrılıqda aparılmalıdır. Müştərinin hər bir hesabı ayrılıqda aparılır.
6.2.2 Müştərilərin hesabları 9
Brokerlər müştərilər üçün əqdlər bağlaya bilər, lakin bu əqdlərin müştəri tərəfindən həyata keçirilməsini təmin etməlidir. Müştəri sazişinin bağlanmasından sonra, broker daxili sistemində qiymətli kağızları və nağd pulla əməliyyatları üzrə müştəri hesabı açıla bilər. Müştərilər bu hesablara vəsait köçürə bilər və ya brokerin kassasına birbaşa nağd pulu ödəyə bilər.
8 Brokerin 3.6-cı qaydası 9 Brokerin 3.5-ci və 7.2-7.3 qaydaları
50
Yüklə 1 Mb. Dostları ilə paylaş:
|