The world bank

•  Mərkəzi Reyestr tərəfinfən uçota alınmış qiymətli kağızlar nümunəsində, Reyestr 

mülkiyyət uçotundakı dəyişikliyi qəbul edən zaman. 

 

Qiymətli kağız üzrə mülkiyyətin ötürülməsi sənədi qiymətli kağızın orijinal sahibi tərəfindən 

imzalanmalıdır.  İmzanın həqiqiliyi(i) qiymətli kağızlar bazarının peşakarı  və ya (ii) notarius 

tərəfindən təsdiqlənməlidir Peşakar və ya notarius qiymətli kağızların və onlarla bağlı 

hüuquların ötürülməsi ilə bağlı sənədlərdəki imzanın həqiqiliyini təsdiqləyə bilərlər. 

 

 

5.5 Q

IYMƏTLI KAĞIZLARIN TƏMINAT KIMI GIROVA GÖTÜRÜLMƏSI

 

 

Qiymətli kağızların təminat kimi götürülməsi üzrə mövcud prosedurlar səmərəli deyil və vaxt 

aparır. Təminatı qiymətli kağız olan kredit almaq üçün, potensial borcalan aşağıdakı 

mərhələrdən keçməlidir: 

 

•  BFB-da olan və  təminat kimi istifadə oluna biləcək qiymətli kağızların möhürlü 

siyahısını əldə etmək. 

•  Əgər korporativ qiymətli kağızlar təminat kimi istifadə olunacaqsa, borcalan 

depozitaridən yəmi BFB və ya MDM-dən sertifikat əldə etmək  

• Uçotlar 

və ya sertifikatlar və təminat sorğusu QKDK-nə təqdim olunur.  

• QKDK 

növbəti üç gün ərzində müraciəti təhlil edir. Əgər təminat kimi dövlət qiymətli 

kağızlarından istifadə olunacaqsa, QKDK BFB-na sorğu göndərərək borcalanın 

hesabında bu cür qiymətli kağızların olub-olmadığını araşdırır. Müsbət cavab 

aldıqdan sonra,QKDK qiymətli kağızı təminat kimi uçota alır və təsdiqnaməni BFB və 

ya MDM-nə göndərək qiymətli kağızları girov hesabına köçürməyi xahiş edir.  

 

Prosedur vaxt apardığından, qiymətli kağız bazarının iştirakçıları MDM-da qeydiyyat tələb 

etməyən repo və əks-repo əməliyyatlarından istifadə edirlər. 

 

 

5.6  İ

TIRILMIŞ

,

 OĞURLANMIŞ VƏ XARAB OLMUŞ QIYMƏTLI KAĞIZLAR

 

 

Azərbaycandakı bütün qiymətli kağızların 99 faizi elektron formadadır. Kağız formasında olan 

qiymətli kağız itərsə və ya oğurlanarsa, qiymətli kağız yeni sahibinin mülkiyyətinə çevrilir. Belə 

ki, bu cür qiymətli kağızlar mülkiyyət hüquqları reyest və ya depozitari tərəfindən təsdiq edilə 

bilməz. 

 

Əgər qiymətli kağız pozularsa və ya onu zədə dəyəsə, qiymətli kağızını sahibi depozitari və 

ya qiymətli kağızı buraxan digər orqana müracitə edərək qiymətli kağızın bərpa edilməsini 

bildirməlidir. Depozitari və ya digər təşkilat zədələnmiş qiymətli kağızı təsdiq edən kimi, yeni 

sertifikatlar buraxılır. 

 

 

5.7 S

AXLAMA ILƏ BAĞLI HÜQUQI  MƏSƏLƏLƏR

 

 

BFB və QKDM Azərbaycanda saxlama funksiyasını  həyata keçirən yeganə  təşkilatlardır. 

Saxlama ilə bağlı  məsələlər Mülki Məcəllə ilə  və MDM tərəfindən hazırlanmış depozitari 

fəaliyyətinin standartları ilə tənzimlənir.  

 

Müşlki Məcəllənin Securities 1078-33-5 maddəsinə uyğun olaraq, lisenziya əsasında 

fəaliyyət göstərən qiymətli kağız depozitarilərində saxlanılan qiymətli kağızlar üçüncü tərəfin 

iddialarında qorunur. Mülkü Məcəllədə göstərilir ki, qiymətli kağızların hüquqi mülkiyyətçisi 

depozitari olur. Qiymətli kağızların ikili qeydiyytatı sistemndəki (depozitari və reyestr) 

saxlama risklərini azaltmaq üçün, depozitarilər reyesrda qiymətli kağızların nominal sahibi 

  44

---

kimi göstərilir. Təcürəbədə, MDM kiçik həcmli bir neçə qiymətli kağız istisna olmaqla digər 

qiymətli kağızlar üçün Reyest rolunu icra edir. 

 

 

BAZARIN STRUKTURU VƏ TİCARƏT SİSTEMLƏRİ 

 

 

5.8  Ə

SAS 

B

AZAR

 

 

5.8.1

 

H

ÖKUMƏT VƏ 

AMB-

NIN QIYMƏTLI KAĞIZLARININ BURAXILIŞI

 

 

AMB-nin Notları  və Maliyyə Nazirliyinin buraxdığı  xəzinə veksellərini BFB-də  hərraclar 

vasitəsilə əsas bazardan əldə etmək olar. Xəzinə vekselləri və korporativ qiymətli kağızları 

BFB-da heç bir məhdudiyyət olmadan alınıb-satıla bilər. 

 

AMB-nin notları BFB-dakı  hərraclar vasitəsilə emisiya olunur. AMB emisiyanı  əvvəlcədən 

bildirir. Bu haqda məlumatı  həmçinin BFB-dan da əldə etmək olar. Hər bir emisiya 20-30 

milyard manat arasında dəyişir.  

 

AMB notlarının  əsas qeydiyyat orqanı QKDK-dir. AMB-nin notları yalniz kommersiya 

banklarna satıla bilər. Lakin bankların broker əməliyyatları ilə  məşğul olması qanunla 

qadağan olduğundan, alqı broker şirkətləri vasitəsilə həyata keçirilir.  

 

Azərbaycan xəzinə vekselləri BFB-nin (Bakı Fond Birjası) idarə etdiyi rəqabət qabiliyyətli 

hərraclar tərəfindən buraxılır. Hərracdan qabaq buraxılması  nəzərdə tutulmuş bütün 

veksellər depozitari kimi BFB-da yerləşdirilir və bütün iştirakçılar alış həyata keçirmək üçün 

istifadə edəcəkləri vəsaiti birjanın açdığı xüsusi hesabda otuzdururlar. Alıcılar  əvvəlcədən 

yerləşdirdikləri məbləğdən artıq alqı əməliyyatını həyata keçirə bilməzlər.  

 

Bütün alqı əməliyyatları BFB tərəfindən və ya onun bir üzvü vasitəsilə həyata keçirilməlidir. 

Alqı əməliyyatının iki növünə icazə verilir: 

 

•  Rəqabət qabiliyyətli alqı (adətən, bazar peşəkarlarından) emissiyanın bəyan edilmiş 

nominal dəyəri əsasında həyata keçirilən alqı əməliyyatıdır.  

 

•  Rəqabət qabiliyyəti olmayan alqı (adətən, daha kiçik institut və fərdlərdən) emissiya 

məbləğində həyata keçirilən və qiymət göstəricisi olmayan alqı əməliyyatıdır. Bunlar 

ölçülmüş orta qiymətlərlə götürülür.  

 

Təqdim edilmiş  rəqabət qabiliyyətli və  rəqabət qabiliyyəti olmayan alqı sifarişi  əsasında 

emitent buraxılacaq vekselin minimum qiymətini və  rəqabət qabiliyyətli alqı  əməliyyatının 

orta ölçülmüş qiymətini müəyyən edir. Rəqabət qabiliyyətli alıcıların alqı sifarişləri  əvvəlcə 

qiymət ardıcıllığı, sonra isə sifarişin qəbul edildiyi tarixə uyğun sıralanır. Alqı sifarişlərinin icra 

ardıcıllığı alqı əməliyyatının həcmindən asılı deyildir.  

 

Əgər hərrac zamanı alqı sifarişinin bir hissəsi icra edilirsə, onda alqı sifarişinin qalan hissəsi 

ayrıca alqı  əməliyyatı kimi hesab ediləcəkdir. Emitentin hərrac zamanı seçilmiş vasitəçi 

vasitəsilə satılmamış veksellərin istənilən hissəsini yenidən satmaq və ya silmək hüququ 

vardır. Hərracın ardınca alıcı özünün deposit hesabında olan veksellərdən artıq sata bilməz. 

Alıcı veksellərin “qısa satış”ını həyata keçirə bilməz.  

 

Ödəniş tarixində emitent veksellərin nominal dəyərini BFB-nin hesabına köçürür və BFB də 

öz növbəsində emitentə ödəniş edir. Bundan sonra BFB veksel alıcıları üçün hesablaşmaları 

təmin edir. 

 

  45

---