94
tarqatilgan odam maymundan paydo bo‘lgan, degan safsata ancha vaqt
hukm surdi. Aynan, F.Engelsning “Maymunning
odamga aylanish
jarayonida mehnatning roli” asari shunday g‘oyani olg‘a surdi. Odamning
bugungi kundagidek holatga etib kelishida mehnatning roli cheksiz katta
ahamiyatga ega. Ammo, maymunning odamga aylanishi masalasini ilmiy
asoslangan
emas.
Aksincha,
Amerika
sotsiolingvistlari
maxsus
laboratoriyada maymunning odamga eng yaqin turini topib, ularga
mingdan ortiq so‘zlarni o‘rgatishga musharraf bo‘lishdi. Ya’ni,
maymunning miyasining og‘irligini tarozida tortib eng engili aqlli
bo‘lishini hisobga oldi. Maymunlarning birinchi qilgan xatosi o‘rgangan
birorta so‘zini, ikkinchi so‘zga qo‘shib kombinatsiya qilolmadi. Xolbuki,
mingta so‘z yordamida cheksiz kombinatsiyalar qilish mumkin edi.
Ikkinchi qilgan xatosi esa o‘rgangan mingta so‘zining
birortasini ham
ikkinchi maymunga o‘rgata olmadi. Insonlar esa o‘rgangan bilim va
tajribalarini, xotira bazasi leksik boyligidagi so‘zlarni tinimsiz bir-biriga
o‘rgatadi. Shu tajribaning o‘ziyoq, odamning maymundan paydo bo‘lgan
degan safsataning puch ekanligini ilmiy asosladi. Odamsimon maymunlar
bo‘lmagan, ammo ibtidoiy odamlar ayrim jihatlari bilan maymunga
o‘xshaganligi uchun bunday g‘oyalar ilgari surilgan edi. So‘zsiz, million
yillar ilgari
yashagan odamlarning ov qilish, ovqatlanish kabi yashashi
maymunlarga bir oz o‘xshagan bo‘lishi mumkin. Lekin insonlarga berilgan
nutq a’zolari faqat uning o‘zigagina tegishlidir. Dastlab bu a’zolar
rivojlanmagan bo‘lishi shubhasizdir, chunki odamning tabiatga, jamiyatga
munosabati uzoq yillar davomida uning nutq a’zolarining asta-sekin
takomillashuviga sabab bo‘lgan. Bunda mehnat va u orqali paydo bo‘lgan
jamiyatning o‘rni kattadir. Shu sababdan ham, tilning paydo bo‘lishi
muammosini ikki omil bilan – biologik va ijtimoiy omillar bilan bog‘lash
o‘rganish maqsadga muvofiqdir. Biologik omillar inson miyasining,
tafakkurining
va ular bilan chambarchas aloqada bo‘lgan nutq a’zolarining
uzoq yillar maboynida o‘sishini
talab etsa, ijtimoiy omillar insonning
mehnat faoliyatini va jamiyat salmog‘ining o‘rnini belgilaydi.
Tilning paydo bo‘lishidagi biologik omillarga tovushga taqlid
Dostları ilə paylaş: