Uluslararası Türk Dünyası Bilimsel Araştırmalar Dergisi

Uluslararası Türk Dünyası Bilimsel Araştırmalar Dergisi
 
International Journal of Turkish World Scientific Researches
 
 
20.  yüzyılın  başlarında  Azerbaycan  şiirinin  klasik  üsluptaki  dörtlükleri  de  dikkat  çekmektedir. 
Özellikle  Abbas  Sehhet'in  Endişe-yi  Rindâne  ve  Reddi-ye  Rindâne  şiirleri  buna  örnek  olarak 
gösterilebilir.  1911'de  Hakikat-i  Efkâr  Gazetesi’nde  yayımlanan  ve  daha  sonra  Prof.  Dr.  Asif 
Rüstemli  tarafından  bulunan  bu  şiirler,  şairin  günümüze  kadar  yayımlanmış  olan  kitaplarında 
henüz  yer  almamıştır.  Birbirinin  devamı  niteliğinde  olan  ve  karmaşık  bir  üslupla  yazılmış 
şiirlerin biçim özellikleri, bu şiirleri dönemin diğer şiir örneklerinden önemli ölçüde ayırır. Şair, 
Endişe-yi Rindâne şiirinde düşüncelerini şu şekilde ifade etmektedir: 
 
Kanımın her katresi seng-i cidal deryasıdır, 
Ben seherden şamedek bir bahr-i pürkavgadeyim. 
Kahrı hilkat pençesinde çırpınır ruh, işte ben, 
Bendeyim, bin kere her gün binde istifadeyim(Rüstemli Asif
 
, 2015). 
 
Bu  eserin  konu  ve  düşünce  olarak  bir  nevi  devamı  niteliğindeki  Reddi-ye  Rindâne  şiiri,  aynı 
üslup,  aynı  sanatsal  zevkin  bir  ürünüdür.  Özgürlük  ruhuyla  yoğrulmuş  bu  şiirde,  okurlara 
yöneltilen soru, derin toplumsal içeriğe sahiptir: 
 
Ehrimen kandan yaratılmaz, yaradır “sen” gibi, 
Bende-yi binlerle ben de işte bu da’vâdeyim. 
Ehriman bâbında bağlı bendeler kahrkâr, 
Kahrkârla çarpışırken ben nasıl azadeyim . 
 
Abbas  Sehhet'in  yukarıda  adı  geçen  Endişe-yi  Rindâne  ve  Reddi-ye  Rindâne  şiirleri,  kafiye 
yapısına göre rubai sayılmasa da içerik ve üslup açısından bu türe belirli ölçüde benzemektedir. 
Bu  durum  hiç  kuşkusuz  şairin  geleneksel  klasik  türlere  yenilikçi  bakış  açısıyla  yaklaşımından 
kaynaklanmaktadır.  Şairin  diğer  şiirlerinde  de  klasik  geleneklere  benzer  yaklaşımlarına 
rastlanmaktadır.  
 
Bu dönem şiir sanatında başvurulan türler arasında rubai sıkça kullanılan türlerden biridir. Türk 
halklarının şiir sanatında 12. yüzyıldan itibaren ortaya çıkmaya başlayan rubai türünde (Seferli 
Elyar,  2015:528)    Muhammed  Hâdi,  Hüseyin  Cavid,  Ahmet  Cevat  vb.  sanatçılar  değerli  sanat 
örnekleri  ortaya  çıkarmışlardır.  Şiirlerini  ağırlıklı  olarak  romantik  bir  üslupta  yazan  Ahmet 
Cevat'ın  sanat  hayatında,  rubai  örneklerine  de  rastlamaktayız.  Şairin  faaliyetinin  ilk 
dönemlerinde yazdığı rubailerin çoğunun dili ağır olmakla birlikte anlaşılmaz kelime ve ifadeler 
de kullanmaktadır:  
 
Bu kadar nale-i cansuz ederim rahm eyle! 
Kork ki ahim tutacak vehm kılıp, rahm eyle! 
Beni nalan ederek gûşenişin olmaktan, 
Bir netice çıkamaz arz ederim, rahm eyle! (Cavad Ehmed, 2005:17). 
 
20. yüzyılın başlarında Azerbaycan şiirinin divan şiiri geleneklerine yeterince bağlı olduğu, divan 
şiirinin  tür  ve  biçimlerinden  yararlandığı  incelemelerde  açıkça  görülmektedir.  Lakin  şairlerin 
divan şiiri biçimlerine başvurmaları taklit, nazire yazma ve klasik geleneği olduğu gibi yaşatma 
amacına hizmet etmemiş, mevcut şiir kalıplarına daha yeni bir yaklaşımla devam etmiştir.  
 
Genel  olarak,  20.  yüzyılın  başlarında  Azerbaycan  şiiri  gelenek  ve  yenilik  bağlamında  edebiyat 
tarihinin  bütün  aşamalarında  farklı,  benzersiz,  kendine  özgü  bir  gelişim  yolu  kat  etmiştir.  Bu 
özgünlük,  yalnızca  klasik  geleneklerden  yararlanma  usullerinde  değil,  aynı  zamanda  sanatsal 

---

 
 
110 
Cilt /Volume 2, Sayı/Issue: 1, Haziran/June 2021 Ankara
 
düşünceye  egemen  olan  yenilikçi  düşüncenin  geliştirilmesinden  de  kaynaklanmaktadır.  Başka 
bir  tabirle,  incelediğimiz  dönemde  ulusal  şiirin  klasik  geleneğe  dayanması,  klasik  şiirden 
gerektiği  gibi  yararlanması  basit  bir  özellik  taşımamış,    yenilikle  devam  eden  bu  durum 
çoğunlukla önder vasıfta olmuştur.