Uluslararası Türk Dünyası Bilimsel Araştırmalar Dergisi

2. KAFKAS İSLAM ORDUSU 
Şubat  1917’de  Rusya’da  devrim  olunca,  Çarlığa  bağlı  birçok  millet  ayaklandı.  Başkaldırı 
cesaretini  gösteren  halklar  bağımsızlık  ve  özerklik  için  mücadele  etmeye  başladılar  (Musayev, 
2003: 15). 28 Mayıs 1918 tarihinde Bağımsız Azerbaycan Cumhuriyeti ilan edildi (Mahmudov, 

---

 
 
115 
Uluslararası Türk Dünyası Bilimsel Araştırmalar Dergisi
 
International Journal of Turkish World Scientific Researches
 
 
2005: 2). Bu dönemde Bakü şehri, Stepan Şaumyan’ın öncülük ettiği Taşnak-Bolşevik rejiminin 
işgali altındaydı. Bakü’deki bu işgal nedeniyle Azerbaycan Milli Şurası ve Hükümeti 16 Haziran 
1918’de Gence’de toplandı. Bakü’de iktidarı ele geçiren Şaumyan, Azerbaycan’ın Müslüman-Türk 
nüfusuna karşı soykırım faaliyetlerine girişmişti (Atlı, 2021: 143-144). 
 
Taşnak-Bolşevik rejimi tarafından  Azerbaycan’ın  Müslüman-Türk  Halkı’na  karşı  yapılan zulüm 
ve  katliam  baş  gösterdiğinde,  Azerbaycan’ın  liderleri  tek  çareyi  Osmanlı  Devleti’nden  askeri 
yardım  almakta  bulmuşlardı  (Memmedli  ve  Çelik,  2020:  403-404).  Askeri  yardım  maksadıyla 
İstanbul’a özel bir heyet gönderildi. Bu özel heyet, Osmanlı Sultanı V. Mehmed Reşad, Baş Nazır 
Talat  Paşa  ve  Harbiye  Nazırı  Enver  Paşa  ile  görüşerek  Azerbaycan  Halkı’na  askeri  yardım 
yapılmasını  sağlamıştı  (Mahmudov,  2005:  104).  Bu  görüşmeler  neticesinde  Osmanlı  Devleti, 
Kafkasya’ya  bir  ordu  gönderme  kararı  aldı.  Enver  Paşa,  oluşturulması  planlanan  ordu  için 
kardeşi  Nuri  Paşa’yı  görevlendirdi.  Bakü’deki  zulmü  ortadan  kaldırmak  amacıyla  Osmanlı 
Devleti ile Azerbaycan’ın silahlı kuvvetlerinden “Kafkasya İslam Ordusu” oluşturuldu (Yaquplu, 
2012:  5-6).  Bu  oluşum  süreci  1918  yılının  başlarına  kadar  dayanmaktadır.  25  Mayıs  1918 
tarihinde Azerbaycan’ın Gence Şehri’ne gelen Nuri Paşa ve ordusu, emsalsiz cesaret ve faaliyet 
göstererek  Taşnak-Bolşevik  kuvvetlerine  ağır  darbeler  indirmişlerdir  (Süleymanov,  2014:  55). 
Kafkas  İslam  Ordusu,  daha  sonra  15  Eylül  1918’de  Bakü’yü  işgalden  kurtararak  zaferinin 
zirvesini  yaşamıştı  (Tekleli  ve  Rıhtım,  2008:  35).  Bakü’de  yeni  bir  düzenin  tesis  edilmesinden 
sonra Kafkas İslam Ordusu, Azerbaycan’ın toprak bütünlüğünün sağlanması amacıyla başarılı bir 
Karabağ harekâtı gerçekleştirmiştir (Memmedli ve diğer, 2020: 412-413). Kafkas İslam Ordusu, 
kazandığı  zaferler  ile  yetinmeyerek  Kafkasya’daki  faaliyetlerini  devam  ettirmiştir.  Dağıstan 
bölgesine  destek  olan  Kafkas  İslam  Ordusu,  bu  bölgedeki  Müslümanların  da  bağımsızlıklarını 
kazanmalarını  sağlamıştır  (Aliyeva,  2021:588-589).  Kafkas  İslam  Ordusu  Azerbaycan 
topraklarının  büyük  bir  bölümünü  Ermeni  Taşnak  Haydutlarından  ve  Rus  İşgalcilerden 
kurtararak Bağımsız Azerbaycan Cumhuriyeti’nin bölgedeki hâkimiyetini kuvvetlendirmiştir. 
 
30  Ekim  1918  tarihinde  imzalanan  Mondros  Ateşkes  Antlaşması’nın  Osmanlı  Devleti’nin 
sınırlarıyla  ilgili  on  birinci  maddesinde  Kafkas  İslam  Ordusu  birliklerinin  Azerbaycan’dan  kısa 
süre içinde çekilmesini öngörüldüğünden (Turp, 2021:334), Kafkas İslam Ordusu önce Bakü’den 
daha  sonra  diğer  şehirlerden  ayrılmıştır.  Böylece  Kafkas  İslam  Ordusu,  Bağımsız  Azerbaycan 
Cumhuriyeti’nin ilan edildiği dönemden Kasım 1918 tarihine kadar Kafkasya Bölgesi’nde faaliyet 
göstermişti.