Uluslararası Türk Dünyası Bilimsel Araştırmalar Dergisi
Yüklə 4,15 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Keywords: Qılman İlkin Musayev, Caucasian Islamic Army, Turkish Army in Baku, Caucasus, Memoir. GİRİŞ Birinci Dünya Savaşı devam ederken Çarlık Rusya’sında iç karışıklıklar baş göstermiştir. Yaşanan siyasi ve askeri çatışmalar ile kapsamlı kitlesel sivil itaatsizlikler sonucunda Şubat 1917 tarihinde ihtilal olmuştur. Şubat İhtilali olarak bilinen bu devrim sonucunda Çarlık rejimi ortadan kaldırılmış yeni yönetim sistemine geçilmiştir. Ülke çapında ihtilalin etkileri görülmüş ve çeşitli bölgelerde yönetim problemleri ortaya çıkmıştır. Fakat bu sistem varlığını uzun süre koruyamamıştır. Ekim 1917’de meydana gelen Bolşevik Devrimi sonucunda Rusya’da yeni bir yönetim sistemi benimsenmiştir. Bolşeviklerin amacı, Rusya’yı yeniden 1914 sınırlarına genişleterek yeni bir siyasi sistem tesis etmekti. Bu süreçte Kafkasya’da Müslüman Türkler ihtilal sürecinde vahşet ve katliamlara maruz kalmışlardır. Ermeniler, Rusların ve İngilizlerin desteğini alıp Stepan Şaumyan’ın öncülüğünde Azerbaycanlılara karşı unutulamayacak zulümler gerçekleştirerek başta Bakü olmak üzere birçok Türk şehrinde kontrolü ele geçirmişlerdir. Azerbaycan Türkleri, Bolşevik ve Ermeni Taşnak çetelerinin acımasızca ve tarihte eşi görülmemiş katliamları karşısında kurtuluşu ve çareyi, Osmanlı Devleti’nden askeri yardım almakta bulmuşlardır. Bu yardım talebi üzerine Enver Paşa, kardeşi Nuri Paşa’ya kumandanlık görevini vermiş ve Nuri Paşa’nın askeri birlikleriyle bölgeye gönderilmesini sağlamıştır. Nuri Paşa, Türk birlikleri ve Azerbaycan silahlı kuvvetlerini birleştirerek Kafkas İslam Ordusu’nu oluşturmuştur. Daha sonra gelişen olaylar ile Kafkas İslam Ordusu’nun Kafkasya harekâtı başlamıştır. Kafkas İslam Ordusu’nun Bakü’de ve civar bölgelerde bulunduğu yıllarda Azerbaycanlı yazar Qılman İlkin Musayev küçük yaşlardaydı. Bu dönemde cereyan eden olaylar ve unutulmaz tarihi anlar Qılman İlkin’i derinden etkilemiştir. Qılman İlkin Musayev sonraki yıllarda, yaşanan olaylar hakkında eserler yazmış ve bilinmeyenlerin günümüze taşınmasına katkıda bulunmuştur. Qılman İlkin’in Kafkas İslam Ordusu hakkında ayrıntılı bilgi verdiği en çarpıcı eseri “Türk Ordusu Bakü’de” adlı çalışmasıdır. (Qasımov, 2018: 15). Türkiye’de, Kafkas İslam Ordusu ve XX. yüzyılın başlarında Azerbaycan’da yaşananlar yeterince incelenmemiştir. Kaleme alınan bu makalede öncelikle Azerbaycan’ın önemli yazarlarından ve tarihçisi Qılman İlkin Musayev’in hayatı ele alınarak kendisi hakkında bilgi verilmiştir. Daha Sonra Kafkas İslam Ordusu, Kafkas İslam Ordusu’nun kuruluş süreci, Kafkasya harekâtı, Bakü’ nün kurtuluşu, bölgede güvenliğin, huzurun ve barışın tesis edilmesi ve Osmanlı Devleti’nin I. Dünya Savaşı’ndan yenilgiyle çıkması sonucunda imzalanan Mondros Ateşkes Mütarekesi neticesinde Kafkas İslam Ordusu’nun Azerbaycan’dan ayrılmak zorunda bırakılması hakkında kısaca bilgi verilmiştir. Bu bilgilerden sonra Qılman İlkin Musayev’in “Türk Ordusu Bakü’de” adlı hatıratı ışığında “Kafkas İslam Ordusu” ele alınmıştır. |