Uluslararasi

International Symposium on Turkish-Islamic Culture in Sinop From Past to Present / 5-7 October 2018 
 
 
70 
 
 
 
KÜLTÜREL MİRAS VE İNANÇ TURİZMİ BAĞLAMINDA 
KIRSAL CUMA CAMİLERİ: SİNOP ÖRNEĞİ 
 
Alpay TIRIL 
* 
 
Öz 
Sinop ili, büyük ölçüde dağlık bir coğrafya üzerinde kuruludur. Bu dağlık arazideki kırsal yerle-
şimler çoğunlukla dağınık ve birbirlerinden kopuktur. İletişim ve ulaşım imkânlarının kısıtlı ol-
duğu dönemlerde, toplumun çeşitli kesimlerini bir araya getiren bazı özel günler, kopuk yerle-
şimler arasında sosyal iletişimi sağlardı. Ulaşımı güç dağlık bir coğrafyada yayılmış kırsal yerle-
şimlerin sosyoekonomik bütünleşmesini sağlayan periyodik buluşmaların başında, Müslüman er-
kekleri ibadet amacıyla bir araya getiren, İslâm’ın mübarek günü Cuma gelmektedir. Cuma’nın 
bu toplumsal işlevi, ulaşım ve iletişim olanaklarının çok kısıtlı olduğu dönemlerde, özellikle kırsal 
kesimde çok daha önemliydi. Sinop gibi dağlık bir coğrafyada bulunan, köy ve mahallelerin da-
ğınık olduğu kırsal bölgelerde, her köy ve mahallede Cuma namazı kılacak nitelikte caminin bu-
lunmaması nedeniyle halk, ya yakın köy ve kasabalara ya da birkaç köy ve mahalleye hitap eden, 
bir orta noktada kurulmuş camilere gitmiştir. Sinop il sınırları içinde bu tür çok sayıda cami bu-
lunmaktadır. Ulaşım olanaklarının gelişmesi nedeniyle kırsal alanda camilere erişebilirliğin çok 
kolaylaşması, bazı köylerin boşalması, birçok köyde de Cuma namazı kılınabilecek ölçülerde mo-
dern camiler yapılması nedeniyle, tarih boyunca kırsal nüfusun toplumsal iletişiminde önemli bir 
yer tutan Cuma camileri de kaderlerine terkedilmiştir. Büyük ölçüde ahşap malzemeden yapılmış 
ve kırsal yerel mimarinin önemli ögeleri olan bu camilerin zamanın yıkıcılığına bırakılması, Si-
nop  kırsalında  Türk-İslâm  kültürünün  önemli  mimari  miraslarının  kaybedilmesi  anlamına  gel-
mektedir. Bunlardan biri olan Derecuma Camii, yol çalışması sırasında restore edilerek kullanıma 
açılmakla birlikte, çok sayıda kırsal Cuma camii bakım yapılmadan kullanılmaktadır ya da boşal-
tılarak yıkıma terk edilmiştir. Cuma camileri, kültürel miras olarak korunmaları ve yaşatılmaları 
dışında, Sinop kırsal kesiminin ekonomik ve sosyokültürel kalkınmasına yardımcı olacak turistik 
çekicilikler olarak da düşünülmelidir. Bildiride, bu noktalardan hareketle, Sinop İl sınırları içinde, 
tespit edilebilen bazı kırsal Cuma camileri hakkında bilgi verilecek, bunlarla ilgili koruma strate-
jileri ve inanç turizmi temelli destinasyon geliştirme önerileri tartışmaya açılmaya çalışılacaktır. 
Anahtar Kelimeler: Sinop, Cuma Camileri, Kültürel miras, Kültür turizmi, İnanç turizmi. 
 
                                                             
*
   Dr. Öğr. Üyesi, Sinop Üniversitesi, [e-mail] 

---

Uluslararası Geçmişten Günümüze Sinop’ta Türk-İslam Kültürü Sempozyumu / 5-7 Ekim 2018 
 
 
 
71 
 
 
 
Rural
 
Friday
 
Mosques
 
by
 
the
 
Context of Cultural Heritage and Faith Tourism: Sinop
 
Case 
 
 
Abstract 
The Sinop province  is based  on a  mountainous geography. The rural settlements in this  moun-
tainous area are mostly scattered and separated from  each other. There  were periodic  meetings 
that  provide  socioeconomic  integration  of  rural  settlements  which  had  difficult  access  over  a 
mountainous geographical region. Maybe the most important of these was Friday which holy day 
of Islam, broght together Muslim men for worship. This social function of Friday was much more 
important when transport and communication facilities were very limited, especially in rural ar-
eas. Until recently, there were no mosques in every village and neighborhood in the rural areas 
where the rural settlements were scattered in mountainous geographies like Sinop. Therefore, in 
some  cases  the  public  has  gone  to  a  central  village  to  Friday  prays.  In  some  cases,  a  common 
mosque was built a central rural area between villages. That kind of rural mosques called “Friday 
Mosques” and it was used in only Friday prays. Friday mosques were established in rural areas, 
especially in mountainous areas, when there were no mosques in each village. They brought to-
gether the scattered people one day a week to provide social gathering and communication. These 
common mosques would appeal to settled villagers, shepherds and summer nomads. These com-
mon mosques sometimes set up in large villages, sometimes outside the settlements, around the 
roads,  in  the  forests,  near  the  streams.  There  are  many  Cuma  mosques  in  Sinop  province.  But 
most of them are abandoned and forgotten for various reasons. One of the reasons of them is the 
facilitation of access to the mosques because of the development of transportation facilities. An-
other reason is the abandonment of some villages. And the third one is the construction of modern 
mosques in  every village. These  mosques, made  of  mostly wood, were important landmarks of 
the rural local architecture. Their destruction means the loss of important architectural heritages 
of Turkish-Islamic culture in Sinop countryside. One of these is Derecuma Mosque. This mosque 
has been restored during Roadwork and used again. However, many mosques in Sinop province 
are being demolishing or using without restoration. Friday mosques should be preserved and kept 
alive as cultural heritage. It should also be considered as tourist attractions that will help economic 
and sociocultural development  of Sinop countryside. In this paper, information about the some 
Friday Mosques in Sinop will be given, related protection strategies and faith tourism-based des-
tination development will be tried to be discussed. 
Keywords: Sinop, Friday Mosques, Cultural heritage, Culture tourism, Faith tourism. 
 

---