Uşaq hüquqlarının araşdırılması
Yüklə 0,49 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Uşaq hüquqları necə yaranıb 1945
- 10 dekabr 1948
- 20 noyabr 1989
- Uşaq hüquqları Bəyannaməsi (20 noyabr 1959-cu il)
- Prinsip 3
- Prinsip 8
- Uşaq hüquqları haqqında Konvensiya
fikrini ifadə etmək azadlığı başqa insanları təhqir etmək hüququ vermir. Bəzi ölkələrdə zavodlara və istehsal vasitələrinə sahibliklə bağlı olan mülkiyyət azadlığı həmin zavodlarda işçilərin əmək təhlükəsizliyinə nəzarət etmək məqsədilə qanunla məhdudlaşdırılır. İnsan hüquqlarının balanslaşdırılması və cilovlanması məsələləri siyasi qərarların qəbulu prosesində və / və ya konstitusiya yurisdiksiyasında çözülən mübahisələrin və müraciətlərin daimi mövzusu olur. Dünyanın demokratik ölkələrində insan hüquqlarının müxtəlif “markalarının” yaranmasının səbəbi də elə bundadır.
İkinci Dünya Müharibəsindən sonra dünyadakı ölkələrin çoxu bir ittifaq, yəni Birləşmiş Millətlər Təşkilatını yaratdılar. Onlar dünyada sülhə və azadlığa birlikdə dəstək olmaq istəyirdilər. 10 dekabr 1948 Həmin gün BMT İnsan hüquqları haqqında Ümumi Bəyannaməni qəbul etdi. Dünyadakı bütün insanlarının malik olduqları əsas hüquqların həm də uşaqlara şamil olunduğu qəbul edildi. Lakin tezliklə belə təklif olundu ki, uşaqlar xüsusi məxluqlardır və ona görə də onların xüsusi olaraq qorunmasına ehtiyac var.
Uşaq hüquqlarının ilk layihəsi hazırlandı. BMT-nin üzvü olan dövlətlərin nümayəndələri bir neçə il onu müzakirə etdilər.
Həmin gün BMT Uşaq Hüquqları Bəyannaməsini qəbul etdi. Bu cür bəyannamə bütün dövlətlər üçün məcburi hüquqi qüvvəyə malik olmasa da, hər halda onların gələcək fəaliyyət istiqamətləri üçün tövsiyə xarakteri daşıyır.
Həmin il bütün dünyada Uşaq İli kimi qeyd olundu. Hər yerdə uşaq hüquqları barəsində düşünüldü, bu barədə müzakirələr keçirildi. Uşaqların mənafeyi naminə, bu hüquqların daha detallı işlənib hazırlanmasını və ən əsası, onların məcburi hüquqi qüvvə daşımasını getdikcə daha çox insan arzulamağa başladı. 20 noyabr 1989 Həmin gün BMT-nin Baş Məclis Uşaq hüquqları haqqında Konvensiyanı, yaxud başqa cür desək, Uşaq hüquqları haqqında Sazişi yekdilliklə qəbul etdi. O vaxtdan indiyədək dünyanın bütün dövlətlərinin hökumətləri bu Konvensiyanı imzalamışdır. Konvensiyanı imzalamaqla onlar öz ölkələrini uşaq hüquqları
sahəsində maarifləndirməyə, bu hüquqları öz ölkələrində tətbiq etməyə və uşaqların müdafiəsinə xüsusi diqqət yetirməyə söz vermişlər. Lakin hələ də dünyanın çox yerində uşaqlar ədalətsizlikdən ciddi əziyyət çəkirlər. Dünyadakı bütün uşaqlar öz hüquqlarından faydalanması üçün tədbirlər görməliyik və buna görə bizim hər birimiz məsuliyyət daşıyırıq. Uşaq hüquqları Bəyannaməsi (20 noyabr 1959-cu il) Uşağın xüsusi hüquqlara malik olması fikri ilk dəfə 1948-ci il tarixli İnsan hüquqları haqqında Ümumi Bəyannamədə təsbit olunub. Bəyannamənin 25-ci maddəsinin ikinci bəndində deyilir: “Analar və uşaqlar xüsusi qayğı və yardım göstərilmək hüququna malikdirlər”. Uşaq hüquqları Bəyannaməsi BMT-nin Baş Məclisinin məcburi hüquqi qüvvəyə malik olmayan sənədidir. Onu BMT-nin Baş Məclis tərəfindən 1989-cu il noyabrın 20-də elə məhz Uşaq hüquqları Bəyannaməsinin otuzuncu ildönümü münasibətilə qəbul edilmiş Uşaq hüquqları haqqında Konvensiya ilə dəyişik salmaq olmaz. Bəyannamədən fərqli olaraq, Konvensiya onun iştirakçıları üçün məcburi hüquqi qüvvəyə malikdir və hazırda 176 dövlət onun iştirakçısıdır.
Uşaq bu Bəyannamədə təsbit olunmuş bütün hüquqlardan faydalanmalıdır. Heç bir istisnaya yol verilmədən və uşağın özünün və ya onun ailəsinin irqi, dərisinin rəngi, cinsi, dili, dini, siyasi və digər əqidələri, milli və ya sosial mənsubiyyəti, əmlak vəziyyəti, doğum və yaxud başqa statusu kimi əlamətlərə görə heç bir fərq qoyulmadan və yaxud ayrı-seçkiliyə yol verilmədən bütün uşaqlar bu hüquqlara malikdirlər. Prinsip 2 Uşaq qanun və digər vasitələrlə xüsusi müdafiə ilə təmin edilməli və ona elə imkanlar və əlverişli şəraitlər yaradılmalıdır ki, bunlar onun sağlam və normal yolla, azad və ləyaqətli şəraitdə fiziki, əqli, əxlaqi, mənəvi və sosial cəhətdən inkişafına imkan versin. Bu məqsədlə qanunlar qəbul edilərkən başlıca fikir uşağın maraqlarının ən yaxşı şəkildə təmin edilməsi olmalıdır. Prinsip 3 Uşaq doğulduğu andan ad və vətəndaşlıq hüququna malikdir.
Uşaq sosial təminatın imtiyazlarından istifadə etməlidir. O, sağlam böyümək və inkişaf etmək hüququna malikdir, bu məqsədlə həm o özü, həm də onun anası, doğumdan əvvəl və doğumdan sonrakı lazımi qayğı da daxil olmaqla, xüsusi qayğı və müdafiə ilə təmin edilməlidir. Uşaq lazımi qaydada qidalanma, mənzil, əyləncə və tibbi xidmət hüququna malikdir. Prinsip 5 Fiziki, əqli və yaxud sosial baxımdan qüsurlu uşaq, onun xüsusi vəziyyətinə görə zəruri olan xüsusi rəftar, təhsil və qayğı ilə təmin olunmalıdır.
Prinsip 6 Uşaq, şəxsiyyətinin tam və ahəngdar inkişafı üçün sevgiyə və başa düşülməyə ehtiyac duyur. O, mümkün olduğu qədər öz valideynlərinin himayəsi və məsuliyyəti altında və istənilən halda sevgi, mənəvi və maddi təminat mühitində böyüməlidir; azyaşlı uşaq, müstəsna hallar istisna edilməklə, öz anasından ayrılmamalıdır. Ailəsi olmayan uşaqlara və yaşamaq üçün kifayət qədər vəsaiti olmayan uşaqlara xüsusi qayğı göstərmək cəmiyyətin və ictimai hakimiyyət orqanlarının vəzifəsidir. Yaxşı olardı ki, çoxuşaqlı ailələrə uşaqları saxlamaq üçün dövlət müavinətləri və ya digər müavinətlər ayrılsın. Prinsip 7 Uşaq təhsil almaq hüququna malikdir, bu təhsilin heç olmazsa ibtidai mərhələləri, pulsuz və məcburi olmalıdır. Ona elə bir təhsil verilməlidir ki, bu, onun ümumi mədəni inkişafına kömək etsin və bu inkişaf sayəsində o, imkanların bərabərliyi əsasında öz qabiliyyətlərini və şəxsi mühakiməsini, habelə mənəvi və sosial məsuliyyət düşüncəsini inkişaf etdirə və cəmiyyətin faydalı üzvü ola bilsin. Uşağın maraqlarının ən yaxşı şəkildə təmin edilməsi onun təhsili və təliminə məsuliyyət daşıyanlar üçün rəhbər prinsip olmalıdır: bu məsuliyyət hər şeydən əvvəl onun valideynlərinin üzərinə düşür. Uşaq, təhsilin xidmət etdiyi məqsədlərə xidmət edən oyunlarda və əyləncələrdə iştirak etmək üçün tam imkanlarla təmin olunmalıdır; cəmiyyət və ictimai hakimiyyət orqanları göstərilən hüququn həyata keçirilməsinə imkan yaratmaq üçün səy göstərməlidirlər.
Uşaq bütün hallarda müdafiə və yardımı ilk növbədə alanların sırasında olmalıdır.
Uşaq laqeyd və amansız münasibətin, habelə istismarın bütün formalarından müdafiə olunmalıdır. O, heç bir formada alver obyekti olmamalıdır. Uşaq lazımi minimum yaş həddinə çatmayana qədər işə qəbul edilməməlidir; heç bir halda ona, sağlamlığı və ya təhsili üçün ziyanlı ola biləcək və yaxud onun fiziki, əqli və əxlaqi inkişafına mane ola biləcək hər hansı iş və ya məşğuliyyət tapşırılmamalı və tapşırılmasına icazə verilməməlidir.
Uşaq irqi, dini və yaxud hər hansı bir digər ayrı-seçkilik formasını təşviq edən təcrübədən uzaq tutulmalıdır. O, qarşılıqlı anlaşma, dözümlülük, xalqlar arasında dostluq, sülh və ümumi qardaşlıq ruhunda, həmçinin öz enerjisini və istedadını yoldaşlarının xeyrinə sərf etmək düşüncəsində tərbiyə olunmalıdır.
Baş Məclisin 1989-cu il 20 noyabr tarixli, 44/25 nömrəli qətnaməsi ilə qəbul edilmiş və imzalanma, təsdiq edilmə və qəbul edilmə üçün açıq elan olunmuşdur Yüklə 0,49 Mb. Dostları ilə paylaş:
|