Узбекистон республикаси олий ва урта

2.2. Don massasi komponentlari. 
Don massasiga asosiy tur don bilan birgalikda har doim boshqa aralashmalar: 
boshqa tur o`simlik urug`lari va ifloslantiruvchi o`simlik urug`lari,organik va mineral 
chang va xokazolar har tushib koladi.Bu aralashmalarning miqdori va sifat tarkibi 
agrotexnika tarzi,hosil yigim-terimining tashkil qilinishi va usulidan boglik. 
Asosiy tur don va barcha aralashma guruhlari talaygina miqdordagi 
mikroorganizmlarni uzida saqlaydi. 1 gr don massasida un yoki yuz minglab, ba`zan 
esa million ekzemplyar mikroorganizmlar topish mumkin. SHunday qilib, 
mikroorganizmlar-don massasining mukarrar yuldoshi, uning tarkibiy qismi, ma`lum 
sharoitda ular donning xoati va sifatiga muntazam ta`sir ko`rsatadi. 
Don va aralashmalarning shakl va ulchami bo`yicha bir xil emasligi don 
massasidagi kattik jismlar orasidagi oralik-don oraligi fazosi, bushlik paydo bulishiga 
olib keladi. 
Don oraligi fazosini tuldiruvchi xavo muntazam ravishda don massasining 
harma komponentlariga ta`sir qilib, uzining tarkibi,harorati va xatto bosimi bilan 
atmosfera xavosidan fark qilishi mumkin. SHunday ekan don oraligidagi xavoni har 
don massasining tarkibiy qismi deb aytish mumkin. 
SHunday qilib, don massasi tarkibiga kuyidagi tashkiliy qismlar kiradi: 
- Bir-biridan yirikligi, to`liqligi va holati bilan fark qiladigan asosiy tur doni 
(urug`i), ba`zan esa boshqa o`simlik turi doni (urug`i), kaysiki kullanilishi, harakteri 
va baxolanishi bilan asosiy tur donga uxshaydi; 
-mikroorganizmlar; 
-don oraligi fazosidagi xavo; 
Bu doimiy komponentlardan tashqari, ayrim don partiyalarida zararkunanda va 
kanalar har uchrab turadi. Ularning don massasida uchrashi maqsadga nomuvfik holat 
bo`lib, buni ta`kib qilish kerak. Don massasida uzining tabiati bo`yicha turli 
xossalarga ega bo`lgan yuqorida ko`rsatib utilgan komponentlarning bulishi saqlash 
paytida albatta hisobga olinishi shart.