Узбекистон республикаси олий ва урта

3.6. Un va yormaning fizikaviy xossalari. 
Un va yormani saqlash va tashishi jarayonida don massasida kuzatiladigan 
fizikaviy xossalar, ya`ni okuvchanlik, bushliklik, sorbtsion sigim va teplofizikaviy 
tavsiflarni hisobga olish kerak bo`ladi. Birok un va yorma dondan olingan bulishiga 
karamay, fizikaviy xossalari bo`yicha donning fizikaviy xossalaridan fark qiladi. 
3.7. Un va yormaning okuvchanligi. 
Un katta ishkalanish koeffitsienli turli kattalik va shaklga ega bo`lgan mahsulot 
bo`lib, juda kichik zarrachalardan tashkil topgan, shuning uchun har un va kepakning 
okuvchanligi don massasining okuvchanligiga nisbatan kichikrokdir. Namlik oshishi 
bilan unning okuvchanligi kamayadi. namlik 16 % va undan oshganda un kam 
okuvchan mahsulotga aylanib koladi. 
Har xil turdagi yormalarning okuvchanliklari keng diapazonda tebranadi va uzi 
olingan don massasi okuvchanligidan katta yoki kichik bulishi mumkin. 
Masalan,sholi doni undan olingan guruchga nisbatan kichik okuvchanlikka ega. 
Aksincha tarik yormasining okuvchanligi tarik donining okuvchanligidan kichikdir. 
Noziq 
strukturadan 
tashkil 
topgan 
yorma 
uzi 
okizar 
kuvurlarda 
harakatlanganda har maydalanadi, shuning uchun u idish-haltalarda saqlanadi. 
Idishlarning kullanishi shuning uchun har zarurki, bunda yorma fakat kulinar ishlov 
berishni talab qiladigan tayyor mahsulot hisoblanadi. 
3.8. Un va yormaning bushlikligi. 
Un va yorma katta bushliklikni namoyon qiladi (40...60 %). Birok un 
bushlikligining strukturasi don massasi bushlikligi strukturasidan fark qiladi.
Kichik zarrali unning bushlikligi kichik govakli strukturani namoyon qiladi. Bu
narsa undagi kichik gaz utkazuvchanlikka olib keladi, gaz almashinuvini 
kiyinlashtirib, unga kana va xashoratlarning kirish imkoniyatlarini chegaralab kuyadi.

---

22 
Fakat kuchli muskulli tanaga ega bo`lgan ayrim kungiz va kapalaklarning 
kurtlarigina siloslar yoki haltalarda joylashgan unlarning ichiga kirishning 
uddasidan chika oladilar. 
YOrmaning bushlikligi uning ulchamlaridan boglik holda don massasining 
yoki bulmasa, unning bushlikligiga uxshash bo`ladi. Masalan, grechixa va 
kayroklangan guruch yormasining bushliklik strukturasi don massasi bushliklik 
strukturasiga yaqin bo`ladi. Kichik zarrachalardan tashkil topgan manna yormasining 
bushlikligi unning bushlikligiga yaqin bo`ladi. Kepak bulaklarining yirik ulchamlari 
va don kobigining govakligi kepakning pukak va yengilvaznli mahsulot bulishiga 
olib keladi. 
Unning bushlikligi nafakat un zarralarining yirikligi va shakli, balki silos, 
kompa, koplarni tuldirish usulidan har boglik bo`ladi. Masalan unni haltalarga 
tuldirishda joylash zichligini oshirish maqsadida haltalar silkitiladi. 
Keyinchalik saqlash paytida unning bushlikligi kamayib boradi. Un ustma-ust 
haltalarga taxlab kuyilganda, ustki katorlarning ogirligi evaziga pastki katordagi unlar 
zichlashib bushlikligi kamayadi va pirovard natijada okuvchanligi yukoladi. 
Siloslarda saqlanganda har un zichlashib, okuvchanligini yukotadi. SHuning 
uchun siloslardan unni chiqarishda titratish moslamalari urnatiladi.