Узбекистон республикаси олий ва урта


 Nafas olish jadalligini aniklash usullari



Yüklə 1,54 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə26/87
tarix12.07.2023
ölçüsü1,54 Mb.
#119519
1   ...   22   23   24   25   26   27   28   29   ...   87
4.5. Nafas olish jadalligini aniklash usullari. 


27 
Nafas olish jadalligi turli omillarga boglik: bular issiklik ajralishi, kislorodning 
yutilishi va SO
2
ning ajralishidir. Birok amalda ajralgan karbonat angidrid va yutilgan 
kislorodning miqdorini hisobga olish usuli keng tarkalgan. 
Nafas olish jadalligi kuyidagi usullar bilan aniklanadi: 
1) Don kuruk moddasining yukolishini hisoblash evaziga. 
2) Kalorimetrik usul -nafas olishda ajralib chikkan haroratni aniklash usuli. 
3) 24 soat mobaynida 1000 g dondan ajralib chikkan SO
2
yoki yutilgan O
2
yordamida. 
Ancha kulay va nisbatan murakkab bulmagan usul ajralib chikkan SO
2
ning 
miqdorini hisobga olishga asoslangan. Donlarning nafas olish jadalligi 100 gramm 
kuruk moddadan 24 soat davomida ajralib chikkan SO
2
ning milligrammdagi miqdori 
bilan belgilanadi. 
Usulning tafsiloti tajriba ishlarini bajarish uchun ishlab chikilgan uslubiy 
ko`rsatmada to`liq keltirilgan. 
4.6. Nafas olish jadalligiga ta`sir qiladigan omillar. 
a) Nafas olish jadalligiga namlikning ta`siri. 
Nafas olish jadalligiga namlikning ta`sirini kuyidagi grafik yordamida 
tasvirlash mumkin. Bugdoy donida namlikdan boglik holda nafas olish jadalligi va 
nafas olish koeffitsentining o`zgarishi. 
1-SO
2
ning ajralib chikishi; 2-kislorodning yutilishi; 3-Nafas olish koeffitsenti. 
b) Nafas olishga haroratning ta`siri. Harorat kutarilishi bilan don nafas olish 
jadalligi oshadi. Bu usish temperaturaning ma`lum bir oraligida ruy berib, Vant-Goff 
koidasiga buysunadi. Birok ma`lum temperaturadan sung donning nafas olish jadalli-
gi zaiflashib birga boshqa hayotiy funktsiyalar sekinlashadi, xujayralar uladi va don 
nobud bo`ladi. v) Donning nafas olish jadalligiga xavoning ta`siri. 
Don massasiga kirgan xavo har uning tabiatiga va nafas olish jadalligiga ta`sir 
qiladi. Urni almashtirilmay uzok muddatda saqlanyotan donda SO2 yigilib, kislorod 
miqdori kamayib ketadi. 


28 
Tekshirishlar shuni ko`rsatadiki, saqlashda karbonat angidridning eng ko`p 
miqdori silosning O`RTA qismi, ya`ni 10...15 m chukurlikdagi qismida tuplanar 
ekan. Omborlardan esa bu holat tomdan 1,5-3 m chukurlikda yuzaga keladi. 
Kislorodning etishmasligi va karbonat angidridning ko`pligi fakat namligi katta 
bo`lgan donlargagina nobud kildiruvchi ta`sir ko`rsatadi. Ammo kuruk donga xatto 
kislorodning umuman yukligi va SO2 katta miqdori har uzok vakt ta`sir kilmaydi. Bu 
holat shu bilan tushuntiriladiki, kuruk donning nafas olish jadalligi juda kichik va 
uning xujayralarida spirt hosil bulmaydi. 
Saqlashda xavo kiritmay 15...20 S haroratda har xil namlikka ega bo`lgan bug-
doy donining kukarish energiyasining kamayishi. 1-Namlik 11,3%;
2-14,32%;
3-16,45%;
4-19,55%;
5-22%. 
 
SHuningdek, donning nafas olish jadalligiga uning pishish holati, hosilni yigib 
olish sharoiti va tashish jarayoni, to`liqligi va yirikligi, hamda botanik xossalari har 
ta`sir qiladi. 

Yüklə 1,54 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   22   23   24   25   26   27   28   29   ...   87




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə