Узбекистон республикаси олий ва урта

 
Foydalanilayotgan adabiyotlar 
 
1.
Starodubtseva A.I.,Sergunov V.S. Praktikum po xraneniyu zerna, 
M.,Agropromizdat,1987 g.(147-158 betlar). 
2.
Trisvyatskiy L.A. Xranenie zerna, M., Agropromizdat, 1986 g.(229-280 
betlar). 
3.
Xaitov R.A.,Zuparov R.I.,Radjabova V.E.,SHukurov Z.Z. Don va don 
mahsulotlarining sifatini baxolash hamda nazorat qilish, T. Universitet, 2000 y. 
(75-78 betlar). 

---

60 
4.
Xaitov R.A.,Radjabova V.E." Don va don mahsulotlarini saqlash 
texnologiyasi" kursidan tajriba ishlarini bajarish uchun uslubiy kullanma. 
Buxoro, Muallif, 2001. (27-31 betlar). 
 
9.1. Saqlash rejimlarining nazariy asoslari va ularni qo`llashdagi shart-
sharoitlar. 
Don massasi elevator va omborlarda sifatini, kuruk massasini yukotmay uzok 
muddatga saqlab turish uchun guruhlarning aloxida xususiyatlarini urganish kifoya 
kilmaydi. SHu sababli barcha tashkiliy qismlarning mujassamlashgan sistematik 
ta`sirini urganish maqsadga muvofikdir. Umuman olganda donni saqlash nazariyasiga 
ko`ra don massasi kuyidagi rejimlarda saqlanilishi kerak. 
1. Don massasini kuruk holatda saqlash, ya`ni namligini kritik namlikgacha 
tushirib saqlash. 
2. Don massasini sovuk holatda saqlash, ya`ni tirik guruhlarning hayot 
faoliyatini chegaralash. 
3. Don massasini germetik sharoitda (xavo ta`sirisiz) saqlash. Bundan tashqari, 
mutaxassislar tomonidan bir necha usullar ilgari surilganki, bulardan donni tozalash, 
quritish kabi amallar muhim rol uynaydi. 
9.2. Don massasini kuruk holatda saqlash. 
O`ZBEKistonda saqlash rejimlaridan donni kuruk holatda saqlash maqsadga 
muvofikdir. 
Donni kuruk holatda saqlash rejimi don massasidagi tirik organizmlar, kana va 
zararkunandalar, mikroorganizmlarning suvga bo`lgan extiyojini kamaytirishni kuzda 
tutadi. Don tarkibidagi erkin suv miqdori yukotilganda tirik guruhlarning extiyoji 
kondirilmay, ularning nobud bulishiga olib keladi. SHu sababli donni kuruk holatda 
saqlashda namlik miqdori kritik namlikdan yuqori bulmasligi kerak. Kritik namlik 
deb don massasida mikroorganizmlar, kana va zararkunandalar hayot faoliyati, 
hamda donda kechadigan fiziologik jarayonlar jadalligini chegaralaydigan namlikka 
aytiladi. Boshoqli donlar uchun kritik namlik 12-14 % ni tashkil qiladi. SHu namlik 
dukkakli donlarga har taaluklidir. Moyli donlarda esa bu namlik yog` miqdoridan 
boglik. Yog` miqdori 25-30 % ni tashkil kilsa, kritik namlik 10-15 % bo`ladi. Agar 
yog` miqdori 40-50 % ni tashkil kilsa, kritik namlik 6-8 % ni tashkil qiladi. Tajribalar 
shuni ko`rsatadiki, yaxshi tozalangan zararlanmagan don partiyalarini elevatorlarda 
kuruk holatda 2-3 yil, saqlash omborlarda esa 5 yilgacha saqlash mumkin.