Узбекистон республикаси олий ва урта

8.6. Unning zichlashuvi va jipslashuvi. 
Idishda yoki uyumda saqlanayotgan unda jipslashish deb ataluvchi zichlashuv 
jarayoni yuzaga keladi. Birok un massasining strukturaviy o`zgarishini zichlashish va 
jipslashish jarayonlariga ajratsa to`g`ri bulardi. 
Unning zichlashuvi - har kanday un massasida uchraydigan tabiiy fizikaviy 
jarayondir. U unni koplab-kadoklagandan sung dastlabki davr ichida uzining xususiy 
massasi evaziga zichlashishidan dalolat beradi. 
Zichlashuv natijasida un uziga xos bo`lgan okuvchanlik xususityaini 
yukotmaydi va bushatishda haltadan yoki silosdan bemalol tukilaveradi. Saqlash joyi 
va muddatidan boglik holda unning zichlashish darajasi turlicha bulishi mumkin. 
Unning jipslashuvi - nokulay sharoitda kechadigan zichlashishdir. Bunda 
unning okuvchanligi keskin kamayadi. Tuqilishi kerak bo`lgan un massasi seprilib 
tukilmasdan, balki katta parchalar bilan tusha boshlaydi, ularni maydalash uchun 
ma`lum miqdorda kuch sarf qilinadi. Ayrim bir nokulay saqlash sharoitida jipslashuv 
katta un harsanglarining hosil bulishi bilan yuzaga keladi. 
Jipslashish shtabellarda vakt-vakti bilan kuzgatilmasdan uzok saqlangan 
unlarda paydo bo`ladi. Jipslashish jarayoniga unning namligi katta ta`sir ko`rsatadi. 
Namligi 15 % bo`lgan un tezrok va ko`prok darajada jipslashadi. Namligi 10...12 % 
bo`lgan un to`g`ri saqlanganda xatto uzok muddat (olti oydan bir yilgacha bo`lgan 
vakt)da har shtabelning pastki katori haltalaridagi un har jipslashmaydi. 14...15 % 
namlikka ega bo`lgan unda jipslashish 3...4 oy utgandan keyin yuzaga keladi. 
Jipslashgan nam un biroz kuritilganda, uning bulaklari mustaxkamligi ortadi. 
Barcha teng sharoitlarda saqlangan navli un jaydari unga nisbatan tezrok 
jipslashadi. 
Jipslashish jarayoni siloslarda saqlangan unda ancha tezrok yuzaga keladi. 
Agar boshqa nokulay jarayonlar yuzaga kelmasa, jipslashgan un sindirib 
maydalangandan sung normal sifatli undan fark kilmaydi. 
Unning jipslashuvi urinsiz jarayondir, chunki uni sindirib maydalash uchun har 
ancha kuch sarf qilinadi.