www.elmler.net
-
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə
121
müəyyənləşməsində ciddi rol oynayan duyğuları lirik-
romantik planda işıqlandıra bilsin. Bu duyğular yazıçının
gerçək həyatla, dərindən müşahidə etdiyi insanlarla,
hadisələrlə bağlı duyğuları idi. Yazıçının subyektiv
―mən‖ində baş qaldıran duyğular onun qəlb və ürək
süzgəcindən keçir, gerçək həyatın təsviri və təhlilinə
yönəlirdi.‖ (Bax: Seyidov Y. ―İ.Əfəndiyev‖. Bakı:
Azərnəşr, 1975, s. 19.)
Məlum səbəblər üzündən vaxtilə bizim bir sıra
əsərlərimizdə vulqar sosiologizm təzahürləri çox
qüvvətlənmiş, bu da öz növbəsində diqqəti insan mənə-
viyyatının dərin psixoloji şərh və təhlilındən uzaq-
laşdırmışdı, ―konfiliktsizlik‖ deyilən anlayış meydana
çıxarmışdır. Bu zaman İlyas Əfəndiyevin əsərləri ilə nəsr
və dramaturgiyamıza əsl həyati konfliktlər əsasında
yaradılmış qəhrəmanların, təmiz ürəkli, prinsipial və
mərd adamların yeni bədii surətləri gəldi və bunlar ədəbi
tənqidin
süzgəcindən, təhlilindən uğurla keçdi.
―Ədəbi tənqidimizin gəldiyi qənaətə görə İlyas
Əfəndiyevin ―Söyüdlü arx‖, ―Körpüsalanlar‖, ―Sarıköy-
nəklə Valehin nağılı‖ kimi yazıldığı dövrün gerçəkliyini
əks etdirən əsərlərinin qəhrəmanları ...adamların rifahını
yaxşılaşdıran, onların qəlbinin dərinliklərinə işıq salan
nufzlu adamlardır; ...ədibin qəhrəmanları öz böyük
qayəsi, bu qayə uğrunda mübarizədə təzahür edən
ehtirası, xarakterinin bütövlüyü, yaşadığı hisslərin, daxili
təlatümün təbiiliyi ilə yaddaşlara həkk olunmuşlar. Bu
xüsusiyyətlər keçmiş həyatımızın, tariximizin ən tipik
lövhələrini əks etdirən ―Üçatılan‖, ―Geriyə baxma, qoca‖
romanları üçün də səciyyəvidir...‖ (Bax: Bəkir Nəbiyevin
göstərilən məqaləsi.)