Yaşar rzayev
Yüklə 3,32 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “Rüstəmbəyin iki aylıq mütaliəsi, siyasi cərəyanları, firqə proqramlarını öyrənməsi
- “ – Tarixi sima millətin ruhundan doğar, o, ruhu yüksəldər və aləm qarşısında nümayiş etdirər. Tarixi sima
- “indi Azərbaycan, onun xalqı, onun siyasi
- “azərilərin bir çox hüquqdan məhrum olmasını bəyan edir”
- “millət bizi yetişdirdi, biz də bu zəruri vaxtda millətin köməyinə qoşmalıyıq”
- “Rüstəmbəy... arxadan qoluna bir əl yapışdığını duyub çöndü. – O, Svyatoslav İvanoviç, – dedi, görüşdülər. Təqribən
- Fəna. Çox fəna ! – dedi. – Artıq izahata ehtiyac varmı Rüstəmbəy gülümsəyərək
____________Milli Kitabxana____________ 285 bitərəflər idi. Bunlar heç bir firqəyə mənsub deyildilər, mılli hərəkatda edəcəkləri iştirakın şəkli və üsulu da hələ təbəllür etməmişdi” (16, 213). Müəllif Rüstəmbəyin tərəddüdlərini onun əqidəsi və dövrün mürəkkəbliyi baxımından təbii sayır: “Rüstəmbəyin iki aylıq mütaliəsi, siyasi cərəyanları, firqə proqramlarını öyrənməsi ona qəti bir yol göstərmədi. Kimlə gedəcəyini, hansı firqəyə qoşulacağını belə kəsdirə bilmədi. Siyasi üfüq onun gözlərində olduqca qaranlıqdı. Əvvəlcə xəyalını məşğul edən Turan məfkurəsi indi sarsılmış, onun düzgün və əməli olmasından şübhə etməyə başlamışdı” (16, 230). Rüstəmbəy belə qərara gəlir ki, hər millət müqəddəratını özü həll etməlidir. Əlbəttə, bunun üçün də millətin önündə gedən, onu öz arxasınca apara bilən liderlər, tarixi simalar lazımdir. Rüstəmbəy deyir: “ – Tarixi sima millətin ruhundan doğar, o, ruhu yüksəldər və aləm qarşısında nümayiş etdirər. Tarixi sima millətin təzahürüdür. Millətin qabında bir şey olmazsa, təzahürü də olmaz !” (16, 228). Turançılıq ideyasından uzaqlaşan Rüstəmbəyin düşüncələrində “indi Azərbaycan, onun xalqı, onun siyasi, ____________Milli Kitabxana____________ 286 ictimai və iqtisadi ehtiyac və tələbləri birinci sıraya keçmədə idi” (16, 293). Ukraynada milli hökumətin qurulmasını digər millətlərin nümayəndələri yaxşı nümunə kimi görürdülər. Ukrayna Radasının təşkil etdiyi Xalqlar qurultayında Rüstəmbəy geniş çıxış edir, “milli hərəkatların böyük rəhbərləri olan ukraynalılara” təşəkkürünü bildirir, “azərilərin bir çox hüquqdan məhrum olmasını bəyan edir” (16, 295). Rüstəmbəy və onun kimilər milli müqəddərat məsələsinin belə həlledici məqamlarında vətəndən uzaqlarda qalmalarından narahatlıq keçirirlər. Onlar başa düşürlər ki, “millət bizi yetişdirdi, biz də bu zəruri vaxtda millətin köməyinə qoşmalıyıq” (16, 271). Onlar milli müqəddaratın həlli yolunda ciddi çətinlikləri də görürlər. Vəlibəy deyir: “ – Gürcülər neçə illik menşevik təşkilatına mənsubdurlar; daşnaqsütyunun da iyirmi beş yaşı gərək olsun. Bu təşkilatlar xalqın içində dərin köklər salıblar. Sənin nəyin var? Heç nə! Ancaq bu gün siyasi təşkilat qurmaqla məşğulsan... Erməniləri və gürcüləri əsgər aparırdılar, bizi aparmırdılar. Bax, bu gün bundan nə qədər çətinliklər doğur: hər kəs öz əsgərini çağırıb ana torpağında ordu düzəldir, sən avara qalmısan... Dərd çoxdur !” (16, 296-297). ____________Milli Kitabxana____________ 287 Milli məsələyə münasibətdə ətrafındakıların əhval- ruhiyyəsinin müxtəlifliyi , vətəndən uzaqlarda da lazımi milli birliyin olmaması Rüstəmbəydə ağrılı hisslər yaşadır. Yaratdığı Milli Komitənin də dağılması, onun da bir pərdə olduğunu, bu pərdənin arxasında rəzalətlərin baş verdiyini anlayan Rüstəmbəy, əlbəttə, öz inamından dönmür və oxucu inanır ki, məhz onun kimi milli qeyrət hissini yaşayan və tarixin təlatümlü məqamlarında yalnız millətini düşünən, bütün siyasi cərəyanlara, millətlərə verilən hər cür vədlərə öz əqidəsi, məsləki baxımından yanaşan gənclər vətənə qayıdıb istiqlaliyyət hərəkatının ön sıralarında duracaqlar. Romanda Çəmənzəminlinin aparıcı qəhrəmanı dövrün obyektiv gedişində, onun şəxsi həyatının, mənəviyyatının və psixologiyasının daxili-milli tərəflərini struktur əsasda əks etdirdiyini göstərən H.Ənvəroğlu yazır ki, “ilk dəfə Çəmənzəminli baş qəhrəmanına milli məkandan (vətəndən) uzaqlarda geniş fəaliyyət meydanı verir. Onu dünyanın narahat və böhranlı çağlarında öz millətinin gələcək taleyi üçün ümumtarixi hərəkata qoşur. “Studentlər”in qəhrəmanının ümumən roman dairəsini genişləndirməsi, janrın tutumunun estetik və idraki baxımdan dərinləşdirilməsi Çəmənzəminlinin Azərbaycan romanında böyük xidməti kimi ____________Milli Kitabxana____________ 288 qiymətləndirilməlidir. Onun taleyüklü vəzifələrin altına girən qəhrəmanları, ictimai, siyasi və şəxsi həyatda böyük uğurlar qazanmasalar da, bədii həyatları ilə ümuminsani başlanğıca qovuşur, estetik şüurda, o cümlədən milli roman təfəkküründə mühüm rol oynayırlar” (33, 139). Üzərində mövcud rejimin arzuolunmaz hesab etdiyi motivləri gəzdirən Y.V.Çəmənzəminli dövrün ideoloji məngənəsində olsa da, müxtəlif bədii vasitələrlə bir çox cəsarətli məqamlara toxunurdu. Məsələn, aşağıdakı parçaya diqqət yetirək: “Rüstəmbəy... arxadan qoluna bir əl yapışdığını duyub çöndü. – O, Svyatoslav İvanoviç, – dedi, görüşdülər. Təqribən qırx yaşlarında olan qızartdaq saqqallı bu adam zabit paltarında idi. Frençının sağ döşündə mavi xaçlı darülfünun nişanı vardı. Svyatoslav İvanoviç məruf bir senatorun oğlu olaraq zadəgana mənsubdu. Atasının sayəsində ön cəbhədə deyil, arxa tərəfdə xidmətə cəlb olunmuşdu... – Necə varsınız? – deyə Rüstəmbəy onun halını soruşdu. – Fəna. Çox fəna ! – dedi. – Artıq izahata ehtiyac varmı? Rüstəmbəy gülümsəyərək: Yüklə 3,32 Kb. Dostları ilə paylaş:
|