Yaşar rzayev
Yüklə 3,32 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İnqilab ! – dedi . – Yenilik ağrı ilə doğulur. – Hansı yenilik Bu uyğunsuzluqlar yenilikmi Qaragüruhun tüğyan
- “Cərgələrdə hazırlanan nağaralar birdən gumbuldadı, ovurdlar yumurta boyu şişdi, zurnalar cingildədi, ağac
____________Milli Kitabxana____________ 289 – İnqilab ! – dedi . – Yenilik ağrı ilə doğulur. – Hansı yenilik ? Bu uyğunsuzluqlar yenilikmi ? Qaragüruhun tüğyan etməsi, əsrlərdən bəri qurulan bir idarənin pozulmasımı ? Yox, buna yenilik adı verə bilmərəm; savadsız , sərxoş , tənbəl və yıxıcı bir xalq yenilik qura bılməz ! Lvovlara təhəmmül edə bilmədiyimiz halda, ortalığa bir də bir Lenin çıxdı – bu, baltanı bir az da ağacın dibindən vurur... Vursun , baxalım sonu nə olacaq ?! Bunların hamısı alman oyunudur ; Lenin düz adam olsaydı, Vilhelm onu qapalı vaqonda bizə göndərməzdi...” (16, 196-197). “Studentlər” romanının janr poetikası, süjet və kompozisiya xüsusiyyətləri, struktur komponentləri və s. mövzumuzun predmeti olmadığı üçün həmin məsələlərə toxunmuruq. Əsərin Y.V.Çəmənzəminliyə məxsus aydın və səlis təhkiyə ilə, “yeni ədəbi-bədii normalara yiyələnməklə” (32,150) yazıldığını vurğulamaqla yanaşı, mükəmməl və cəlbedici roman nümunəsi kimi təqdim etmək iddiasında da deyilik. Bununla belə, tədqiqatımızda toxunduğumuz məqamlar, elmi araşdirmalardan doğan qənaətlər əsasında qətiyyətlə deyə bilərik ki, “Studentlər” romanı tarixin olduqca narahat, gərgin, taleyüklü ____________Milli Kitabxana____________ 290 mərhələsində milli dirçəlişin, milli azadlıq şüurunun təşəkkülünü inandırıcı və məntiqli göstərə bilmişdir və Y.V.Çəmənzəminli az sonra yazdığı “İki od arasında” əsərində də olduğu kimi, öz yaradıcılıq prinsiplərinə və milli-mənəvi simasına sədaqətini göstərməklə otuzuncu illərin ideoloji məngənəsinin çərçivəsində qalmamışdır. “ŞAMO”. MİLLİ GERÇƏKLİYİN İFADƏSİ. Süleyman Rəhimovun “Şamo” romanının ictimai-siyasi məzmunu, ideoloji-estetik görüntüsü milli gerçəkliyin ifadəsi üzərində qərar tutmuşdur. Müəllif milli gerçəkliyin zəngin çalarlarını məharətlə qələmə aldığı üçündür ki, milli varlığımızın təsdiqi romanın siyasi- ideoloji məzmunundan asılı olmayaraq, bədii-estetik təsirini göstərir. “Azərbaycan xalqının yaxın keşməkeşli tarixi keçmişindən bəhs edən “Şamo” romanında gerçəkliyin inqilabi dəyişmədə təsviri, milli keçmişin ictimai-siyasi baxımdan tənqidi kimi ideoloji-estetik proyeksiyalar zahiri, keçici olduqları üçün əsərin daxili məzmununda və kompozisiyasında yer ala bilmirlər. İnqilabi məzmun ekzotik səciyyə daşıdığına görə yaradıcı başlanğıca çevrilə bilmir” (33, 180). ____________Milli Kitabxana____________ 291 Milli gerçəkliyimiz “Şamo”da bir çox komponentləri ilə – həm ayrı-ayrı milli xarakterlərlə, həm olduqca zəngin dili ilə, həm xalq həyatının, məişətinin, adət-ənənələrinin rəngarəng lövhələri ilə, həm Azərbaycan təbiətinin təsvirləri ilə görünür... İnkar oluna bilməz ki, insanın milli xüsusiyyətləri onu əhatə edən ətraf mühitlə, doğma təbiətlə, vətən torpağının gözəllikləri ilə də bağlıdır. Xalqın milli simasının formalaşmasında həlledici rol oynayan amillər içərisində A.S.Puşkin iqlim şəraitini də qeyd edərək yazırdı: “İqlim, idarəetmə tərzi, etiqad hər bir xalqa sima verir, bu isə az, ya çox dərəcədə onun poeziyasında öz inikasını tapır” ( 157, 39). Əlbəttə, təbiət təsvirləri dünyanın bütün xalqlarının ədəbiyyatlarında vardır. Elə rus ədəbiyyatında poetik və təkrarolunmaz ifadəsini tapan sərt rus qışını, “step”ləri, tayqanı, yaxud digər ədəbiyyatlarda ucsuz-bucaqsız çölləri, səhraları, dağları və s. xatırlayaq. Təsadüfi deyil ki, bir çox xalqların milli xüsusiyyətləri “çöl adamları”, “səhra adamları”, “dağ adamları”, “ tayqa adamları” və s. belə təbiətlə bağlı adlarla da şərtlənir. Dünya klassiklərinin əsərlərində təbiət təsvirlərinə, peyzajlara geniş yer verilmişdir. Klassik romanlarda təbiət təsvirləri və peyzajlar estetik əhəmiyyət kəsb etmiş, obrazların ____________Milli Kitabxana____________ 292 ruhi və mənəvi aləmi ilə səsləşmiş, lirizmi gücləndirmişdir. Azərbaycan klassik poeziyası nümunələrində, ilk povest və romanlarımızda da bu xüsusiyyətlər vardır. “Elə lirik lövhələr, ricətlər vardır ki, öz ahəngi, təsiri etibarilə hər hansı gözəl şeirlə müqayisə oluna bilər. Bu lirik təsvir roman janrında epik təsvirlə elə qaynayıb qarışmışdır ki, onların birinin haradan başlayıb o birinin harada qurtardığını qəti müəyyən etmək çətindir” (50, 98). “Şamo”dakı təbiət məhz sırf Azərbaycan təbiətidir, Kiçik Qafqaz dağlarının təbiətidir, Dəlidağın, Murovdağın, Qarabağın, Tərtərçayın, İstisuyun, Turşsuyun, Göyçəgölün, Qoç daşın təbiətidir və bu əhatədə olan insanların milli simasında bu təbiətin bir və ya bir neçə ünsürü, xüsusiyyəti vardır. Dağlarda gənclərin “Yallı” oynamalarını əks etdirən lövhəyə nəzər yetirək: “Cərgələrdə hazırlanan nağaralar birdən gumbuldadı, ovurdlar yumurta boyu şişdi, zurnalar cingildədi, ağac döyüşdürən çobanlar əllərindəki çomaqlarını kənara atıb, qan-tərin içində yallı tutdular. Onlar qızara-qızara hərlənir, bir də qızışır, “hov-hov” deyib göyə tullanır, gödək çuxalar dairəsində oynayır, döşlərindəki xəncərlər, toqqalardan asılan bıçaq-satıllar atılıb-düşür, onlar daha bərkdən “hov-hov” Yüklə 3,32 Kb. Dostları ilə paylaş:
|