Ўзбекистон республикаси қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлиги тошкент давлат аграр университети

7-MAVZU; SHAXS МА^АШУДТШШв RIVОJLANTI RISH ОМША RI VA УОБИАЬА 
RI. Davlat ta'liM standa rti. 
SHaxs Ma'naviyati. Fa rzandning ota-onaga, ota-onaning fa rzandga bo'lgan Munosabatlari. 
Mustaqil O’zbeKiston RespubliKasining asosiy qonuni. Oila. Adabiyot va san'at. Maxalla. SHaxs 
Ma'naviyatini shaKllanti rishda ta'IiM ta rbiya Muassasala ri.
Dastu r. 
Ota-ona, fa rzand va oila Ma'suliyati. Fa rzandliK bu rchi. Nasl ta rbiyasi; XoMilado rliK dav ridagi 
pa rva rish, bola tufilgandan to olti- etti yoshgacha bo’lgan dav r, Ma’naviy ba rKaMolli., Oila xaqiqiy 
Ma’naviyat o’chori. Oila jaMiyatning asosiy bo’fini. Adabiyot va san’at shaxs Ma’naviyatini shaKllanti 
rishning MuxiM vositasi. Maxallaning shaxs Ma’naviyatini shaKllanti rishdagi o’ rni. SHaxs 
Ma’naviyatini shaKllanti rishda ta’liM-ta rbiyaning tutgan o’ rni.
Reja; 
1.
SHaxs Ma’naviyati va uni rivojlanti rishda ota-ona va oila Ma’suliyati.
2.
Ta’liM tiziMi shaxs Ma’naviyatini rivojlanti rishning MuxiM oMili.
3.
Adabiyot va san’at- shaxs Ma’naviyatini shaKllanti rish va rivojlanti rishning MuxiM vositasi.
4.
SHaxs Ma’naviyatini rivojlanti rishda davlat, nodavlat va jaMoat tashKilotla rining dolza rb 
vazifala ri.
T ayanch so’z va tushunchala r: 
Ota-ona - aziz va Mu'taba r zot; ota-ona fa rzandning suyanchigi, bitMas tuganMas boyligi; bi 
risini oy deb bil, iKKinchisini Kuyosh; ota-onani э'zozlash fa rzand bu rchi, jaMiyat oldidagi Mas'uliyat; 
ota rozi - xudo rozi; otala r so'zi - aKlning Ko'zi; ota-onaga itoat Kilish Tang riga itoat Kilishdi r; yaxshi 
fe'lla r, a'Molla r xalol luKMadandi r; oila jaMiyatning asosiy bugini; adabiyot va san'at inson Kalbiga, 
ruxiy dunyosiga chuKu r Ki rib bo rishi va shu o rKali uning Ma'naviy dunyosini boyitish xususiyatiga 
эga.
Adabiyotla r: 
1.
Ka riMov I.A. O'zbekiston buyo'q KelajaK sa ri. T., O'zbekiston, 1998 y.
2.
Ka riMov I.A. Ba rKaMol avlod o rzusi. T., SHa гк, 1999 y.
3.
Ka riMov I.A. Ollox KalbiMizda, yu ragiMizda. Xalq so'zi, 4 Ma rt 1999y.
4.
Ka riMov I.A. Milliy istiqlol MafKu rasi - xalq э'tiкodi va buyo'q KelajaKKa ishonchdi r. 
ToshKent, O'zbekiston, 2000 y.
5.
Davlat, jaMiyat, oila va yoshla r MuaMMola ri. (Davlat, jaMiyat, oila va yoshla r 
MuaMMola ri respubliKa Konfe ren^yasi Mate rialla ri). ToshKent: O'zbekiston, 1997 y.
6.
Aliev A. Istiqlol va adabiy Me ros. T., O'zbekiston, 1997 y.
7.
Soifnaza rov I., Soifnaza rova F. Ma'naviyatiMizning 
UM
rboKiy sa rchashMala ri. T., Mexnat, 
1997 y.
SHaxs Ma'naviyatini rivojlanti rishning oMilla ri va vositala ri Kup. Ula r xaKida oldingi Ma' 
ro'zala rda u yoKi bu Munosabat bilan o'z fiK riMizni bayon эtganligiмizni xisobga olib, MazKu r Ma' 
ro'za Matnida asosan rejada Kuyilgan Masalala rni bayon эtish bilan cheKlanishni loziM topdiK.

---

1-
Masalaning bayoni: O'zbeK xalqining эng KadiMiy dav rla rdan boshlab xozi rga 
Kada r davoM 
Э
^Ь Kelayotgan, o'z axaMiyatini xech Kachon yo'qotMaydigan ajoyib Kad riyatla ridan bi 
ri ota-onani yo'qsaK da rajada э'zozlash, izzat-iK roMini, xu rMatini joyiga Kuyishdan ibo ratdi r. Fa 
rzand uchun dunyoda ota-onadan 
KU
ra Mex ribon, aziz va Mu'taba r zot yo'q. Ota-ona fa rzandla rning 
suyanchigi, bitMas-tuganMas boyligidi r.
Ota-ona o'z fa rzandidan xech na rsani ayaMaydi. Ula rning tabiat ato эtgan buyo'qliKla ri xaM 
ana shunda. O'zbeK xalqi odob-axloKi buyicha, KeKsala rning, ota-onaning oldidan saloM be rMasdan 
utish gunox xisoblanadi. Ota-onani Kad rlash, ula rning beulchov, beMinnat xizMatiga bi r 
UM
r sodiK 
bulish, duola rini olish - bolala rning fa rzandliK bu rchidi r. Bu Milliy Kad riyatla riMizning эng MuxiM 
talabla ridan bi ridi r.
Buyo'q boboMiz xaz rat Alishe r Navoiy aytganla rideK, ota-onani xu rMat Kilish «...fa rzandla r 
uchun Majbu riyatdi r. Bu iKKisiga xizMatni bi rdeK Kil, xizMating Kancha o rtiK bulsa xaM KaM deb bil. 
Otang oldida boshingni fido Kilib, onang boshi uchun butun jisMingni sadaKa Kilsang a rziydi! IKKi 
dunyong obod bulishni istasang, shu iKKi odaMning roziligini ol! Tunu Kuningga nu r be rib tu rgan - bi 
risini oy deb bil, iKKinchisini Kuyosh. Ula rning so'zla ridan tashKa ri bi r na rsa yozMa, ula r chizgan 
chiziKdan tashKa riga bi r KadaM xaM bosMa. XaMMa xizMatni sen odob bilan baja r, «adab» so'zidagi 
«dol» Kabi KOMatingni xaM Kil».
Tan olishiMiz Ke raKKi, shu rola r dav rida KeKsala rni, ota-onala rni xu rMat Kilish xaKidagi Milliy 
Kad riyatla riMiz bi roz xi ra to rta boshladi. Ba'zi yoshla riMizda o'zla ridan Kattala rni, nu roniy Ka 
riyala rni xu rMat Kilish, ula rning nasixatla riga 
KU
I
OK
solish singa ri yo'qsaK Ma'naviy fazilatla r 
yo'qolib Ketayotgani sezilMOKda. Эxtiмol, boshKa Millat Kishila ri bunga unchaliK э^^ r be rishMas, 
leKin biz, o'zbeKla r buni xis KilMay ilojiMiz yo'q.
KeKsala r uchun aj ratilgan uyla rda fa rzandla ri ti ri к, o'ziga tuK bulgan ota-onala r 
yashayotganligiga toKat Kilib bulMaydi. Goxi-goxida bulsa xaM, ota-onaga 
KU
I Kuta rish, undan xaM 
ogi r roK jinoyat Kilish xolla ri sodi r bulib tu rganligini эshitib tu ribMiz! Bu - oddiy nuKson эмas, balKi 
uchiga chiKKan tubanliK, bag ritoshliK, Milliy Kad riyatla riMizni oyoK-osti Kilish, o'z insoniyligini 
yo'qotishdi r. Milliy Kad riyatla riMizga, o'zbeK xalqining sha'niga dog tushu radigan bunday ya raMas 
xodisala r zaMini, ildizi, sababi niMada, degan savol paydo bulishi tabiiy.
SHu rola r dav rida, avlod-ajdodla riMizning ugitla ri, pand-nasixatla ri, ajoyib an'anala riMiz ta 
rgib Kilinish u rniga nuKul 
KO
ralandi, yoMon otli Kilindi, bid'at, xu rofot, deb baxolandi. Milliy ta rbiya 
bo rasidagi Me rosiMiz u rganilMadi, ta rgib эtilмadi. Ula rning u rniga ta'liM-ta rbiya bo rasida Ev 
ropa, Rusiya Modelini KuKla rga Kuta rib MaKtab, ta rgib Kilib, yoshla riMizni o'z Milliy Kad riyatla 
riMizdan bebax ra Kilib KuydiK. Ana shu tufayli diniy-axloKiy, oila, Kuni-Kushni, Maxalla-Kuyla r ta'si ri 
Kabi ta'liM-ta rbiyaning xayot sinovidan utgan bebaxo boyliKla ridan judo bula boshladiK. 
MustaKilligiMiz tufayli bula rga cheK Kuyildi, bunday salbiy illatla rni tugatish bo rasida sezila rli ishla r 
aMalga oshi rilMoKda.
Kattala rga izzat-iK roM, KichiKla rga Mex r-shafKat, ota-onala rga э'zoz, fa rzandla rga Mex r-
sadoKat Kabi insonni inson sifatida uluglaydigan, axloKiy, Ma'naviy jixatdan go'zal va ba rKaMol 
Kiladigan Kad riyatla riMiz odaMla r, ayniKsa yoshla r Kalbidan u rin ola boshlagani Kuvonchli bi r xoldi 
r.
MustaKil O'zbekiston RespubliKasining Asosiy Konuni - Konstitu^yada fa rzandla rning jaMiyat, 
oila, ota-onala ri oldidagi insoniy bu rchla ri va Mas'uliyatla ri niMala rdan ibo ratligi Milliy Kad riyatla 
riMizdagi asosiy goya va Koidala rga asoslanib belgilab be rilgan. Uning 66- Moddasida Kayd 

---

Kilinishicha, voyaga etgan, Mexnatga layoKatli fa rzandla r o'z ota-onala ri xaKida gaMxu rliK Kilishga 
Majbu rdi rla r.
Xullas, xa r bi r fa rzandning o'z ota-onasini э'zozlashi fa rzandliK bu rchi va jaMiyat oldidagi 
Mas'uliyati sanaladi. Ota-onani э'zozlashning Kuyidagi sha rKona talabla riga xaMMaMiz aMal 
KilishiMiz xaM fa rz, xaM Ka rz, fa rzandliK bu rchiMizdi r. Ota-onaga taoM be rish, ozoda Kilib Kiyinti 
rib Kuyish, Kasal bulganda shifoKo rga 
KU
rsatish, Ke raKli do ri-da rMonni Kelti rib be rish, doiMo xol-
axvol, sixat-saloMatliKla rini su rab tu rish, ota-ona oldida «ux» to rtMasliK, ge rdayMasliK loziM 
buladi. Ota-ona no rizo bulgan ishni KilMasliK, a roK ichMa, yoMonga KushilMa, desa uni KilMasliK va 
KushilMasliK Ke raK buladi. Kuchada yu rganda otadan oldin yu rMasliK, otadan avval ovKatga, dastu 
rxonga 
KU
I o'zatMasliK, otadan avval uti rMasliK, otadan 
KU
ra poygaKda uti rish, otaning oldida oyoKni 
o'zatib yonboshlab olish bizning axloK-odobiMizga Ki rMaydi. Ota-ona chaKi rganda labbay deb javob 
Kayta rish, niMa ish Kilayotgan bulsa, xech iKKilanMasdan da r rov ula rga javob be rish fa rzandliK bu 
rchi xisoblanadi. SHunda ota-ona o'z fa rzandidan rozi buladi. Ota-onaning roziligini olgan fa rzand ba 
raKa topadi, ishi ungidan Keladi, oldiga Kuygan MaKsadiga э rishadi. Ota-onasi no rizo bulgan fa rzand 
Kechgacha yugu rsa xaM, ishining ba raKasi bulMaydi, bi ri iKKiga aylanMaydi. Tu rMushga chiKish, 
uylanishda ota- onaning roziligini, 
OK
fotixasini olishda xiKMat Kup. Yo'qo ridagila rning xaMMasi biz 
uchun bi r xovuch oltin, xazina. Kelgusi xayotiMiz uchun poydevo r Kuyish deMaKdi r. Bu dunyo Kayta 
r dunyo, niMa экsang shuni u rasan, Siz ota-onangizga niMa Kilgan bulsangiz, u sizga fa rzandla 
ringizdan Kaytadi. Bu xaM tabiat Konuni bulsa ne ajab!
Эndi ota-onani xu rMat Kilishning ulugvo rligi xaKidagi ba'zi ib ratli fiK rla rni xadisla rdan Kelti rib 
utaMiz. «Kaysi bi r MusulMon fa rzandi savob uMidi bilan э rtalab ota-onasini ziyo rat Kilsa, Ollox taolo 
unga jannatdan iKKita эshiк ochadi. Aga r ula rdan bittasini ziyo rat Kilsa, unga jannatning bi r эshigini 
ochadi. Bola ota-onasidan Kaysi bi rini xafa Kilsa, uni rozi KilMaguncha, Ollox taolo undan rozi 
bulMaydi»; «KiM ota-onasini rozi Kilsa, unga tubo (jannatdagi da raxt) nasib bulib, Ollox taolo uning 
UM
rini xaM ziyoda Kiladi»; «Uch toifa Kishila rning duosi, xech shubxasiz, Ollox taolo Koshida 
MaKbuldi r: MazluM Kishining duosi, Musofi rning duosi va ota- onaning duosi»; «Ota-onala rning 
KeKsaygan vaKtda xa r iKKisini yoKi bi ri bulMaganda boshKasini rozi Kilib, jannatiy bulib olMagan fa 
rzand xo r bulsin, xo r bulsin, va yana xo r bulsin»; «Ota-onaga itoat Kilish - tang riga itoat Kilishdi r. 
Uni oldida gunox Kilish tang ri oldida gunox ish Kilish bilan ba roba rdi r» va boshKala r.
Yo'qo rida fa rzandning ota-ona oldidagi bu rchi xaKida fiK r yu ritdiк. Ota-onaning xaM fa rzand 
oldidagi bu rchi nixoyatda Katta va Mas'uliyatlidi r. Fa rzandla rning KelajaKda Kanday Ma'naviyat эgasi 
bulishi Kup jixatdan ota-ona, u be rgan ta rbiyaga bogliK. Xa r bi r ota-ona fa rzandi oldida o'z otaliK, 
onaliK bu rchini tuliK xis э^Ы, unga javobga rligini Ma'nan anglab etishi Ke raK.
SobiK shu rola r dav rida 
O
'
ZOK
vaKt Milliy va Ma'naviy ta rbiya chetga su rib Kuyildi. OKibatda 
bolala r ta rbiyasida ota-ona Mas'uliyati pasayib Ketganligi xech KiMga si r эмas. VaxolanKi bola, usib 
Kelayotgan yosh avlod ta rbiyasida ota-ona be radigan ta rbiya juda MuxiM axaMiyatga эga. Fa rzand 
ta rbiyasi Kuyidagi bosKichla rda aMalga oshi rilishini xa r bi r ota-ona yaxshi bilishi foydadan xoli 
bulMaydi. Bi rinchisi - nasl ta rbiyasi, ya'ni bola ta rbiyasi - bola tugilMasdan uch-tu rt yil oldin 
boshlanishi Ke raK. YA'ni bulgusi ona va otaning sogligi, fa rzand ta rbiyalashga Mas'ulligini xisobga 
olish loziM buladi. Bu - bola, fa rzand 
KU
rishni istagan ota- onaning bulajaK fa rzandla ri taKdi riga 
Mas'uliyat bilan Ka rab, o'zla rining saloMatliKla rini yaxshilashla rini naza rda tutadi. IKKinchi bosKich - 
xoMilado rliK dav ridagi pa rva rish. Bu Masala uta MuxiM, uta axaMiyatli bulib, bizda bu эng 
KO
I
OK
soxa bulib KelMoKda. Rivojlangan MaMlaKatla rda xoMilado rliK dav ri tugilajaK inson taKdi rining 60 

---

foizini belgilashi Ko'zda tutiladi. Bu dav rdagi cho ra-tadbi rla r aKsa riyat ota-onala r toMonidan 
aMalga oshi riladi. Uchinchi dav r bola tugilgandan to 6-7 yoshgacha bulgan dav r. SHu dav rga Kelib, 
bola Ma'naviyatining asosiy 
KU
rtaKla ri shaKllanib buladi. Sung ana shu Ma'naviy 
KU
rtaKla rni pa rva 
rishlash va yanada rivojlanti rish dav ri boshlanadi.
Ma'naviy ba rKaMolliK, balKi, beshiKdagi allaning MazMunidan, bolani Kiyinti rish-u uni xalol 
luKMa bilan boKishdan boshlanishi MuMKin. Xaz rati Baxouddin NaKshband aytganla rideK, insondagi 
yaxshi fe'lla r, aMolla r xalol luKMadandi r. DeMaK, ota-ona fa rzandini xalol luKMa bilan boKsa, u fa 
rzand Ma'nan poK va xalol bulib voyaga etadi. Biz shu rola r zaMonida buni unutayozdiK, axaMiyat be 
rMadiK, boz ustiga ta rbiyani xaM to'zuM o'z Manfaatla riga Moslashti rib, uni o'z Kuliga oldi.
Xulosa shuKi, bola ta rbiyasini dono xalqiMiz aytganideK, u xali tugilMasdan ota, ona va butun 
oila a'zola ri xaMjixatligida boshlashiMiz loziM buladi.
OlaMda ba rcha na rsa juft-juft bulib ya ratilgan. Juft bulib yashash tabiat Konuni, taKazosi. 
LeKin oila bulib yashash ba rcha MaxluKotla r o rasida faKat odaM nasliga xosdi r.
Oila jaMiyatning bi rinchi va bi rlaMchi bugini, za r rachasi. JaMiyat ana shu KichiK za r rala rdan 
tashKil topadi. Э r va xotin - iKKi ti ri к vujudning, iKKi olaMning o'za ro ittifoKidan paydo bulgan 
uchinchi bi r olaM - bu oiladi r. Aga r oila tinch-totuv, axil bulsa, olaM tinch va obod. A
KS 
xolda, tu 
rMush do'zaxga aylanadi, oila zindonning o'zi buladi, buning jab rini эsa э r va xotinning o'zigina эмas, 
balKi fa rzandla ri, yaKinla ri xaM to rtadi.
Oila poKliKKa va sofliKKa, iKKi toMonlaMa Muxabbatga, sadoKat va vafodo rliKKa asoslanishi Ke 
raK. Bu fa rzandla r ta rbiyasi uchun MuxiM oMil xisoblanadi.
Эng qadimgi odatiMizga 
KU
ra, o'zbeK oilasi xaM tuydan boshlanadi. XalqiMiz saxovatli xalq. 
Topganini э!^ rt oldiga KuysaM, deydi. XalqiMizni tuyseva rliKda ayblab bulMaydi. Aga r ayblasaK, o'z-
o'ziMizni KaMsitgan bulaMiz. Tuy va Ma' raKala riMizga u rinsiz tosh otish insofdan эмas. LeKin tuy 
baxona soxta ob ru olishga intilish, KiMosha rga is rofga rchiliKKa yul Kuyishni oKlab bulMaydi. Tuy va 
Ma' raKala rda MusobaKa эмas, xay r-saxovat va Ma'naviyat Kad riyatla rini MustaxKaMlash ustivo r 
bulgani yaxshi.
O'zbeK oilasining tashKa ridan sezilMaydigan o'ziga xos ichKi Konun-Koidala ri, axloKiy, Ma'naviy 
Mezonla ri bo r. Kuyida biz shula rdan ba'zila ri, tu rMush uchun za ru rla ri xaKida tuxtab utishni loziM 
topdiK, ze ro bu Siz Kabi oila 
KU
rish oldida tu rgan yoshla r uchun foydadan xoli bulMas, degan 
niyatdaMiz. AytMOKchi bulgan gapla riMizni эshitgan bulsangiz, yana bi r bo r эshitsangiz foydadan 
xoli эмas.
RizK- ro'z tongda xa r bi r odaMga, oilaga ulashiladi. KiMKi gaflat bosib, u rnida yotave rsa, 
rizKidan 
KU
ruK Koladi, deyiladi. Ba rvaKt tu rilsa, ish unuMli, usha Kun xay rli buladi....
YO'z-Kulni yuvMasdan xol-axvol su ralMaydi, yo'z-Kulni yuvgandan sung KichiKla r Kattala rga 
saloM be radila r, ayolla r nonushta tayyo rlaydila r, Kizla r-Kelinla r xovli, эshiк oldini supu rib, suv 
sepib Kuyadila r...
Ish yoKi uKishga oilaning taba r ruK yoshlila ridan fotixa olib Ketilishi axloK-odob doi rasiga Ki 
radi, Kaytganda, avval ula rga uch rashib, saloM be riladi, xol-axvol su raladi...
Oila odobiga 
KU
ra Katta yoshlila r bolala rga, balogatga etgan fa rzandla r, Kelinla r Katta yoshlila 
rga ochiK-sochiK xolda 
KU
rinMaydila r, bachKana KiliK KilMaydila r, pa rdasiz so'zla rni aytMaydila r. 
Kuchaga uy KiyiMida chiKilMaydi va boshKala r. Aytave rsaK, o'zbeK oilasining fazilatla ri Kup, Konunla 
rda belgilanMagan, aMMo MillatiMizning Kad riyatla riga aylangan ta rtib va talabla ri Mavjud. Ula rni 
fa rzandla riMiz o'zlashti rishi xaM fa rz va xaM Ka rzdi r.

---

SHunday Kilib, oila - jaMiyatning asosiy bugini. Oilada singdi rilgan ta rbiya, Vatan, э!^ rt, 
MustaKilliK, ozodliK xaKida be rilgan tushuncha, tasavvu r bolaning 
MU
rgaK Kalbida bi r 
UM
r 
MUX 
rlanib 
Koladi. Oila MustaxKaM, tinch, fa rovon, sogloM bulsagina, jaMiyatda ba rKa ro rliK vujudga
Keladi. P rezidentiMiz ta'Kidlaganla rideK, «Oilaning jaMiyatdagi u rni, ta rbiyaviy-axloKiy axaMiyati, 
Kad r-KiMMatini anglab etMasdan, oilaga Millat Manfaati nuKtai naza ridan yondashMasdan tu rib, 
xalqchil MafKu ra ya ratolMayMiz»*
1
*. YA'ni Ma'naviy soxadagi vazifala riMizni MuvaffaKiyatli aMalga 
oshi raolMayMiz.
SHuning uchun xaM MaMlaKatiMizda oilani MustaxKaMlashga aloxida э'^Ыэ r be rilMoKda. 
JuMladan, Asosiy KonuniMizning «Oila» deb atalgan 14-bobida Kuyidagi Koidala rni uKish MuMKin:
«63-Modda. Oila jaMiyatning asosiy buginidi r xaMda jaMiyat va davlat Muxofazasida bulish 
xuKuKiga эga...
64-
Modda. 
Ota-onala r o'z fa rzandla rini voyaga etgunla riga Kada r boKish va ta 
rbiyalashga Majbu rdi rla r...
65-
Modda. 
...OnaliK va bolaliK davlat toMonidan Muxofaza Kilinadi» va boshKala r.
MustaKil RespubliKaMizda Oila Munosabatla riga aloxida axaMiyat be rilayotganligini Oliy
Majlisning bi rinchi chaKi riK un bi rinchi sessiyasida «Oila KodeKsi» xaKidagi Konunning Kabul 
Kilinishida xaM 
KU
rishiMiz MuMKin. DavlatiMizning oilaning rolini oshi rishga Ka ratilgan siyosati 
albatta fa rzandla riMizning Ma'naviyatini yo'qsalti rishida Katta axaMiyatga эga buladi.
2-
Masalaning bayoni. Adabiyot va san'at asa rla ri MustaKil respubliKaMiz fuKa rola 
ri Ma'naviy dunyosini boyitish, ula rni go'zal na rsala rning xaMMasidan bax raMand Kilish Kabi ajoyib 
xususiyatla rga эga. Ma'naviy goyasi yo'qsaK, badiiy jozibali adabiyot va san'at asa rla ri Kishila r 
Kalbiga tez roK yul topish, эstetiк xissiyotiga Kuchli ta'si r Kilish, xayotiy voKea-xodisala rni chuKu r 
Mushoxada эtishga da'vat эtish Kabi xususiyatla ri bilan aj ralib tu radi. SHuning uchun adabiyot va 
san'at asa rla rining Kishila rni yo'qsaK Ma'naviy-axloKiy ruxda ta rbiyalashdagi badiiy ta'si r эtishdeк 
vositaliK xususiyatidan iMKoni bo richa Keng roK foydalanish MuxiM axaMiyatga эgadi r.
Adabiyot va san'at asa rla rining Kuchi uning xalqchil va tushuna rliligida, Kishila r ichKi - ruxiy 
dunyosiga эмoцional ta'si r 
KU
rsata olishidadi r. Ma'naviy ba rKaMol avlodni ta rbiyalashda adabiyot 
va san'atning ana shu xususiyatini xisobga olish MuxiMdi r.
Ma'naviy ta rbiyada o'zbeK xalqining boy Ma'naviy Me rosidan Keng foydalanish uning ta'si 
rchanligi, saMa rado rligini oshi rishda MuxiM oMil bula oladi. YOshla riMiz Ma'naviy ta rbiyasida 
YUsuf xos Xojib, AxMad YUgnaKiy, AxMad YAssaviy, Lutfiy, Alishe r Navoiy, Abdu raxMon JoMiy, Mash 
rab, MuKiMiy, Fu rKat, Abdulla Kodi riy, CHulpon, UsMon Nosi r Kabi KlassiK shoi r va yozuvchila riMiz 
asa rla ridan foydalanishiMiz ula r Kalbini, ruxiy dunyosini Ma'naviy boyitishda Katta axaMiyatga эgadi 
r. Ula rning bizga Koldi rgan boy badiiy-Ma'naviy Me rosi o'zining chuKu r falsafiy MazMuni, axloKiy 
yunalishi bilan aj ralib tu radi.
KlassiK san'atKo rla riMiz asa rla rida xalolliK va poKliK, tug riliK, bi rovning xaKiga 
KO
'
Z
olayti 
rMasliK, xiyonat KilMasliK, insonpa rva rliK, vatanpa rvaliK, Mexnatseva rliK, diyonatliliK, iyMonliliK, 
xalol luKMa bilan Kun 
KU
rish, ota-onani xu rMat Kilish Kabi inson uchun za ru r Ma'naviy xislatla r 
yo'qo ri badiiy saviyada bayon эtilgan.
Ma'naviy ta rbiyada Pi riMKul Kodi rov, Odil YOKubov, Said AxMad, UtKi r XoshiMov, Toxi r 
MaliK Kabi yozuvchila riMiz; Abdulla O ripov, Э rKin Voxidov, Oydin Xojieva, OMon Matchon, Rauf Pa 
rfi Kabi shoi rla riMizning asa r va she' rla ridan xaM Keng foydalanish, badiiy asa rla r, ula rdagi Kax 
raMonla rning fe'l-atvo ri, axloKi, Ma'naviy dunyosi tug risida suxbat, Munoza ra utKazish Katta saMa 

---

ra be radi.
Ma'naviy ta rbiyada Kishila r ongi, ruxiyatiga ta'si r эtishda teat r san'atining xaM roli, u rni va 
axaMiyati, ta'si r эtish doi rasi iMKoniyatla ri cheKsizdi r. Biz teat r san'atini iKKi toMoni cha rxlangan 
shaMshi rga uxshatishiMiz MuMKin. U bi r toMoni bilan Kishila r Kalbiga yo rugliK olib Ki rsa, uni 
yo'qsaK Ma'naviyliK toMon yullasa, iKKinchi toMoni bilan эsa inson Kalbidagi nodonliK, jaxolat ya'ni 
Ma'naviyatsizliKKa va jaxolatga Ka rshi 
KU
rashadi.
Teat r san'ati boshKa san'at tu rla ri Kabi ob razli - badiiy tabiati bilan inson Kalbiga эмoцional 
ta'si r 
KU
rsatish, uning ruxiy dunyosiga chuKu r Ki rib bo rish, shu o rKali Ma'naviy dunyosini boyitish 
xususiyatiga эga. MustaKilliKni MustaxKaMlash, Kishila rni yo'qsaK Ma'naviyliK ruxida ta rbiyalashda 
teat r san'atining ana shu xususiyatidan unuMli foydalanish zaMon talabi. AfsusKi, Kishila riMiz, shu 
juMladan yoshla riMizning teat r, Kino san'ati, yoKi san'atning boshKa tu rla riga bulgan KiziKishi 
unchaliK eta rli da rajada эмasligi Kishini ajablanti radi. Teat r voKeligiMiz, Kishila riMiz tu rMushi, 
intilishi, KiziKishi, xatti-xa raKatla rini xayajon bilan aKs эШ radigan Maydondi r. U bi r vaKtning o'zida 
xaM so'z, xaM MusiKa, xaM xatti-xa raKat o rKali inson Kalbiga ta'si r эtish xususiyatiga эgaligi bilan aj 
ralib tu radi. SHuning uchun teat r va Kino san'atining bu xususiyatidan Ma'naviy ta rbiyada 
foydalanish Katta saMa ra be rishi shubxasiz. FaKat ula rdan saMa rali foydalanish loziM buladi.
Bunday asa rla rni Kishila r Kalbiga Ki rib bo rishida televidenie iMKoniyatla ridan foydalanishga 
aloxida axaMiyat be rish talab эtiladi. Kishila riMiz «Otala r so'zi - aKlning Ko'zi» Kabi 
KU
rsatuvla rni 
sab rsizliK bilan KutganideK, Ma'naviy yo'qsaKliKKa cho rlaydigan, ya'ni jaso rat va olijanobliKni, 
Ma'naviy go'zalliK va axloKiy poKliKni, ulugvo rliK, nafosat va Ma'naviy Kad riyatla riMizni ta rgib э^^ 
badiiy yo'qsaK adabiyot va san'at asa rla riga Muxtojdi r. CHunKi, ula r Ma'naviyatiMizni yo'qsalti 
ribgina KolMasdan, shuning bilan bi rga yoshla riMizga ilM эgallashda, Millat va vatanni ta raKKiy эШ 
rishda fidoyiliK 
KU
rsatishda, zavK-shavK va ilxoM bagishlaydigan vositala rning asosiyla ridan bi ri 
xisoblanadi.
Ta rbiyaviy ishla rni aMalga oshi rishda va yoshla riMiz ongiga Milliy istiqlol goyala rini singdi 
rishda respubliKa Ma'naviyat va Ma' rifat Kengashining olib bo rayotgan aMaliy ishla rini xaM a'loxida 
ta'Kidlash loziM buladi. Uning viloyatla rdagi va ToshKent shax ridagi biliMla rida saMa rali ishla r 
aMalga oshi rilMoKda. Xususan, talaba yoshla r bilan respubliKaMizning Ko'zga 
KU
ringan adabiyot va 
san'at a rbobla rining uch rashuvla rini tashKil Kilish, Ko'zga 
KU
ringan oliMla r ishti roKida tu rli ilMiy-
aMaliy Konfe ren^yala r uyushti rish Kabi uta MuxiM ishla rni aMalga oshi rilMoKda. AyniKsa, bu 
Kengash toMonidan Ma'naviyat, ta rbiya va ta'liM Masalala riga bagishlangan ilMiy, ilMiy-oMMabop 
risolala rni bosib chiKa rayotgani va ula rni yoshla r u rtasida Keng ta rgibot Kilayotganligini aloxida 
ta'Kidlash loziM buladi. Bu Kengash o'z faoliyati bilan MaMlaKatiMizda ta rbiya bo rasida olib bo 
rilayotgan uMuMiy ishga o'z xissasini Kushib KelMoKda.
Xulosa Kilib aytganda, Ma'naviy ta rbiya bugungi Kunning эng dolza rb Masalasi. Bu ishga yu 
rtiMizning ba rcha ziyolila ri - uKituvchila r, ju rnalistla r, yozuvchila r, v rachla r, a rtistla r, ba rcha 
raxba rla r bi rdeK Mas'uldi rla r. MaMlaKatiMizda ta rbiyani xozi rgi zaMon talabla ri da rajasida olib 
bo rishda Mavjud ba rcha iMKoniyatla r va vositala rdan saMa rali foydalanganiMizdagina 
мa'navиyatи yo'qsaK yoshla 
ГПИ
ta ^yalashga э rиshиsh MuMKMn buladi

---