Ziyaos-salehin az ziaossalehin ir

Ziyaos-salehin

                                                                               

az.ziaossalehin.ir

 

 

ki,  Peyğəmbərin  (s)  zamanında  müsəlmanlar  arasında  nəinki 

hədis yazmaq adi bir hal və azad bir iş idi, hətta müsəlmanlar 

arasında  bu  işə  (  hədisləri  yazmaq  )  çox  ehtiyac  duyulurdu. 

Peyğəmbərin (s) özü bu işə xüsusi diqqət yetirmiş və müxtəlif 

yollarla  müsəlmanları  hədis  yazmağa  həvəsləndirmiş  və 

ruhlandırmışdır.  Səhabələrin  hər  biri  bacardıqca  o  Həzrətdən 

(s) eşitdikləri və öyrəndikləri hədisləri yazmışlar. O cümlədən, 

belə səhabələrdən olan Əbu Bəkri 

)2(

və Əbdullah ibn Ömər ibn 

Ası  nümunə göstərmək olar. Əbdullah  ibn Ömər  ibn  As  belə 

deyir:  -  “Mən,  Peyğəmbərin  (s)  dilindən  bütün  eşitdiklərimi 

yazmaqda  səhlənkarlıq  etmədən  çalışırdım.  Lakin,  Qureyş 

qəbiləsindən  bir  qrup  mənim  bu  işimlə  müxalifətçilik  etdilər. 

Məni  hədis  yazmaqda  şəkkə  saldılar.  Bu  mövzunu 

Peyğəmbərin (s) hüzürunda dedim və onun bu barədə nəzərini 

soruşdum. Həzrət (s) mənim sualımın cavabında əlini mübarək 

ağzına işarə edərək belə buyurdu: 

ِم ُجُرْخَیاَم ِهِدَیِب یِسْفَن یِذَّلاَوَف ْبُتْکُأ

 ّقَح ّلاِا ُهْن

 

_

  YAZ!  AND  OLSUN  ALLAHA  KI,  BU  AğıZDAN  HAQQ 

KəLAMDAN BAşQA BIR şEY çıXMıR_ _

)3(

_ . 

səh:50 

 

1

-

 [

1

“ . ]

Sunəni Termizi”, “Kitabul-fəraizdə”, “La yərisul-qatil ”;

   

2

-

 [

2

“ . ]

Təzkiatul-hifaz”, 5-ci cild, səh. 1 ;  

3

-

 [

3

“ . ]

Sunəni Davud”, 2-ci cild, “Kitabul-elm”; 3-cü bölüm, 

“Mustədrəkus-səhihəyn”, 1-ci cild, səh. 104 və 106; * “Fəthul-

bari” 1-ci cild, “Kitabətul-elm” bölümü ;  

---

Ziyaos-salehin

                                                                               

az.ziaossalehin.ir

 

 

Lakin, İslam peyğəmbəri Həzrət Məhəmmədin (s) vəfatından 

sonra səhabələr arasında ixtilaflar meydana gəldi. Bir qrup bu 

əməlin  (hədis  yazmağın)  qarşısını  alaraq  onu  qeyri-şəri  və 

düzgün  olmayan  bir  əməl  kimi  tanıtdırdılar.  Bu  işlərindən  əl 

çəkməyərək  öz  səhv  əqidələrində  də  möhkəm  qaldılar. 

Onlardan  –  Əbu  Bəkri,  Ömər  ibn  Xəttabı,  İbn  Məsudu,  Əbu 

Səid  Xidrini  və  s.  kimilərin  adını  çəkmək  olar.  Lakin  onların 

qarşısında  başqa  bir  qrup  isə  hədisin  yazılmasına  və 

yayılmasına  həvəsləndirmiş  və  Peyğəmbər  (s)  zamanında  da 

özləri  arasında  bu  əməlin  doğru  və  düzgün  olmasını 

bildirirdilər.  Bu  doğru  əqidədə  olanlardan  –  Əbuzər  Qəffari, 

Səlmani Farsi, ibn Əbbas, Əmmar Yasir, Əmirəl-möminin Əli 

(ə)  və  onun  başqa  tərəfdarları,  xüsusilə  böyük  övladı  İmam 

Həsən  Müctəba  (ə)  və  Peyğəmbərin  (s)  ürəyinin  parçası  və 

gözünün nuru adlandırdığı xanım Fatimeyi Zəhra (s) və başqa 

yüksək məqamlı insanların adlarını qeyd etmək istəyirik. 

Bu  kimi  ixtilaflar  müsəlmanlar  arasında  hədisin  yazılıb 

yazılmaması mövzusunda iki dəstəyə bölünməsinə səbəb oldu. 

Bir  qrup,  hədisin  yazılmasının  tərəfdarı  (  Əli  (ə)  və  onun 

tərəfdarları),  ikinci  bir qrup  isə  hədisin  yazılmasının  əleyhinə 

(Əbu Bəkr və davamçıları ) 

idilər 

İmam Əlinin (ə) vaxtinda hədisin yazilmasi 

Buxari öz səhih kitabında Əmirəl-möminin Əlidən (ə) nəql edir 

ki,  o,  belə  buyurdu:  Bizim  yanımızda  səhifədən  başqa 

oxunulası  bir kitab  yoxdur. Sonra bir  səhifəni çıxartdı. Onun 

içində  “diyə  hökmləri,  dəvələrin  zəkatda  şərt  olan  yaşları  və 

Mədinədən  başqa  Sura  qədər  olan  yerlərin  hərəm  hökmündə 

olması yazılmışdı”. 

---

Ziyaos-salehin

                                                                               

az.ziaossalehin.ir

 

 

səh:51 

Həmçinin,  Buxari  nəql  edir  ki:  Əli  (ə)  mənbər  üstündə  bir 

səhifəni  şəmşirin  qınından  çıxartdı  və  açdı.  Sonra  hökmü  o 

səhifə üzündən oxudu. 

Həzrət  Əlinin  (ə)  səhifəsinin  barəsində  Buxari  və  Müslim  öz 

səhih  kitablarında  başqa  sənədlər  əsasında  çox  geniş  hədislər 

nəql  etmiş,  o  cümlədən,  Həzrət  Əlinin  (ə)  səhifələrindən 

müxtəlif hökmlərin istifadə olunmasına işarə etmişlər

)1(

 . 

Bu  səhifələrdən  Buxari  və  Müslimün  səhih  kitablarında  olan 

nəqlə əsasən belə nəzərə gəlir ki, çox olmasına baxmayaraq 

)2(

 

hədislərin mətnlərinə diqqət yetirdikdə diqqətimizi iki əsas və 

mühüm  nöqtəyə  sövq  edir.  Onlardan  biri  bu  səhifələrin 

çoxluğunu, digəri isə onun yığcam və bütöv olmasını çatdırır. 

Bu  səhifələrdə  əhkam  məsələlərinin  bütün  incəlikləri  və 

xırdalıqları (məs: diyə, qisas və dəvələrin yaşlarının müəyyən 

olması  və s. kimi  hökmlər) vardır. Bu səhifələrdə Mədinə  və 

onun  ətrafında  olan  dağların  sayı,  məsafəsi  də  qeyd 

olunmuşdur.  Bu  da  səhifələrin  yığcam  olmasına  dəlalət  edir. 

Lakin, İbn Həcər deyir: 

“Bu hədisləri axtararkən bu  nəticəyə gəlmək olar  ki, səhifələr 

bir  kitab  olubdur.  Bütün  hökmlər  bu  səhifədədir  lakin,  nəql 

edənlər bacardıqları miqdarda əzbərləmış və nəql etmişlər

)3(

 ”. 

səh:52 

 

1

-

 [

1

“ . ]

Səhihi-Buxari”, 1-ci cild, “Kitabul-elm” bölümü; və 3-

cü cild, “Kitabul-həcc”, “Hərəmul-Mədinə” bölümü; 4-cü cild, 

---