Ziyaos-salehin az ziaossalehin ir

Ziyaos-salehin

                                                                               

az.ziaossalehin.ir

 

 

gəldim  ki,  Həsən  ibn  Vəşa  Əla  ibn  Rəzinin  və  Aban  ibn 

Osmanın kitabını mənə versin. İbn Vəşa o kitabı mənə verdi, 

mən  dedim:  -  Hadisələrdən  qorxuram.  Dedi:-  Əgər  mən 

bilsəydim  ki  hədis,  olduğu  miqdarından  da  çox  bu  qədər 

qiymətli  olacaq  onu  toplamaqda  daha  çox  çalışardım.  Çünki 

mən,  həmin  Kufə  məscidində  şiə  alimlərindən  900  nəfərinin 

“İmam Cəfər (ə) buyurur” – “mənə belə buyurdu” – söylədiyini 

gördüm. “Ricali Nəccaşi”, Həsən ibn Vəşa – tərcümə . 

kəlamlara 

)1(

çoxlu  kitablar  yazılmışdır.  O  zamanda  yazılmış 

kitabların və müəlliflərin sayının çoxluğuna görə onların dəqiq 

sayını  söyləmək  mümkün  deyildir.  Lakin,  bu  kitablardan 

əhkam və başqa məsələlərə aid olan hökmlər barədə yazılmış 

yazıların sayı 400 cild kitab olmuşdur. Bu da İmamın (ə) 400 

nəfər tələbələri tərəfindən yazılmışdır. Bu kitaba “Üsule ərbəə” 

deyirdilər.  Kitabda olan hədislər qarışıq  və  pərakəndə  şəkildə 

olduğuna  görə  bəzi  hədislərin  bir  qismi  bu  hədis  kitabında 

yazılmış,  bəzisi  isə  yazılmamışdır.  İmam  Əli  ibn  Musa  Ər-

Rzanın  (ə)  zamanında  (hicri-qəməri  tarixi  ilə  148-203-cü  il) 

onun səhabələrindən bir qrupu, hər biri də öz üslubu və xüsusi 

tərtibi  ilə  “Üsul”  kitabını  toplamışlar  .

)2(

Onlardan  hər  biri 

Üsule  ərbəə  kitabını  toplamaqla  böyük  bir  kitab  düzəldərək 

adını  “Came”  qoydular.  Əlbəttə  bu  came,  imamların 

səhabələrinin  qeyb  dövrünə  kimi,  müxtəlif  mövzularda  və 

xüsusi  mövzular  əsasında  yazdıqları  kitablardan  başqa  qeyd 

olunan yazılar idi. 

Kutube ərbəə - 4 kitab 

 Bu  Came  kitabı  şiə  məzhəbinin  müraciət  yeri,  Həzrət  imam 

Rzanın  (ə)  dövründən  dini  və  şəri  məsələlərdən  ibarət  olan 

hökmlər  idi.  Mərhum  Kuleyni  (vəfatı  -329-cu  il)  sonralar 

---

Ziyaos-salehin

                                                                               

az.ziaossalehin.ir

 

 

“Kafi” kitabını təlif etdi. Yeni və xüsusi bir üslubda xəbərləri 

came kitabında topladı. Onun ardınca mərhum ibn Babaveyh 

səh:55 

 

1

-

 [

1

 . ]

Ricali Nəccaşi səh. 1, Şafi səh. 1 və 30; Kafi 1-ci cild,səh. 

51;  Vəsiluş-Şiə  1-ci  cild,8;  Kitabuş-Şəhadat  bölümü;  -  8  a  

 )

َع مِهِتَیاَورِردَق یَلَع ِساَّنلاََِزاَنَماوُفِرْعَأ

 .اَّن

b

 

 .هباتکلا یلع لکتی بلقلا ) v

 

 ْمُکَّنأَفاوُبُتْکَأ )

 .اوُبُتْکَت یَّتَح َنوُظَفْحَتَلاq

 

 .اَهْیَلِا َنوُجاَتْحَتَفْوَس ْمُکَّنِأَف ْمُکِبُتُکِباوَُُظَفْحِا )  

2

-

 [

2

 . ]

Əhməd ibn Məhəmməd ibn Əbi Nəsr; Cəfər ibn Bəşir ; 

Həsən ibn Əli ibn Fuzal və s ... 

(vəfatı  -  hicri-qəməri  tarixi  ilə  381-ci  il)  “Mən  la  yəhzuruhul 

fəqih” və sonralar isə mərhum Şeyx Tusi (vəfatı- hicri-qəməri 

tarixi ilə 460-cı il) öz tanınmış kitabında “Təhzib və İstibsar”-

əsərini  yazaraq  müxtəlif  hədisləri  Üsule  ərbəə  miə  (400 

usuldan)  və  Came  kitabından,  həmçinin  imamların  başqa 

səhabələrinin kitablarından toplayıb bir yerə  yığdı 

)1(

.Bu dörd 

kitab  “Ərbəə”  adı  ilə,  yəni  “mötəbər  dördlük”  kitab  adı  ilə 

tanındı.  Əlbəttə  şiə  məzhəbinin  böyük  alimləri  bu  dörd 

kitabdan əlavə, mühüm və müxtəlif mövzularda – tarix, təfsir, 

hədis  və  s.  kitablar  yazıb  toplamışlar.  Həmin  kitablar  hal-

hazırda  bizim  zamana  qədər  gəlib  çıxmış,  İslam 

kitabxanalarının çoxunda qorunub istifadə olunur. 

Lakin,  bu  dörd  kitab,  şiə  məzhəbinin  alimlərinin  və 

müctəhidlərin  şəri  hökmlərinin  isbat  olunmasında  (dəlillə  ələ 

gətirilməsində)  əsas  böyük  rol  oynadığı  üçün,  alimlər 

tərəfindən  xüsusi  diqqətlə  nəzarət  altında  saxlanılır.  O 

cümlədən, bu kitabların qorunması  və ona  müraciət olunması 

---

Ziyaos-salehin

                                                                               

az.ziaossalehin.ir

 

 

başqa kitablara nisbət daha çox əhəmiyyət tapmışdır. Kitablarla 

tanışlıqdan  sonra  böyük  elm  sahibləri,  hədis  elmi  ustaları 

düyünlü  və  mənası  başa  düşülməyən  hədisləri  bu  kitablar 

vasitəsi ilə açıqlayır və dörd kitabdan başqa mötəbər üsullarla 

qanunlar düzəltməklə böyük kitablar yazmışlar. 

Bu,  şiə  məzhəbində  ilk  gündən  bu  günə  kimi  olan  hədis 

yazılışının  çox  kiçik  tarixçəsi  idi.  İndi  isə  sünni  məzhəbində 

olan hədislərin yazılış tarixinə nəzər salaq. 

Sünnü məzhəbində hədislərin yazılması 

Qeyd etdiyimiz kimi, Həzrət Məhəmmədin (s) vəfatından sonra 

onun səhabələrindən bir qrupu, o cümlədən Əbu Bəkr, Ömər 

səh:56 

 

1

-

 [

1

  .  ]

Bu  hissədə  “Came-i  əhadisuş-şiə”  kitabının 

müqəddiməsinə müraciət edə bilərsiniz . 

ibn  Xəttab  hədis  yazmaqla  müxalifətçilik  etmişdir.  Nəinki 

yazılmasında,  hətta  onun  şifahi  surətdə  nəql  olunmasının  da 

qarşısını almışlar. Hədis nəql edənlər Peyğəmbər (s) zamanında 

o Həzrətin mübarək dilindən eşitdiklərini nəinki nəql edə bilir, 

hətta o Həzrətin zamanında yazdıqları hədisləri su ilə yumuş və 

ya oda ataraq yandırmışlar. 

Əlbəttə sonralar bu düzgün olmayan əməlin üstünü ört-basdır 

etmək  üçün  Həzrət  Peyğəmbərin  (s)  özünə  nisbət  verilən 

uydurma və elmin ziddinə olan hədislər nəql etmişlər. Məsələn: 

هُحْمَیْلَف َناْرُقلارْیَغ یِّنَع َبَتَک ْنَمَو یِّنَعاوُبُتْکَت لا 

---