Zġyadxan nəBĠBƏYLĠ

 
174 
Bu  sahədə  Azərbaycan  alimlərinin  də  böyük  əməyi  var-
dır.  Özünə  dünya  şöhrəti  qazanmış  Azərbaycanlı  alim,  akade-
mik Azad Xəlil oğlu Mirzəcənizadənin rəhbərliyi ilə maqnit tə-
sirinin  Sibir  neft  mədənlərində  tətbiqi  çox  yaxşı  nəticələr  ver-
mişdir.  Alimin  bu  işi  böyük  dövlət  vəsaitinə  qənaət  etmiş  və 
edəcəkdir. Daha sonra, alimlər insan dişlərini maqnitlənmiş su 
ilə  təmizləməyi  məsləhət  görürlər.  Bir  çox  xəstəliklərə  səbəb 
olan  qanda  normadan  artıq  əmələ  gələn  xolestrini  də  maqnit-
lənmiş su ilə müalicə etmək ən sərfəli müalicə üsuludur. Söylə-
diklərimizdən  əlavə  bir  çox  xəstəlikləridə  (dəri  xəstəliklərini, 
inkişafdan  qalmanı  və  s.)  maqnitlənmiş  su  ilə  müalicə  etmək 
çox  asan  və  sərfəlidir.  Bunun  əsas  səbəbi  maqnitlənmiş  suda 
ağır suyun (deyteriya -D
2
O) azalmasıdır. Ümumiyyətlə isə ha-
zırda suyun 10-dan çox növü məlumdur. 
Suda həll olunmuş qazı çıxardıqda isə bir çox fiziki-kim-
yəvi reaksiyaların sürəti qat-qat artır. Bu isə xırda məsələ deyil-
dir.  Tikintidə,  texnikada  betondan  istifadə  edilməyən  heç  bir 
sahə tapmaq mümkün deyildir. Bu sahədə maqnitlənmiş suyun 
tətbiqi  nəticəsində  lm
3
  betonda  50  kq  sementə  qənaət  edilir. 
Belə  suyun  tətbiqi  ilə  rəngləmə  texnikasında  da  əla  nəticələr 
alınmışdır. 
Suyun aydınlaşdırılmış xüsusiyyətlərindən biri də profes-
sor  Letnikovun  tətqiqatıdır.  O,  müəyyənləşdirmişdir  ki,  qapalı 
qabda təzyiqi çoxaltmaqla temperaturanı da artırıb, sonra suyu 
soyutduqda qəribə hadisə baş verir. Belə suda bir çox maddələr 
həddindən artıq yaxşı həll olur. 
Su  haqqında  söylədiklərimiz  əsasən  XX  əsrin  2-ci 
yarısında  Sovet  alimlərinin  əldə  etdikləri  müvəffəqiyyət-
lərdəndir.  Digər  tərəfdən  alimlərimizin  bu  sahədəki  müvəffə-
qiyyətləri  söylədiklərimizdən  daha  çoxdur.  Lakin  alimlər  belə 
hesab edirlər ki, su çox möcüzələrə qadirdir. Onu isə uzun illər 
öyrənmək lazım gələcəkdir ki, buda insan aləminə bir çox yeni-
liklər gətirəcək və həm də xeyir verəcəkdir. 
Susuz yaşayış mümkün olmazdı! 

---

 
175 
 
 
11.4. AbĢeron suları 
 
Abşeronun, xüsusən Bakının yeraltı suları haqqında tarixi 
mənbələrdə xeyli məlumata rast gəlmək mümkündür. 
Bu barədə Azərbaycan coğrafıya elminin görkəmli adam-
larından olan Əbdürəşid Saleh oğlu Bakuvidə oxuyuruq. Özü-
nün dediyi kimi, Bakı Əbdürəşid Bakuvinin ata yurdudur. Ba-
kuvi öz dövrünün Bakısı haqqında maraqlı yazıların müəllifıdir 
və  bu  yazılarda  Abşeron  əhalisinin  istifadə  etdiyi  sular 
haqqında qiymətli məlumatlar vardır. 
Onun Bakı suları haqqında dediyi- "su qayalarda qazılmış 
quyulardan çıxarılır və şirindir" sözləri hazırda heç kimdə şüb-
hə doğurmur. 
Son  illər  İçərişəhər,  Qız  qalası  və  s.  yerlərdə  aparılan 
qazıntılar zamanı aşkar edilmiş su quyuları və həmin suların iç-
məyə  yararlı  olduğu  dəfələrlə  təsdiq  edilmişdir.  Ta  qədimlər-
dən,  Abşeronda  yaşayan  əhalinin  su  ilə  təchizatı  bu  quyuların 
hesabına olurdu. 
Hətta, su quyularının sayının 20 minə çatması və bunların 
yeraltı  tunellərlə  birlşdirilməsi  haqqında  məlumatlar,  hazırda 
isə elmi-tədqiqatlarla təsdiqi vardır. 
Bu qayda ilə yaradılmış kəhrizə bir nümunə kimi Xan sa-
rayına Bakının "Dağüstü" deyilən yerindəki süxurlardan tunel-
lər vasitəsilə axıb gələn suyu misal göstərmək olar. Belə bir ye-
raltı  su  qurğusunun  Abşeronun  qədim  yaşayış  məntəqəsi  olan 
Mərdəkanda və başqa yerlərdə aşkarlanması və tarixi yazılarda 
olması da məlumdur. 
Bakı şəhərində aparılan tikintilər, xüsusən metro tikintisi 
zamanı həddindən çox su quyuları və onları birləşdirən tunellər 
aşkar  olunmuşdur.  Tikintilərə  mane  olan  bir  çox  yerlərdə  bu 
quyuların suyu dondurularaq, axının qarşısı alınmışdır. Əslində 
isə tətbiq  olunan üsulun özü təbii qanunauyğunluğa və  cəmiy-

---

 
176 
yətə ziddir. Azərbaycan Dram Teatrı və "Azərnəşr" binalarının 
yanından  və  Əlyazmalar  İnistitutu  ilə  "İsmailiyyə"  binaları 
arasından gələn belə tunellər və quyulardakı içməli sular hazır-
da axaraq çirkab sularına qarışır. 
Maraqlı burasındadır ki, Abşeronun bir çox yerlərində iç-
məli saf sularla yanaşı mineral sular, vanna kimi qəbul edilə bi-
lən  bir  çox  su  mənbələri  mövcuddur.  Suraxanı,  Şıx  yaşayış 
məntəqələrindəki sular bir çox dərdləri müalicə etməyə həddin-
dən ziyada faydalı, aidiyyatı təşkilatlar üçün maraqlı olduqları 
halda, biganədirlər və bu da xüsusi problemdir. 
Abşeronun mineral içməli sularına gəldikdə isə bu suları 
öz kimyəvi tərkibinə görə 4 növə bölürlər və bu suların tərkibi 
ayrı-ayrılıqda  məşhur  mineral  suların  tərkibinə  çox  yaxındır. 
Müxtəlif xəstəliklərin müalicəsində əvəzsiz rol oynaya bilən bu 
sulardan birinci növ olanı "Badamlı" suyuna  yaxın olub, mad-
dələr mübadiləsinin pozulması zamanı istifadəyə yarayır. İkinci 
növ suların tərkibi "Mahaçqala" müalicə əhəmiyyətli süfrə su-
yuna  bənzəyir.  Ondan  istifadə  mədə-bağırsağın  xroniki  xəstə-
liklərində,  öd  yollarının  və  qara  çiyərin  iltihabı  proseslərinin 
müalicəsində yaxşı nəticə verir. 
Mərdəkan  qəsəbəsindəki  "Abşeron"  mədə-bağırsaq  sa-
natoriyasının  həyətindən  çıxan  su  mineral  su  kolitləri,  mədə 
turşuluğu az olanları, öd və öd yolları, qara ciyərin bəzi xəstə-
liklərinin müalicəsində çox effektli təsir verir. Üçüncü növ su-
lar  "İJEVSK"  müalicə  suyuna  bənzəyir.  Bu  növ  sular  bir  sıra 
daxili  və  xarici  xəstəliklərin  müalicəsində  çox  böyük  səmərə 
verir.  Dördüncü  növ  sular  da  bir  çox  dərdlərə  dərman  olub, 
"KRİMSKAYA"  və  "KRIMSKİ  NARZAN"  müalicə  sularına 
bənzəyir. 
Abşeronun  şirin  suyu,  mineral  suları  haqqında  məlumat 
mətbuatda çox az işıqlandırılsa da, mütəxəssislər bu suların bir 
çox  xüsusiyyətləri  haqqında  müəyyən  məlumata  malikdirlər. 
Belə ki, haqqında qısaca məlumat verdiyimiz bu suların nümu-
nələri  respublika  sanatoriya-epidemioloji  stansiyasında,  elmi-

---