Gimnastika va uni

2.6. 0 ‘zbekistonda gimnastikaning taraqqiy topishi
M arkaziy Osiyo h ud ud id a, jum ladan, 0 ‘zbekistonda gim nas­
tikaning davolash, sog‘lom lashtirish, amaliy jism oniy tarbiyaning 
y o ‘nalishlari ilm iy aso slan g an tarixiy negizlarga ega. Q adim
zam onlardan ah o l: turli xil jism oniy mashqlar, harakatli o‘yinlarni 
katta bayram va to'ylarda tashkillashtirishgan. N avro‘z, Hosil bayrami 
va boshqa tantanalarda o td a poyga, yugurish bo‘yicha musobaqalar, 
olom on-poygalar, chovgon o ‘yinlari, dorbozlar chiqishlari kabi 
k o ‘ngilochar tadbirlari m untazam ravishda o ‘tkazilib turilgan.
Abu Ali ibn Sino «Tib qonunIari»da jism oniy tarbiyaga katta 
e ’tibor bergan. 0 ‘z kitobida salomatlikni muhofaza qilish qoidalarini 
k o 'r ib c h iq a r e k a n , b u y u k m u tafak k ir jism o n iy m ash q larn i 
sogMomlashtirish va davolash amaliyotida tutgan o ‘rni va ahamiyati

---

haqida m ukam m al tarzda so‘z yuritadi. Ibn Sino olimlar o rasid a 
birinchi bo‘lib, jism oniy m ashqlarni od am organizmiga ijobiy 
ta ’sirini «Uzluksiz chuqur nafas olish jarayonini keltirib ch iq aru v - 
chi erkin harakat jism oniy mashq deyiladi», deb ta’riflagan.
Olim larning raisi (Ibn Sinoni shunday deyishgan) ta ’k idla- 
shicha, salom atlikni muhofaza qilish tartibida eng asosiysi b a d a n - 
tarbiya mashqlari bilan shug‘ullanish, un d an so‘ng ovqatlanish va 
uyqu tartiblariga rioya qilishdir. Agar o dam o ‘z vaqtida m e’y o rid a 
badantarbiya mashqlari bilan doim o shug‘ullanib, kun tartibiga 
rioya qilsa, u hech qanday davolash chorasi va dori-darm onga 
ehtiyoj sezmaydi. Buyuk olimning yozishicha, jismoniy m ash q lar 
bilan m untazam shug‘ullanmay qo‘ygan odam ni sog‘lig‘i so ‘nib, 
harakatlanishni to ‘xtatish natijasida kuchi susayib boradi. O lim ning 
fikricha, jism oniy mashqlar m ushaklar, b o ‘g‘inlar, asab tolalarini 
mustahkamlaydi, natijada in so n la ro ‘z ishlarini toliqm asdan u zo q
muddatda bajarib, xastalikdan muhofaza etishadi. Ibn Sino jism oniy 
mashqlar bilan shug‘ullanganda insonning yoshi va salom atiigini 
qay darajada ekanligini inobatga olishni ta ’kidlaydi.
«Tib qonunlari»da bolalar, o ‘sm irlar, keksalar qachon va qay 
tarzda jism oniy mashqlar bilan shug‘ullanishi haqida m a’lu m o t 
berib o ‘tiladi. Ibn Sino mashqlarni boshlash va tugatish vaqti, 
uqalash, ham m om da va sovuq suvda c h o ‘milish (chiniqish), ta n an i 
tozalikda saqlash va boshqa gigiyenik talab lar haqidagi fïk r- 
mulohazalari bugungi kungacha olim lar diqqat markazidadir.