Gimnastika va uni

2.7. 1917-yiigacha boMgan davrda gimnastika
1879-yilda Toshkentda ochilgan o'ikada yagona pedagogika bilim
yurti Turkiston oMkasidagi rus va rus-tuzem maktablari u c h u n
o ‘qituvchilar tayyorlagan. U larjism oniy tarbiya to ‘glrisida eng oddiy 
tasawuiga ega bo'lishgan. 0 ‘quv rejasida ko‘rsatiigandek, talabalarning 
gimnastik mashqlari saflanish, erkin harakatlar, gimnastika o ‘yinlari 
va gimnastik jihozlarda bajariladigan m ashqlardan iborat b o ‘lgan.
1880-yilda maxsus ta’lim hay’ati T urkiston o ‘lkasidagi cherkov 
qoshidagi to ‘rt yillik bilim yurti uchun dastu r ishlab chiqdi.U shbu 
dasturga muvofiq rus tili, arifm etika, geografiya, toza yozish va 
chevarlikni o 'rg a n is h darslari b ila n b ir q ato rd a , g im n a s tik a
mashg‘ulotlaridan d a rs o ‘tish nazarda tutilgan edi. Biroq bu d a stu r 
uch yillik o ‘quv jarayoniga m o‘ljallangan dasturga alm ashtirildi. 
Yangi dasturda gimnastikaga o ‘rin topilmadi. 0 ‘sha paytda gimnastika

---

boshlang‘ich bilim y u rtlard a o 'tilar, am m o m utaxassislarning 
yetishmasligi, dars o ‘tish xonalari va sport jihozlari yo'qligi sababli 
darslar m ukam m al darajada o ‘tilmasdi. G im nastika mashg‘ulotlari 
faqat Toshkentdagi erkaklar gimnaziyasida m untazam ravishda 
o ‘tkazilardi. G im naziyalarda jismoniy tarbiya darslarini zaxiradagi 
harbiy zobitlar o ‘tishgan.
1904-yiida T o sh kentda «Gimnastika va jism oniy tarbiya ha- 
vaskorlari jamiyati» tuzilib, uning nizom ida gimnaziya talabalari 
jam iyatga a ’zo b o ‘lish huquqidan m ahrum ekanligi qayd etilgan. 
G im nastika tushunchasiga yugurish, sakrash va irg‘itish mashqlari 
kirgan.
T oshkentda shved va fransuz gim nastikasi o'qituvchilarini 
tayyorlash bo‘yicha qisqa muddatli o ‘quv kurslari tashkil etilib, 
ularda o ‘qish haqi ju d a baland bo‘lgan. Shu sababli kurs tinglov- 
chilari soni 10— 15 n afard an iborat bo‘lgan.
1910-yil 26-d ek ab rdan 1911-yilning 2-yanvarigacha «Bilim 
yurtlar o ‘qituvchiiarining birinchi Turkiston qurultoyi»da jism oniy 
tarbiya muammolari ko‘rib chiqilib, jismoniy tarbiya bo‘yicha maxsus 
s h o ‘balar ochilgan, d astu r m undarijalari, dars soatlari, o'qitish 
uslubiyatlari b o ‘yicha tavsiyalar ishlab chiqildi. Ushbu qurultoy 
qatnashchilari jism oniy tarbiya darslari erkak va ayollar bilim yurtlari 
uch un majburiyligini ta ’kidlab o ‘tdi.
Toshkentga 1912-yildan boshlab Peterburg, Moskva, Varshava 
shaharlaridan gim nastika sporti bo'yicha m urabbiylar kela boshla- 
dilar. Harbiy okrug bosmaxonasining ishchilari gimnastika sho‘basini 
tashkil etishdi.
1912-yilda Stokgolm shahrida o'tadigan O lim piada o ‘yinlarida 
ishtirok etish uchun Rossiya term a jam oasini saralash musobaqasi 
Turkiston (T oshkent)da bo 'lib o'tgan. U shbu sana 0 ‘zbekistonda 
sport gimnastikasini bunyod etilgan kuni, deb hisoblanadi. Keyin 
Q o ‘qon, Farg'ona va Sam arqand shaharlarida gimnastika jamiyatlari 
tuzilgan.
1912-yilda toshkentlik gimnastlar M oskvada o ‘z m ahoratlarini 
nam oyish etishgan. 1915-yilda Toshkentda ayollar gimnastikasi 
b o ‘yicha o ‘quv kurslari ochildi. Shu kurslarni tugatgan Polina 
G arfung 0 ‘zbek isto nda gim nastikani rivojlanishiga katta hissa 
q o ‘shgan. O ktabr inqilobidan so‘ng gim nastika ommaviy tarzda 
rivojlangan. Aholini jism oniy va sport orqali sog‘Iomlashtirish davlat 
ishiga aylangan. Shu tarzda gimnastika Buxoro, K attaqo‘rg‘on, 
N am angan, U rganch shaharlariga tarqala boshlagan.

---