Riyaziyyat
2009
İlin sonunda əldə edilən nəticələr və onların indikatorları
İstiqamət: Ədədlər və əməllər
Riy. IV.1. Müsbət sistemdən istifadə edərək ədədləri təsvir edir, müqayisə
edir və düzür
Nəticə əldə edilmişdir, əgər şagird:
ədədləri oxuyur və təsvir edir; müxtəlif modellərdən istifadə edərək ədədləri ifadə edir və
•
müsbət sistemi nümayiş etdirir (məs., struktur əşyalar birliyi, ədədi üfüqdə)
ədədin yazılışında sırada duran rəqəmlərin uyğun əhəmiyyətlərini sadalayır, ədədi toplum
•
sırasının cəmi şəklində təqdim edir
ədədlərin müqayisəsi zamanı müsbət sistemdən istifadə edir, verilən dörd/beş ədədini
•
çoxalma və ya azalmaya əsasən düzür
verilən ədəddən əvvəl və sonra gələn ədədləri, eləcə də verilən ədədi yaxın onluq, yüzlük
•
və ya minlikdə sadalayır; istənilən dördmənalı, beşmənalı ədədi ardıcıllığa uyğun olaraq
irəli/geri sayır
Riy. IV.2. Müxtəlif üsullarla natural ədədlər üzərində toplama-çıxma
əməllərini yerinə yetirir və əməllərin nəticəsini qiymətləndirir.
Nəticə əldə edilmişdir, əgər şagird:
şifahi toplama/çıxma üzrə əməlləri hər hansı bir üsuldan istifadə etməklə yerinə yetirir və
•
istifadə etdiyi üsulu izah edir
şifahi toplama/çıxmanın müxtəlif üsullarından (qiymətləndirmə, şifahi hesab, yazılı
•
alqoritmlər) istifadə etməklə əməlləri yerinə yetirir; konkret nümunə üçün onlardan
münasibini seçir
hesablama nəticəsini onun tərəfindən əvvəlcədən qiymətləndirməklə əldə edilən cavabla
•
müqayisə edir və hesablama nəticəsinin düzgünlüyü haqqında müzakirə edir
yazılı alqoritmlərdən istifadə etməklə yerinə yetirilən toplama/çıxma misalında buraxılmış
•
ədədləri tamamlayır və cavabını əsaslandırır
Riy. IV.3. Vurma-bölmə əməllərinin yerinə yetirilməsinin hər hansı bir
üsulundan istifadə edir
Nəticə əldə edilmişdir, əgər şagird:
şifahi şəkildə ikimənalı ədədi birmənalı ədədə bölür, lazımi halda bölünəni və qisməti
•
sadalayır; cavabı əsaslandırır
Riy. IV. - 2
Riyaziyyat
2009
ədədin 100-ə və 1000-ə və s. vurulması və sıfırlarla tamamlanan ədədlərin vurulmasının
•
qısaldılmış qaydalarını izah edir; hesablamanı yerinə yetirən zaman onlardan istifadə edir
ədədlər üzərində vurma-bölmə əməllərini yerinə yetirdikdə yazılı alqoritmlərdən istifadə
•
edir və istifadə edilən üsulu izah edir (birmənalı ədədin bölünməsində); lazımi halda qalığı
göstərir
qalıqla böldükdə məsələnin kontekstini nəzərə almaqla hesablama üzrə məsələləri izah
•
edən zaman qalığın şərhini edir
Riy. IV.4. Tamın hissələrini (yarım, üçdə bir, dörddə bir) fərqləndirir,
sadalayır və müqayisə edir
Nəticə əldə edilmişdir, əgər şagird:
tamın yarısı/üçdə biri/dörddə bir hissələrini müxtəlif modellər üzərində (
•
parçanın,
düzbucaqlının və dairə modellərində, məs . tort/saat, şokolad layında) təyin edir və
sadalayır
tamın bərabər hissələrə bölünməsi nəticəsini və əşyaların struktur toplumuna bərabər
•
miqdarın qruplara bölünmə nəticəsini nümayiş etdirir
ikiyə vurmadan istifadə edir və tamın dörddə biri və yarısını bir-biri ilə əlaqələndirir
•
tamın yarısının modelində (yarıdan çoxdur, azdır, bərabərdir) tamın hissələrini müqayisə
•
edir
Riy. IV.5. Müxtəlif ölçü vahidlərini bir-birləri ilə əlaqləndirir və onlardan
istifadə edir.
Nəticə əldə edilmişdir, əgər şagird:
uzunluğun/kütlənin hər hansı bir böyük vahidini (eləcə də böyük vahidin yarısını) kiçik
•
vahidlə ifadə edir (məs., 2m = 2dm, 2m = 200sm; 4kq = 400qr)
zaman vahidləri (saatlar və dəqiqələr) arasında nisbilikdən istifadə edir və riyazi əməllərdən
•
istifadə etməklə zaman intervalından (bir saata qədər) istifadə edir
bir saatın yarısını/dörddə birini dəqiqələrlə ifadə edir
•
verilən ölçü vahidində göstəricini digər vahidlə ifadə etdikdə qalıqlı bölmədən istifadə edir
•
(məs. 320 sm = ?m, ?sm; 100 dəq = ? saat)
İstiqamət: Qanunauyğunluq və cəbr
Riy. IV.6. Uyğunluğu qurur, təsvir edir və araşdırır
Nəticə əldə edilmişdir, əgər şagird:
eyni uyğunluğu onun ifadə üsulundan asılı olmayaraq sadalayır
•
Riy. IV. - 3
Riyaziyyat
2009
hər hansı bir üsulla (məs., şifahi, cədvəl və ya sxem vasitəsilə) verilən uyğunluq üçün
•
göstərilən elementin ilkin növünü göstərir.
obyektlər arasında verilən iki qrup arasında real vəziyyətin adekvat uyğunluğunu qurur (məs.,
•
şagirdlər və sinif otağındakı partalar) və cədvəl və ya sxem vasitəsilə onu ifadə edir.
Riy. IV.7. Sadə riyazi məsələni həll edərkən cəbri ifadələr qurur və
istifadə edir.
Nəticə əldə edilmişdir, əgər şagird:
sadə proporsional yanaşmalarla əlaqədar məsələləri həll edir (hansılarda vahidə uyğun ədədə
•
əsasən bir neçə ədədin hesablanması lazımdır, məs., vahidin qiymətinə əsasən bir neçə
ədədin qiymətlərinin hesablanması)
ədədi ifadənin əhəmiyyətini tapmaq üçün toplama və vurmanın
•
kommutativliyindən,
assosiativliyindən və toplamaya doğru vurmanın distributivliyindən istifadə edir
toplama, çıxma, vurma, bölməni təşkil edən bərabərliyin məchul komponentinin əhəmyyətini
•
təyin edir
məsələnin həllində lazımi və artıq göstəriciləri fərqləndirir.
•
stiqamət: Həndəsə və məkan anlayışı
Riy. IV.8. Həndəsi fiqurları təsvir edir və onları təsnif edir
Nəticə əldə edilmişdir, əgər şagird:
məkan fiqurlarını həndəsi atributlara əsasən müqayisə edir və qruplaşdırır
•
bərabər kəsişən fiqurların ifadəsində həm ümumi nöqtələri, eləcə də yalnız bir fiqura aid
•
olan nöqtələri göstərir
məkan fiqurunda yanaşı/yanaşı olmayan sərhədləri, bərabər kəsişən/kəsişməyən tilləri
•
göstərir
Riy. IV.9. Düz və məkan fiqurlarının qrafiki təsvirlərini və modellərini
hazırlayır.
Nəticə əldə edilmişdir, əgər şagird:
müxtəlif materiallardan istifadə edərək nümunəyə əsasən göstərilən məkan fiqurunun
•
modelini və ya karkasını hazırlayır
düz fiqurun və ya fiqurlar qrupunun qrafiki ifadəsini onun şifahi təsviri əsasında yaradır
•
(məs., eyni perimetri olan kvadrat və düzbucaqlını çək)
Riy. IV. - 4
Dostları ilə paylaş: |