BUYRAK USTl BEZI (CLANDULA SUPRRENALIS)
Buyrak usti bezlari ju ft a 'z o b o'lib , u muhim fiinksiyaga ega.
Har bir buyrak usti bezi anatom ik jihatdan bitta a ’zo bo'Isa ham,
aslida u ikkita bezning birlashuvidan vujudga keladi. Bu bezning
ikki tarkibiy qismi - m iya va po st m oddalari o'zining tuzilishi va
rivojlanishi jihatidan m ustaqil a ’zolar hisoblanadi va o ‘ziga xos
gorm onlam i ishlab chiqaradi.
T araq q iy o ti. Bu jarayon ernbrional hayotning 4—5 haftalarida
ichak tulqichi asosining ikki yonidagi selomik epiteliyda ko‘plab
qalinlashgan epiteliyda ко plab qalinlashgan
qismlaming paydo
bo'lishidan boshlunadi.
6
-haftaga kelib, qalinlashgan epiteliy atsidofil
sitopla/m ali hujayralardan iborat boMadi. Bu hujayralar 7-haftada
niezoteliydan ajraladi va intcrrenal tanaga aylanadi. Interrenal tana
anr.'aning lateral tomonida joylashgan hujayralar massasi hisoblanadi.
Kcyinchalik bu niassaga qon tomirlar o sib kiradi va po‘st
moddaning turli zonalari takomiliashadi. Demak, bezning po‘stloq
qismi jinsiy bezlar bilan birga bir manbadan takomillashar ekan.
Shuning uchun ham jinsiy va buyrak usti bezlarining feoliyati uzviy
bog'langan. Ernbrional hayotning to‘rtinchi oylariga borib, po‘stloq
moddada
tashqi koptokchasimon zonani, o'rta-tutamli zonani va
ichki-to“rsimon zonani tafovut qilish mumkin. To'rsim on zona
m ag’iz moddaga yondoshib turadi. Po'stloq modda hujayralarining
sekretor
faoliyati
ernbrional
hayotning
12-13
haflalaridan
boshlanadi. Ruyrak usti bezining m a g iz inoddasi qorin aortasi
sohasidagi simpatik nerv tugunlaridan rivojlanadi. Embrionning 6—7
hallalik davrida simpatik nerv tugunlaridan
simpatoblast hujayralari
ajrala
boshlaydi.
7-8
haftalarga kelib
bo‘lg‘usi
bez miya
moddasining
hujayralari
— xromofinnoblastlar
takomillashib,
interrenal tana ichiga botib kiradi va bezning miya moddasini
hosil
qiladi. Ana shu vaqtga kelib buyrak usti
bezlaming kapsulasi ham
vujudga keladi. Lekin nerv hujayralari to'plam larining buyrak usti
bezi ichiga kirish jarayonini chaqaloqning 4 oynk davrigacha davom
etadi. Arteriyalar fibroz kapsuladan o ‘tib, buyrak usti bezi
parenximasida nihoyatda ko‘p sinusoid kapillyarlar to'rini hosil
qiladi.
371