Gistologiya, stitologiya va

xromofm hujayralar
deb ataladi. M iya m oddasida ikki xil 
hujayralar tafovut qilinadi. B ularning biri form alin bilan fiksatsiya 
qilingandan so ‘ng ultrabinafsha nurlarida kuchli lluoressent- 
siallanish xususiyatga ega boMadi. to ‘q bo'yaladi. Bu hujayralar 
noradrenalin
ishlab chiqaradi. Ikkinchi tur hujayralar fluores- 
sentsiyalanm aydi, och b o‘yaladi va ular 
adrenalin
ishlab chiqaradi.
X rom affin hujayralarining plazm atik m em branasi atrofida 
atro fida k o ‘pgina nerv tolalari va ularning term inaliylari jo>la- 
shadi.
F unksiyasi. Buyrak usti bezning m iya qism i hujayralarida 
ish lan ad ig an
adrenalin
va 
noradrenalin
gorm onlari 
qon 
to m irlarin i toraytirishi tufayli qon bosim im oshiradi. lekin 
a d re n a lin bosh m iya va k o ‘ndalang-targMl m ushak tom irlarini 
k en g ay tirad i. 
A dren alin
qondagi 
qand 
m iqdorm
oshirsa, 
n o rad re n a lin bunday xususiyatga ega em as. N oradrenalin periferik 
a tre rio la la r d evorini qisqartirishi tufayli sistolik va diastolik
376

---

an eriy a bosim ini oshiradi. A drenalin noradrenalin bilan birgalikda 
I ipidlam i parchalash xususiyauga ham ega.
B u y r a k
usti bezi po‘stloq inoddasi sekretor faoliyatini
b o s h q a rilis h i. B uyrak usti bezining p o ‘stIoq m oddasidagi tutamli 
va to 'rsim o n zonalar faoliyati gipofizning A K TG ta’sirida 
boshqariladi. K optokchasim on zona faoliyatining boshqarilishi bir 
m uncha 
m urakkabroqdir. 
M a’lumki, 
aldosteron 
gormoni 
koit'qosterondan hosil bo'lad i. K ortiqosteronning biosintezi esa 
gipofizning A K TG tom onidan boshqariladi, y a’ni m ineralokor- 
tikoidlar sintezining boshlang'ich davri gipofizda ishlanadigan 
A K TG ta'biri bilan bog'liq. Biroq kolm kosteronning aldosteronga 
aylanishi buvrakda ishlab chiqariladigan reninning q o ‘shim cha 
ta 's iii bilan belgilanadi. Bundan tashqari, aldosteronni hosil 
b o 'lish i epifizning adrenoglom erulotropin gormoni tomonidan 
rag'hailantinYoshga ko ra o 'zgarishi. Buyrak usti bezining po‘stloq 
m oddasi odainda 2 0 -2 5 ycffliga etganda to 'liq rivojlanadi, bunda 
uning koptokchasim on. tutamli va to'rsim on zonalarini o ‘zaro 
nisbat- 
1 :9:3ga 
yaqinlashadi. 
59 yoshdan 
so ‘ng 
po‘stloq 
m oddaning qalinligi kam ayadi. Po'stloq m odda hujayralarida 
bckin-asta \o g ' kiritm alari soni va o'lcham lari kamaya boshlaydi, 
e p itd ia l tasm alar orasidagi b irik t■
uvchi to'qim ali qatlam lar esa 
qalinlashadi. 
59 yoshdan so 'n g bezning p o ‘tloq 
moddasi 
ingichkalashib boradi. epiteliy tasm alari orasidagi biriktiruvchi 
to 'q im a qatlamlari qalinlashadi. Po'stloq m oddaning reduksiyasi 
asosun lo ’rsim on va qism an koptokchasim on zonalam i qam rab 
oladi. Tutam li zonaning qalinligi esa nisbatan qalinlashadi. 
Buyrak usti bezining m ag‘iz m oddasi yosliga bog‘liq kuchli 
o'zgarishlarga duchor bo'lm aydi. 40 yoshdan keyin xrom affin 
hujayralar bir muncha gipertrofiyaga uchraydi, keksa yoshga 
etganda 
ularda atrofik o'zgarishlar yuzaga keladi, 
ularda 
katexolam inlar sintezi sustlashadi, strom asi va tom irlarida skleroz 
bclgilari aniqlanadi.