Guliston davlat universiteti oziq-ovqat texnologiyalari kafedrasi

Darsning maqsadi: Metall qopqoqlar va rezina halqalar bilan tanishish. Talabalarda taralar haqida ularning ko’rinishlari, xususiyatlariga ko’ra sifatli mahsulotni farqlashni, ularni kuzatish ko’nikmalarini shakllantirish.
.Kerakli asboblar va reaktivlar:2-3 dona rezina halqa namunalari, termometr, 200 sm³li kimyoviy stakanlar, 60% li CH₃COOH ning eritmasi.


Ishning bajarilishi: tunukadan qilingan konserva bankalari uchun kerak bo’ladigan rezina halqalari kauchukni vulkanizatsiya qilmasdan tayyorlanadi.Rezina halqa tayyorlanadigan material tarkibida zaharli qo’shimchalar bo’lmasligi zarur. Halqa elastik bo’lib, cho’zilganda uning boshlang’ich uzunligi nisbatan cho’zilishi kamida 40% tashkil qilishi kerak. Halqa elastik xossasiga ega bo’lib, qisilganda, buralganda uzilmasigi va 70-100°S haroratga bardosh berishi kerak. 30 minut 120°S haroratgacha qizdirilganda va sekinlik bilan sovutilganda, uning kesimi va boshqa xossalari o’zgarmasligi lozim.Halqani yog’da erimasligini aniqlaganda, halqani 30 minut kislota eritmasi, osh tuzi eritmalari bilan qaynatilganda, ularning hidini yoki mazasini olmasligi va rangi o’zgarmasligi kerak.Rezina halqaning agressiv muhitiga chidamliligini aniqlash uchun 1 soat 60% li CH₃COOH ning qaynoq eritmasiga botirib, uning sifatini nazorat qilinadi.


Amaliy hisoblar
1-misol. 10t qora smorodina sharbati shirasini oshirish uchun qancha qand kerakligini hisoblash talab qilinadi.
Shirinligi oshiriladigan sharbatning qand miqdori va titrlangan kislotaliligi aniqlanadi va shuni asosida sharbatga qo’shilishi kerak bo’lgan qand va sirop miqdori hisoblanadi.
Mavjud texnologik instruktsiyaga va tasdiqlangan retsepturaga asosan sharbatlarga ma’lum miqdor sirop va shakar solinadi (1-jadval).
1-jadval
Sharbatni shirasini oshirish uchun tavsiya qilinadigan shakar yoki sirop

Sharbat	Qism ko’rinishdagi nisbat		Sirop kon-tsentratsiyasi,%
	Sharbat	Sirop
Brusnika sharbati Olcha sharbati Golubika sharbati Klyukva sharbati Olxo’ri sharbati Qora smorodina sharbati	55 60 72 60 78 62,5	45 40 28 40 18 17,5 qand	30 20 50 35 50 -

Qora smorodina sharbati zichligi 1,06 kgG’m³ deb qabul qilib, berilganlarni

1-jadvaldan quyidagi formulaga qo’yib topamiz:



Bu miqdordagi qand sharbatga qo’shilsa uning sharanligi standartga mos bo’ladimi yoki yo’qligini tekshiramiz.
Qand qo’shilgandan so’ng sharbatning umumiy miqdori quyidagigi etadi

10000*1,06 Q 2248 = 12848 kg.

Tabiiy qora smorodina sharbatidagi qand miqdorini 10% deb qabul qilib shirinligi oshgan sharbatdagi qandning umumiy miqdorini topamiz

ya’ni

2-misol. 30% qandli 150 kg sirop tayyorlanishi talab qilinadi. Qancha miqdorda qand va suv kerakligini topish talab qilinadi

,

V = 150 – 45 q 105 kg

3-misol. 30%-li sirop olish uchun 105 kg suvga qancha qand qo’shilishi kerakligini hisoblash talab qilinadi.

,