Gülşən Orucova, Nərminə Qaragözova, Rafiq İsmayılov, Zahid Xəlilov

Dərs 10. ÇAHARGAH ƏFSANƏSİ (6 saat)
Motivasiya.
Müəllim aşağıdakı mətni səsləndirir: 
“Bir padşahın sarayında qızıl qəfəsdə bir bülbül vardı. Padşah ona nə qədər qulluq
edirdisə, bülbül oxumurdu. Vəzirin məsləhəti ilə quşu azadlığa buraxdılar. Qəfəsdən çıxan
kimi bülbül bir budağa qonub cəh-cəh vurmağa başladı”.
Köməkçi sual: – Mətndə əsas fikir nədir?
Tədqiqat sualı:
– Azadlıqdan məhrum olmuş sənətkar gözəl əsərlər yarada bilərmi? 
Tədqiqatın aparılması.
Dərsliklə iş. Birinci hissə təhlil olunur. Bu hissə ilə bağlı 29-cu
səhifədəki tapşırıqlar yerinə yetirilir.
Tapşırıq 1. Yaxınmənalı ifadələr müəyyən edilir. Qızıl içində üzmək – zəngin yaşamaq,
qərq olmaq – batmaq, şərik olmaq – bölüşmək.
Tapşırıq 2. Musiqiçi haqqında aşağıdakı sözlər seçilir: məğrur, istedadlı, vüqarlı, vətən pərvər. 
Seçilmiş sözlərin ad, əlamət, yoxsa hərəkət bildirdiyi soruşulur.
Tapşırıq 3. Cavab “B” variantıdır.
Soltan Hacıbəyovun “Karvan” simfonik əsəri səsləndirilir. Şagirdlərdən bu musiqinin on-
larda doğurduğu assosiasiya soruşulur. Bunun üçün şagirdlərə sözlər siyahısı vermək olar.
Məsələn: məktəb, karvan, şəhər, idman, dəvə, səhra, sinif. Şagirdlər assosiasiya doğuran
sözləri seçməlidirlər. 
Sual: – Hadisələr arasındakı səbəb-nəticə əlaqələrini necə müəyyən etmək olar?
“Çahargah əfsanəsi”nin 2-ci hissəsinə keçməzdən əvvəl 1-ci hissəsi xatırlanır. Müəllim
oxunmuş hissə ilə bağlı iki cümlə deyir:
1. Padşah musiqiçini saraya çağırmışdı.
Məzmun standartları 
Təlim məqsədləri
1.1.2. Dinlədiyi fikirlə bağlı münasibətini
əsaslandırır.
Dinlədiyi fikirlə bağlı öz mülahizələrini
söyləyir.
1.2.3. Nitqində müvafiq bədii ifadələrdən
istifadə edir. 
Mətndə rast gəldiyi bədii ifadələri cümlələr -
də işlədir.
2.1.4. Yaxınmənalı və əksmənalı sözlərdən
nit qində istifadə edir.
Mətndə rast gəldiyi sözləri yaxınmənalı
sözlərlə əvəz edir.
2.2.1. Müvafiq mətnləri müəyyən olunmuş
tə ləb lərə uyğun  sürətli, düzgün, şüurlu,
ifadəli oxu yur.
Mətndəki hadisələr arasındakı səbəb-nəticə
əlaqələrini müəyyən etməklə şüurlu
oxuduğunu nümayiş etdirir.
2.2.3. Mətnin hissələrinə başlıqlar ver 
-
məklə məzmununa aid sadə plan  tutur.
Mətnin hissələrini adlandırır, məzmununa
uyğun plan tutur.
2.2.4. Mətndəki  əsas  fikrə münasibətini
bildirir.
Mətndəki obrazların xarakterini açmaqla
əsas fikrə münasibət bildirir.
2.2.5. Mətnin məzmununu tərtib etdiyi
plana uyğun nəql edir.
Tərtib etdiyi plan üzrə mətndəki hadisələri
ardıcıllıqla nəql edir.
3.1.1. Yazısında sadə hüsnxət norma 
-
larına riayət edir.
“Ç” hərfini hüsnxət normalarına uyğun
yazır və digər hərflərlə birləşdirir.
3.1.5. Əzbər bildiyi nəzm nümunələrinin
qısa məzmununu yazır.
Əzbərdən bildiyi nəzm nümunəsini nəsrə
çevirərək yazır.
Dərslərin planlaşdırılması
ДЯЙЯРЛЯРИМИЗ
53
Çap üçün deyil

---

2. Padşah istəyirdi ki, musiqiçi onun şərəfinə mahnılar bəstələsin. 
Müəllim bu iki cümlədən hansının səbəb, hansının nəticə olduğunu uşaqlarla birlikdə
aydınlaşdırır. 
Daha sonra mətnin 1-ci hissəsinin davamı iki cümlədə ifadə olunur: 
1. Musiqiçi padşahın təklifinə razı olmadı.
2. Padşah musiqiçini zindana saldırdı.
Müəllim lövhədə cədvəl çəkir və bu cümlələri müvafiq xanalarda yazmağı tapşırır:
Müəllim uşaqlara analoji cədvəl verilmiş iş vərəqləri paylayır. “Çahargah əfsanəsi”
mətninin II və III hissələri oxunur. Hadisələr arasındakı səbəb-nəticə əlaqələri müəyyən ləş -
dirilir və cədvəlin müvafiq xanalarında yazılır. Mətnlə bağlı 4-11-ci tapşırıqlar yerinə yetirilir.
Tapşırıq 4. Cavab: zınqırovun səsi səhrada azmış dəvəni tapmağa kömək edir.
Tapşırıq 5-6. “Sözü bir yerə qoymaq” – hamının bir qərara gəlməyi. “Mənzilbaşı” – ünvan.
Tapşırıq 7. Cavab: təcrübəsiz karvanbaşı, zalım padşah, istedadlı musiqiçi, sadiq dostlar.
Tapşırıq 8. Ardıcıllıq bərpa olunur: 1– C, 2 – D, 3 – A, 4 – Ç, 5 – B.
Tapşırıq 9. Mətnin I hissəsi “Padşahın təklifi”, II hissəsi “Yolu azmış karvan”, III hissəsi
isə “Ecazkar musiqi” adlandırıla bilər.
Plana görə mətnin məzmunu nəql edilir.
Tapşırıq 10. I və III hissədə musiqiçinin istedadlı olması ilə bağlı hissələr tapılır və oxunur. 
Nəticə:
Azad, sərbəst həyat, xalqa, millətə bağlılıq sənətkara ilham verir. Əsl sənət əsəri
yaratmaq üçün insan azad olmalıdır.
Səbəbi bildirən hadisə nəticəni izah edir və niyə? nə üçün? suallarına cavab verir.
Tətbiqetmə.
İş dəftərinin 20-ci səhifəsindəki mövzu ilə bağlı tapşırıqlar yerinə yetirilir.
Yazı.
İfadə mətni:
İş dəftərinin 20-ci səhifəsindəki dil qaydaları ilə bağlı tapşırıqlar yerinə yetirilir.
Hüsnxət. “Ç” hərfi. İş dəftəri, səh. 21.
Ev tapşırığı:
– Tanıdığınız Azərbaycan bəstəkarlarının və onların əsərlərinin adlarını
yazın.
Qiymətləndirmə.
Müəllimin təlim nəticələri üzrə hazırladığı meyarlar əsasında aparılır. 
Dərs 11. ÜMUMİLƏŞDİRİCİ TƏKRAR. Dərslik, səh. 32
Dərs 12. BÖLMƏ ÜZRƏ QİYMƏTLƏNDİRMƏ. İş dəftəri, səh. 22-23
Səbəb
Nəticə
Şüşə qırığı
Səhər Samirin
Əlini kəsdi.
Samir ağladı,
Dodağı əsdi.
Hirslə şüşəni
Kənara atdı.
Həmin o şüşə
Axşam yenə də
Əlinə batdı.
Əziz Kərimov
Dərslərin planlaşdırılması
Ы бюлмя
54
ŞÜŞƏ
Çap üçün deyil

---