Gulshod yunusova scratch dasturi orqali dasturlashtirishni uzluksiz ta’lim bosqichlarida o’qitish metodikasi!!! Namangan 021 Ushbu o’quv qo’llanma yoshdan toki 16 yoshgacha bo’lgan bolalar uchun mo’ljallangan bo’lib, undan maktab
UCHINCHI DARS. “HARAKATDAGI SPRAYT”
Yüklə 367,12 Kb. Pdf görüntüsü
|
| UCHINCHI DARS. “HARAKATDAGI SPRAYT”.
Spraytlarning harakati –bu dastur. Dastur nima? Bu buyruqlarning qat’iy ketma- ketligi, algoritmi. Ulani biror kodda yoziladi. Bizning misolimizda – bu kod- ma’lum bloklar to’plamidan mantiqiy mos kelgan bloklarni ketma-ket joylashtirishdir. Bizning dasturimiz Scratch va uning muhitida biz bloklarni joylashtirib, bloklarni bir biriga bog’lab sahnadagi tatalag’ich mshukchani harakat qildirishimiz mumkin, masalan, uni bir tomondan ikkinchi tomonga harakatini amalga oshiraylik. Shunday qilib, bu darsda biz siz bilan spraytni harakat qildirishni o’rganamiz. Uni harakatga keltirish uchun chiroylik ko’k rangli bloklarni mantiqiy o’ylab quyishimiz zarurligini ta’kidlaymiz, yani ular yordamida kod yozamiz, mantiqiy ma’noli gaplarni tuzishimiz kerakki, ularning bajarilishida kodimiz ishlashi kerak. Scratch dasuri dasturlashtirish uchun yaratilgan. Spraytni turli hil o’zgartirish bizni dastur yaratishga olib keladi. Biz rang-barang bloklardan, g’ishtchalardan yoki lego ko’rinishidagi bloklardan uy ko’rinishidagi turli shakllardagi mantiqiy bloklardan biror natijaga olib keluvchi blok ko’rinishidagi mantiqiy gaplardan dastur tuzib, uning natijasida o’yin, multfilm, animatsiya yaratishimiz mumkin. Bloklrdan iborat dastur tuzar ekanmiz, kod yozar ekanmiz, bu nima degan savolga javob berib ketish lozim albatta. Dastur-bu dastrlashtirishning o’zagi. Uning orqali 20 har bir insonga, shu qatorda bolajonlarga ham dastulash dunyosi eshiklari ochiladi. Dastur-ketma-ket terilgan qat’iy buyruqlar ketma-ketligi. Dasturlashtirishni bilish uchun o’qishni, yozishni bilish hamda eng asosiysi mantiqiy fikrlashni bilish zarur. Bizning misolimizda bu dasturlashtirish Scratch dasturi bloklari yordamida amalga oshiriladi, dasturni o’rnatib unga kirsak, chap tomonda sahnada Tatalag’ich-mushuk sprayti joylashadi. O’ng tomonda yuqorida esa uchta soha bor, bularga kirsak, ularning nomlari scriptlar, kostyumlar va ovozlar-“звуки” joylashgan. Dasturni yaratish uchun bizga sohachalar bilan ishlash kerak bo’ladi: spraytlar, scriptlar, sriptning tashqi ko’rinishini o’zgartirish,yozilgan ovozni qayta eshitish va ovozlar bo’limlari bilan ishlashga tog’ri keladi.Dasturlashtirishni Scratch dasturida boshlaymiz. Bu dasturning o’rtasida ko’zga tashlanib turadgan ko’k rangli bloklar mavjud, uning yuqorisda esa 3 ta bo’limlardan iborat menyu mavjud. 21 Bu Bloklar skriptar deyiladi, personaj Tatalag’ich-mushuk esa Sprayt deyiladi. Spraytni mahsus bo’limdan almashtirish mumkin. Scriptlar spraytni harakatlantirish uchun hizmat qiladi. Undan tashqari spraytning tashqi ko’rinishini almashtirish, chizish uchun, ovozlar uchun ham mahsus scriptlar mavjud. Spraytni harakatga keltirish eng qiziqarli jarayon, uni o’rganish va bolalarni o’rgatish uchun masalan, mushukcha uchun boshida “идти 10 шагов” buyrug’ini bosamiz. Mushukcha ozgina yurgan kabi bo’ladi, endi uni sahna bo’ylab yurishini tashkil etishni o’ylaylik. Endi “Boshqarish” bo’limiga kiramiz, u yerdan “Повторить” blokini topib olib kelib qo’yamiz, yani blokimizni u blok bilan tuyintiramiz, shunda bizning mushukchamiz ko’p marta yuradigan bo’ladi. Undan keyin yana “Всегда” blokini qo’ysak, bizning mushukchamiz doimo bir tomonga harakatini davom etadi, hattoki yo’lning qirg’og’iga kelsada yo’lini davom etaverishini kuzatamiz. “Идти 10 шагов” buyrug’ida qadamlar sonini o’zgartiish mumkinigini tushungandirsiz. Undan keyin qaytarish orqali toki qirg’oqga yetguncha mushukchamiz bir necha marta 10ta qadam qilganini ko’rishingiz mumkin. 22 Endi biz kerak bo’lmagan blokni boshqa blok bilan almashtiramiz, chunki mushukchamiz juda sekin harakat qilyapti. Kerak bo’lmagan sariq blokni olib tashlaymiz va unga “Всегда” blokini qo’yamiz, kerak emas blokni esa o’rniga keltirib qo’yamiz. Mushukchamiz harakat qilyapti, u doimo harakatda, hattoki yo’l qirg’og’iga kelganda ham yurishni davom etyapti. Endi “harakat”-“Движение” ichiga joylashgan bo’limdan, “Если край, то оттолкнуться” blokini tanlab qo’yamiz, endi mushukcha yurib, yo’l qirg’ogiga kelganda, yo’lini o’zgartiradi. Qirg’oqqa kelganda, to’ntarish qilish blokidan ham foydalanish mumkin. Spraytlar sohasida kichkina doiraga bosamiz, unda inglizcha I yozuvi bor, va undan aylanish stilini 23 qidiramiz va tanlaymiz, u yerdan ”Стиль вращения” yozuvini topamiz. Endi ikkinchi knopkani bosamiz, u mushukchani o’ng va chapga yurishini tashkil etadi. Mushukcha oyoqchalarini ham harakatga keltirsa qiziqarli jarayon bo’ladi dersiz. Shuning uchun shu jarayonni amalga oshirishimiz kerak. Mushukning oyoqchalarini grafik redaktorida chizib olishimiz ham mumkin, bu albatta bizning qanchalik ijodkor va tasavvurimiz rivojlanganligiga bog’liq. “Kostyumlar- “Костюмы” ichida joylashgan bo’limiga kirsak, u yerda tayyor ikkita rasmni ko’ramiz va uni yaratilgan multfilm yoki lavhamizga qo’shamiz, qushilgan rasm ham animatsiya shaklda bo’lganligi uchun spraytni ishga solsak, ishga solish uchun bizda bayroq rasmi bor tugma mavjud uni ezib animatsion harakatni amalga oshiramiz. Ikkita rasmlarni lavhamizga qo’shib mushukchani harakatini ko’ramiz, u juda tez harakat qiladi, uning tezligini ozgina kamaytirshimiz mumkin. Shunday qilib biz quyidagi harakatli lavhani yaratishga erishdik. Shunday qilib, doimo bloklar orqali kod yozganda, ularni fikrlab, jarayon va harakatni ko’z oldingizga keltirib, mantiqy o'ylab, jarayonni tasavvur etib, bloklarni o'qib, tushunib yozish kerak. Masalan, bizning misolimizdagi bloklarni o’qiylikchi, mushukcha 10 qadam yuradi, agar u yo’lida qirg’oqqa kelsa, unda u buriladi, keyin “kostyumlar” bo’limiga o’tib, hamma narsani cheksiz marta oldingi tartibda hamma narsani qaytaramiz. Yani bola albatta kodni o’qib, uni tasavvur qila bilishi, hatolarini topa bilishi zarurdir.Bu esa uni bloklardan kodni hato qilmay yozishiga yordam qiladi. |