Gülxani pənah salatin əHMƏdli səNƏT, SƏNƏtkar
Yüklə 3,82 Mb. Pdf görüntüsü
|
Sənət, sənətkar və zaman 473 Azərbaycan ədəbiyyatı xaricdə böyük maraqla qarşıla- nırdı. 50-dən çox ölkəyə 70-ci illərdə 16 mindən çox kitab göndərilmişdi. Azərbaycanın kinofilmləri dünyanın müxtəlif ölkələrinə ayaq açmışdı. Bu kinofilmlərin ssenarilərini yazan Azərbaycan ədib və şairləridir. İraqın «Yurd» qəzeti Azərbaycan ədəbiyyatını ardıcıl olaraq təbliğ edirdi. 1975-ci ildə Azərbaycanda sovet ədəbiyyatı günləri keçirildi. Bu za- man respublikamızda qonşu ölkələrdən, eləcə də xaricdən gələn ədəbiyyatçılar respublikamızın müxtəlib bölgələrini gəzmiş, xalqımızla yaxından tanış olmuş, xaricdən gələn otuza kimi qonaqlar ölkəmiz haqqında xoş təəssüratlarla getmişlər. Fransız yazıçısı Cak Qoşeron Azərbaycanda sovet ədəbiyyatı günlərində keçirdiyi təəssüratı, rəğbəti belə ifadə edir: «...Mən səyahətimi Fransada da davam etdirəcəyəm. Sizin ədəbiyyatınızın köməyi ilə təxminən on il bundan əvvəl Rəsul Rza şeirlərindən bir neçəsini fransız dilinə tərcümə eləmişəm. Çalışacağam ki, Azərbaycanda yeni görüşümə kimi bu gözəl diyarın, səmimi xalqın poeziyasının yeni nümunələri ilə də fransız oxucularını tanış edim...». Qərbi Avropa ölkələrində Azərbaycan şeirinə böyük ma- raq vardı. «Yurd»un 1976-cı il 294-cü nömrəsində Əbdüllətif Bəndəroğlu şair Ağacavad Əlizadə ilə geniş müsahibəsində Azərbaycan xalqı ilə İraq xalqının dostluğunun zəngin ənənələrindən söhbət açılır. Cəfər Cabbarlının «Ana» şeiri (İraq. «Qardaşlıq» curnalı, 1969), Xəlil Rzanın «Məni tez aldatmaq olur» (İraq. Birlik səsi», 1972), Ə. Vahidin, Şahmar Əkbərzadənin və s. yaradıcılığından nümunələr verilmişdir. «Xarici dillərdə ədəbiyyat» seriyasından Almaniyada buraxılmış «Sovet xalqları ədəbiyyatı kitabında» Nizami, Xaqani, Füzuli. Vaqif, Axundov, C.Cabbarlı, M.İbrahimov, Gülxani Pənah, Salatın Əhmədli 474 N.Nərimanov, M.S.Ordubadi, M.Rahim, M.Hüseyn, S.Vurğun haqqında da oçerk verilmişdir. S.Vurğunun xarici səfəri nəticəsində «Avropa xatirələri» (1947-50) silsilə şeirləri beynəlxalq məsələlərə həsr olun- muşdur. Azərbaycan şairlərinin yaradıcılığı xarici ölkə şair- lərinin, elm adamlarının diqqət mərkəzində olub. Bilfrid Bran- de 1977-ci ildə Azərbaycan klassik və müasir ədəbiyyatından nümunələr salınmış 84 səhifəlik Xrestomatiyasını Visbadendə nəşr etdirmişdir. 1965-ci ildə Leypsiq biblioqrafiya institutunun nəşriyyatının çap etdirdiyi «Dünya ədəbiyyatı leksikonu»nda Nizami, Füzuli. M.F.Axundov, S.Vurğun, H.Mehdiyə yer verilmişdir. S.Vurğunun irsi Yaxın Şərq ölkələrində, Afrika, Asiya ölkələrində də xalq kütlələrinin rəğbətini qazanmışdır. S. Rüstəmin bir sıra şeirləri fars, türk, alman, çex, bolqar, rumın dillərinə tərcümə olunmuşdur. Yaxın və Orta Şərq ölkələrində 40-cı illərdən tanınan S.Rüstəm ərəb şərqində daha məşhur olduğu bildirilir. Məsələn, bolqar məktəblərində dördüncü sinifdən başlayaraq Nizami, Xaqani, Füzuli, C.Cabbarlı, S.Vurğun, S.Rüstəm, R.Rza, M.İbrahimov, Ə.Cəmil, Z.Xəlil, Q.Qasımzadə və başqalarının əsərlərindən nümunələr öyrədilir». Amerika musiqiçisi Karol Fanestok S.Rüstəmin «Sadə insan-kommunist» şeirinə mahnı bəstələmişdir. «Sovetskaya literatura» curnalının əməkdaşları Amerika bəstəkarının məktubunu Bakıya göndərmişdi. Azərbaycan ədəbiyyatını dünya arenasında məşhurlaşdıran amillərdən biri kimi onun dərin «beynəlmiləl» ədəbiyyatı olmasında olduğunu bildirirlər: «Bütün dünya irticaya, imperialist müharibələrinə, faşizmə, müstəmləkəçiliyə qarşı çevrilmiş, sülh və demokrati- yanı tərənnüm edən bir sıra görkəmli əsərlərimizi öz ana dilində oxuyan xarici vətəndaşlar Azərbaycan xalqının həqiqi istedadının, humanizminin şahidi olurlar». Sənət, sənətkar və zaman 475 Ərəb ölkələrində Azərbaycan ədəbiyyatına maraq qədim- dən olub və yenə də var. Füzulinin 400 illik yubileyində məşhur İraq alimi, Tehran, London akademiyalarının üzvü, prof. Hüseyn Əli Məfhuz ədəbiyyatımızın yüksək inkişafını dəyərləndirmiş Azərbaycanla İraq arasında ədəbiyyat və incəsənət xadimlərinin əlaqələrini qüvvətləndirilməsini arzu etdiyini dəfələrlə bildirmişdir. Azərbaycan xalqının müasir həyatının geniş təsvirini verən roman və povest və başqa canrlı əsərlərə maraq nəticəsində «Abşeron», «Komissar» (M.Hüseyn), «Bir gəncin manifesti» (Mir Cəlal), «Yerin sirri» (M.Süleymanov), «Söyüdlü arx» (İ.Əfəndiyev), «Gələcək gün» (M.İbrahimov) bir sıra xarici dillərə tərcümə edilmişdir. Sovet dövründə Türkiyə ilə ədəbi-mədəni əlaqələrimizdə müəyyən canlanma hiss olunurdu. Onlarla Azərbaycan yazıçısı Türkiyədə, Türk ədibləri Azərbaycanda olmuşdu. Mehdi Hüseyn Türkiyə səfəri ilə bağlı yazdığı xatirələrində türk- Azərbaycan ədəbi əlaqələrinə olan marağı əks etdirmişdir. Azərbaycan şair və yazıçılarının tərcüməçilik fəaliyyətini də qiymətləndirməliyik. Hökümə Bülluri, S.Vurğunun «Zən- cinin arzuları» əsərinin üslubu, intonasiyasını qorumaqla, oricinallığı saxlamaqla fars dilinə tərcümə etmişdir. Bakıda nəşr olunan «Dost əlləri» kitabı fars, ingilis, ərəb, fransız dilində buraxılmışdır. Tanınmış Azərbaycan yazıçılarının qısa tərcümeyi-halı və əsərlərindən nümunələr verilmişdir. Beynəlxalq mətbu orqanlarla əlaqə saxlayan Azərbaycan şairləri hələ 1947-ci il aprelin 5-də Sofiyada çıxan qəzetdə fəal iştirak edirdilər. 40-cı illərdə Təbrizdə nəşr olunan «Vətən yolu» qəzetində Azərbaycan ədəbiyyatına dair onlarca məqalə və bədii əsər dərc olundu. Cənubi Azərbaycanda yaşayıb- yaradan böyük Azərbaycan şairi Şəhriyarla əlaqələr saxlanır. Məmməd Rahim Azərbaycan curnalının 1967-ci il 4-cü Gülxani Pənah, Salatın Əhmədli 476 nömrəsində «Şəhriyara açıq məktub» rübailərini dərc etdirir. Şəhriyar bu rübailərə «Məmməd Rahim həzrətlərinə cavab» şeirini yazıb cavab verir. Şimali Azərbaycan ədəbi mühitinə yaxınlığını, dostlarını yad edir: «... Bu təqsimat bundan artıq olammaz, Atom əsri ixtilaflar qalanmaz, Bir qanun olmasa dünya dolanmaz, İndi dünya yüz də desən sağ-soldu, Müşək üçün iki saatlıq yoldu. ...Heydər baba üz Bakıya çöndərir, Hey gül dərir, bağlar sizə göndərir, Sözlərini hey əndirir, döndərir, Sənlə, Süleyman Rüstəmin yad edir, Bir şiyvəylə Şəhriyarı yad edir». B.Vahabzadə, S.Rüstəm, N.Xəzri və başqalarıyla yaxın əlaqə saxlayan şairin Azərbaycan ədəbiyyatına dərin marağı var. Hələ müharibə illərində R.Rzanın «Leytenant Bayramın gündəliyi» əsəri ingilis dilinə tərcümə olunub, «İnternasional literatura» curnalında dərc olunmuşdu. 60-cı illərdə başqa əsərləri də ingilis dilinə tərcümə edir. R.Rzanın beynəlmiləl şeirləri xarici ölkə xalqlarına yaxşı tanışdır: «Rəsul Rzanın səyahət və rəsmi səfərlər münasibəti ilə gəzib dolaşdığı ölkələrin xəritəsi genişdir. Rəsul Rza bir sıra sosialist və kapitalist ölkələrində olmuşdur. O, Hindistanda, İndonaziyada, Çexoslovakiyada, Albaniyada, Polşada, Hollandiyada, Yuqoslaviyada, Avstriyada, Fransada, İsveçrədə, İtaliyada, Bolqarıstanda, Türkiyədə, Misirdə, Livanda, İraqda və s. ölkələrdə maraqlı müşahidələr aparmışdır. O, həmin səfərlərdən aldığı təəssüratın nəticəsi olaraq onlarca dəyərli şeirlər Yüklə 3,82 Mb. Dostları ilə paylaş:
|