bu seçimlə əlaqəli hüquqların istifadə edilməsindən heç bir qorxu ortaya
çıxmayacaq.
2. Milli azlıqlara mənsub fərdlər, fərdi olduğu kimi başqaları
kollektiv, bu Çərçivə müqaviləsində göstərilən qanunlardan doğulan hüquq
və azadlıqları istifadə edə bilərlər.
BÖLÜM II
Maddə 4
1. Tərəflər milli azlıqlara mənsub hər ferde qanun qarşısında
bərabərlik haqqını və kanunlarca bərabər olaraq qorunma haqqını zəmanət
altına almağı öhdələrinə götürürlər. Bu baxımdan, milli azlıqlara mənsubluq
üzərinə qurulu hər ayrı-seçkilik qadağan edilir.
2. Tərəflər bir milli azlıqlara mənsub fərdlər ilə əksəriyyətə mənsub
olanlar arasında, iqtisadi, sosial, siyasi və mədəni həyatın bütün sahələrində,
tam və təsirli bir bərabərlik təmin etmək məqsədilə, lazım olduğu yerdə,
uyğun tədbirləri almağı öhdələrinə götürürlər. Bu baxımdan, Tərəflər milli
azlıqlara mənsub fərdlərin xüsusi şəraitlərini nəzərə alacaqlar.
3. 2-nci fıkra çərçivəsində görülmüş tədbirlər ayrı-seçkilik olaraq
qəbul olunmaz.
Maddə 5
1. Tərəflər, milli azlıqlara mənsub fərdlərə mədəniyyətlərini davam
etdirmə və inkişaf etdirmənin yanaşı, şəxsiyyətlərinin əsas ünsürlərini; dil,
din, ənənələr və mədəni miraslarını qorumaq üçün lazımlı şəraitləri təşviq
etməyi öhdələrinə götürürlər.
2. İnteqrasiya ilə əlaqədar ümumi siyasətləri çərçivəsində alınan
tədbirlərə zərər verməmək şəraiti ilə, tərəflər, milli azlıqlara mənsub fərdlərin
istəkləri xaricində, sindirmeye istiqamətli hər siyasət və ya tətbiqdən qorxub
çəkinməli və bu fərdləri, bu cür sindirmeye istiqamətli hər fəaliyyətə qarşı
qoruyacaqlar.
Maddə 6
1. Tərəflər, torpaqları üzərində yaşayan bütün fərdlər arasında etnik,
mədəni, dilbilimsel və ya dini şəxsiyyətlərinə asılı olmayaraq tolerantlıq və
mədəniyyətlər arası dialoqu təşviq edəcəklər və qarşılıqlı hörmət və anlayışı
və əməkdaşlığı təşviq etmək üçün xüsusilə təhsil, mədəniyyət və media
sahələrində təsirli tədbirlər görürlər.
2. Tərəflər, etnik, mədəni, dilbilimsel və ya dini şəxsiyyətləri
səbəbiylə təhdid və ya ayrı-seçkilik, düşmənçilik və ya şiddət hərəkətlərinə
məruz qala biləcək hər hansı bir milli azlıqlara mənsub fərdləri qorumaq
üçün müvafiq tədbirlər almağı öhdələrinə götürürlər.
Maddə 7
Tərəflər, milli azlıqlara mənsub hər fərdin, sülh olaraq toplaşmaq
azadlığı, dərnək qurma azadlığı, ifadə azadlığı və düşüncə, vicdan və din
azadlığı hüquqlarına hörmət göstərilməsini təmin edəcəklər.
Maddə 8
Tərəflər, milli azlıqlara mənsub hər ferde, dinini və əqidəsini tətbiq
haqqını və dini qurum, təşkilat və dərnəklər qurma haqqlarını tanımanı
öhdələrinə götürürlər.
Maddə 9
1. Tərəflər, milli azlıqlara mənsub hər fərdin, ifadə azadlığı
hüququnun, fikir sahibi olma azadlığı və ictimai səlahiyyətlilərinin
müdaxiləsi olmadan və sərhədlərə asılı olmayaraq azlıq dilində məlumat və
ya düşüncələri alma və çatdırma azadlığını əhatə etdiyini tanımayı öhdələrinə
götürürlər. Tərəflər, öz qanuni sistemləri çərçivəsində milli azlıqlara mənsub
fərdlərin
media
orqanlarına
nəqliyyatda
ayrı-seçkiliyə
məruz
bırakılmamalarını təmin edirlər.
2. Birinci fıkra, Tərəflərin, radio, televiziya verilişləri edilməsi və ya
kino şirkətlərinin qurulmasını, ayrı-seçkilik etmədən və obyektiv meyarlara
əsaslanaraq icazəyə bağlamalarını mane olmur.
3. Tərəflər, milli azlıqlara mənsub fərdlərin, yazılı mətbuat orqanları
qurma və bunları istifadə engelləməyəcəklərdir. Radio və televiziya
yayıncılığının qanuni çərçivəsi içində, Tərəflər, milli azlıqlara mənsub
fərdlərə öz media orqanlarını qurma və istifadə etmə imkanını mümkün
olduğu dərəcədə və 1.fıkranın hökmləri nəzərə alaraq təmin edirlər.
4. Tərəflər, milli azlıqlara mənsub fərdlərin media orqanlarına
ulaşımını asanlaşdırmaq və xoşgörüşü təşviq etmək və mədəni plüralizmi
təmin etmək üçün, öz qanuni sistemləri çərçivəsində müvafiq tədbirlər
görürlər.
Maddə 10
1. Tərəflər, milli azlıqlara mənsub hər fərdin, azlıq dilini, sərbəst və
maneəsiz olduğu kimi birlik qarşısında də şifahi və yazılı olaraq istifadə
hüququnu tanımaqdan öhdələrinə götürürlər.
2. Ənənəvi olaraq və ya ədədlərinin çoxluğu baxımından milli azlıqlar
tərəfindən məskən edilmiş olan bölgələrdə, bu şəxslər tərəfindən tələb
edilmiş isə və bu tələbin gerçək bir ehtiyaca söykəndiyi yerlərdə, Tərəflər,
mümkün olduğu dərəcədə, azlıq dillərinin bu kəslər arasında və inzibati
orqanlar tərəfindən istifadə edilməsini təmin etməyə çalışacaqlar.
3. Tərəflər, milli azlıqlara mənsub hər fərdin, ən qısa zamanda
anladığı dildə, həbs səbəbləri özünə yönəldilən cinayətin cinsi və səbəbi
barədə məlumat verilməsi və bu dildə, lazım olsa bir tərcüməçinin pulsuz
köməyi özünü müdafiə haqqını zəmanət etməyi öhdələrinə götürürlər.
Maddə 11
1. Tərəflər, milli azlıqlara mənsub hər ferde, azlıq dilindəki soyadını
(ailə adını) və adını istifadə haqqını və bunların rəsmən tanınmasını haqqını
öz qanuni sistemlərindəki üsullara görə təmin etməyi öhdələrinə götürürlər.
2. Tərəflər, milli azlıqlara mənsub hər fərdin öz azlıq dilindəki
işarələri, yazıları və xüsusi xarakterli hər cür məlumatı cəmiyyətə açıq bir
şəkildə nümayiş etmə haqqını tanımaqdan öhdələrinə götürürlər.
3. Ənənəvi olaraq və ya ədədlərinin çoxluğu baxımından milli azlıqlar
tərəfindən məskən edilmiş bölgələrdə, Tərəflər, öz qanuni sistemləri
çərçivəsində, müvafiq yerlərdə digər dövlətlərlə saziş halları daxil olmaqla
və öz xüsusi şəraitlərini də nəzərə alaraq, kifayət qədər tələb olduğu zaman,
cəmiyyətə açıq ənənəvi, yerli adları , küçə adları və digər topografik işarələri
azlıq dilində də bildirmək barəsində cəhd göstərirlər.
Maddə 12
1. Tərəflər uyğun olan hallarda, milli azlıqların və əksəriyyət
mədəniyyətinin, tarixinin, dilinin və dininin tanıtılmasını təmin etmək üçün,
təhsil və tədqiqat sahələrində tədbirlər görürlər.
2. Bu məzmunda, Tərəflər, digər tədbirlər yanında müəllim tərbiyəsi
və məktəb kitablarına nəqliyyat üçün kifayət qədər imkan yaradacaqları və
müxtəlif cəmiyyətlər arasında müəllim və tələbə təmasını kolaylaştıra-
caklardır.
3. Tərəflər, milli azlıqlara mənsub fərdlər üçün hər səviyyədə təhsilə
girişdə şans bərabərliyini təşviq etməyi öhdələrinə götürürlər.
Maddə 13
1. Tərəflər, öz təhsil sistemləri çərçivəsində, milli azlıqlara mənsub
fərdlərə özlərinə xas xüsusi təhsil və yetişdirmə təşkilatlarını qurma və idarə
etmə haqqını tanıyacaklardır.
2. Bu hüquqdan istifadə edilməsi Tərəflər üçün hər hansı bir maliyyə
öhdəlik gətirməyəcək.
Maddə 14
1. Tərəflər, milli azlıqlara mənsub hər ferde azlıq dilini öyrənmə
haqqını tanımaqdan öhdələrinə götürürlər.
2. Ənənəvi olaraq və ya ədədlərinin çoxluğu baxımından milli azlıqlar
tərəfindən məskən edilmiş bölgələrdə, Tərəflər, mümkün olduğu dərəcədə və
öz təhsil sistemləri çərçivəsində, kafi tələb olduğu təqdirdə, azlıqlara mənsub
kəslərin, azlıq dilini öyrənmələri və ya bu dildə dərs almaları üçün uyğun
imkanlar yaratmağa çalışacaqlar.
3. Bu maddənin 2.fıkrası rəsmi dilin öyrənilməsinə və ya bu dildə
təhsilə zərər vermədən tətbiq edilir.
Maddə 15
Tərəflər, milli azlıqlara mənsub şəxslərin mədəni, ictimai və iqtisadi
həyat ilə cəmiyyət işlərinə, xüsusilə özlərini etkileyenlere hərəkəti iştirakları
üçün lazımi şəraitləri yaradacaqlardır.
Maddə 16
Tərəflər, milli azlıqlara mənsub şəxslərin iqamət etdiyi coğrafi sahədə
əhali dərəcələrini dəyişdirən və bu Çərçivə müqaviləsində göstərilən
qanunlardan doğulan hüquq və azadlıqlara zərər vermə məqsədi güdən
tədbirlər almaqdan kaçınacaklardır.