Haç ve Hilal Altında Ortaçağda Yahudiler
Yüklə 8,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
1 1 O Mark R. Cohen rion sözcüğünden geldiğini belirtir)61 esasında Hıristiyan giysile rinin bir parçası olduğunu ve Arapların ayırıcı bir işaret olarak sürdürmelerinde ısrar ettiklerini kurgular. Ömer Pakh'ndaki dil, diye ileri sürer Noth, bunu kanıtlıyor: "Her zaman geleneklerimize uygun giyineceğiz ve zünnar'ları bellerimize bağlayacağız."62 Tritton'ın belirttiği gibi -fakat görünüşe göre imalarını anla madan- Hıristiyanlar söz konusu kuşağı (Süryanice zonara deni len) İslamdan önce de takıyorlardı.63 Hatta, ayırt edici bir giysi işareti olarak kullanılıyordu. Nesturi Seert Vakayinamesindeki bir pasaja göre, Osman'ın halifeliği sırasında (644 - 656) üç yıllık hükümranlığından sonra ölen Nesturi Katolikos (Irak ve İran ki lisesinin başı) Mar Emmeh (Maramma), öğrencilerin, başkala rından ayırt edilmeleri için bir tür üniforma olarak, zünnar giy melerini buyurmuş: "Öğrencilere, başkalarından ayırt edilecekle ri şekilde bellerine zünnar bağlamalarını emreden ilk kişi oy du."64 Bu nedenle, zünnar, fethedilen topraklardaki yerli Hıristi yanların taklığı bir giysi parçasıydı. İslam öncesinden gelen bir geleneğin devamı olarak bir utanç işareti olmaktan öte, bir yük sek statü nişanıydı. Alhncı yüzyıl Monofizit* kilise adamı Efes bişopu John'un (ö. 586) anlathğı bir ikinci yüzyıl, Roma impara toru Tiberius dönemi, olayında, Tanrı korkusunµ göstermek is teyen imparatorun, Romalı devlet görevlilerinden paganların "Doğu'da ve Bah'da!) işlediği hareketleri ezbere okumalarını is tediğini okuyoruz: "Bunu yapamayanların kuşakl arının (Sürya nice zonin) kesilip görevinden uzaklaşhrılmasını emreder."65 Bu pasaj, erken Hıristiyan olmayan bir Roma kaynağından gelse de, alhncı yüzyılda Süryani Hıristiyanların kuşağı statüyü gösteren ve yitirilmesi değersizleşme belirtisi olan bir giysi parçası olarak gördüklerini gösterir. • Hz. İsa'nın tek bir doğası bulunduğunu savunanlara ya da savunmak la suçlananlara verilen ad -çv. Haç ve H i lal Altında Ortaçağda Yah udiler 1 1 1 Toparlarsak, bu ve diğer pasajlar Noth'un, zünnar'ın gayri Müslimlere karşı ayrımcılık yapmak için Araplar tarafından icat edilmediği, aksine fetih sırasında zaten var olan dışsal bir ayrımı kalıcılaşhrmanın amaçlandığı şeklindeki kurgusunu doğrular. (öyle anlaşılıyor ki, İslam öncesi Filistin'de Yahudiler de zaman zaman zonara takıyorlardı).66 Amaç, diye savunuyor Noth, fet hedilen yerli ahali çoğunluk ile güvensiz yönetici Arap azınlık arasındaki sınırları keskinleştirmekti.67 Gayri-Müslimler için özel giysi uygulaması, Hıristiyan Ba h'daki "Yahudi işareti" dayatmasında olduğu gibi, cinsel ilişki yoluyla kirlenmeyi önlemek niyeti bir yana, ayrımcı ya da aşağı layıcı dürtülerden kaynaklanmadı. Arap fatihler, Araplar onları ayırt etmekte zorl anma sın diye Hıristiyanların geleneksel giysi lerini giymeye devam etmelerinde ısrar ettiler. Eşzamanlı olarak, Müslüman gelenek da, Arapların gayri-Müslüm adetleri taklit etmemelerini istiyordu.68 Fakat Müslümanlar, halifühum denilen yönetimi büyük ölçüde tehlikede görüyorlardı; İslam imparator luğundaki yerli gayri-Müslimlerin birçok giysi alışkanlığının ya vaş yavaş benimsenmesi buna bir örnektir. Ancak ikincil olarak ve daha sonra -olasılıkla il. Ömer zama nında- İslami kıyafet yasası aşağılayıcı zimmi yasalarını takviye etmeye yaradı ve bu durumda bile, yasa kesintili ve gelişigüzel uygulandı. Zünnar da dahil, zinımi'ler için istenen ayrı giysi tipini açıklayan ve günümüze kadar gelen ilk ferman, 850 yılında, Ab basi halifesi El-Mütevekkil' den gelir.69 Erken Abbasi Babil'indeki Yahudiler, ayrı zimmi kuşağı takma şarhna saygı göstermiş gö rünüyorlar.70 Sonraki yüzyıllarda, çoğunlukla ata binme yasağına eşlik eden kıyafet yasaları, İslamın demografik üstünlüğe ulaşmasın dan uzun süre sonra ara sıra yenilendi -kuralların ne kadar sık uygulanamaz duruma düştüğünün bir göstergesi.71 Geniza'da, Fahmiler ve erken Eyyubiler döneminde (onuncu yüzyıl ortala rından on ikinci yüzyılın sonlarına kadar) Yahudilerin giysileri 1 1 2 Mark R. Cohe n ile Müslümanların giysileri arasında hiçbir fark olmadığını gös teren giysi ve diğer ilgili kanıtlara bolca göndermeler var. Aksine öyle görünüyor ki, ayrı giysileri olduklarını söylemek güçtü. An cak daha sonra, ayrımcı önlemler düzenli olarak yürürlüğe kon du.72 O durumda bile, Avrupa'nın tersine, Müslümanların -en azından Sünni Müslümanların- Yahudi ve Hıristiyanlarla sıkıfı kılıkla kirlenmekten endişe ettiklerini gösteren hiçbir belirti yok; onların kadınlarıyla evlenebiliyor ve kestikleri etleri yiyebiliyor lardı: Şiilik, Kuran'daki bir sözün (cizye ayetinin hemen önce sindeki) geniş bir yorumuna dayanarak, zimmi'lerin ritüel kirlilik -neces- taşıdığını söyler: "Ey inananlar! Doğrusu puta tapanlar pistirler (neces); bu sebeple, bu yıllardan sonra Mescid-i Haram'a (Yani, Mekke'deki kutsal camiye) yaklaşmasınlar." (Sure 9: 28). Şiiler, bunu ayrımsız bütün kafirlere uygular; fakat bunlardan bazıları bile, Yahudilerin ve Hıristiyanların kestiği ete izin ver mek konusunda Sünnilerle hemfikirdi.73 Bu nedenle öyle görü nüyor ki, İslamın gayri-Müslimlerden farklı elbise giymelerini is temesindeki amacı, basitçe ayrımcılık yapmak değil, kimin yöne ten kimin yönetilen olduğunu açıkça göstermek, sınırları çizmek ve asli olarak hiyerarşik olan bir toplumda etnisiteler arası görgü kurall arının iyi işlemesini kolaylaştırmakh.74 Hıristiyan dünya sında ise, ilk elde cinsel ilişki yoluyla fiziksel kirlenme endişesi nin motive ettiği ayrı giysi düzenlemesi, ayırıp dışlamak için ta sarlandı. Zimmi'lerin Köleleri Ömer Pakh, kısa ve belirsiz de olsa, zimmi'lerin köle sahipli ğini de ele alır -Hıristiyan-Roma Yahudiler hukukunda epeyce yer kaplayan bir sorun.75 Gayri-Müslimler, "Müslümanlara ayrı lan köleleri almayacaklarına söz verirler. En erken fetih antlaş malarından birindeki bir madde, Müslüman olmak isteyen bir kölenin bir Müslüman'a satılması gerektiğini emreder.76 Bu, Hı ristiyan-Roma Yahudiler hukukunun ve sonraki kilise konseyle rinin, düstur kitaplarının ve papalık mektuplarının Yahudilerin Yüklə 8,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|