Haç ve Hilal Altında Ortaçağda Yahudiler
Yüklə 8,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
Haç ve Hi lal Altı nda Ortaçağda Yah u d i ler 1 3 7 na hareket etme olanağından yoksun bırakılmaları Yahudilerin talihsizliği oldu. . Onuncu yüzyıl sonunda ve on birinci yüzyılda kent yaşamı nın canlanmasıyla birlikte, A vrupa'da Hıristiyan bir tüccar sınıfı ortaya çıkh.12 On birinci yüzyılın ikinci yarısına kadar ticaretteki kimi üstünlüklerini korumalarına karşın, bu durumun, Yahudi leri olumsuz etkilemesi kaçınılmazdı. Ren kenti Speyer'in o za manki yöneticisi Bişop Rudiger, kendi kentini müreffeh bir tica ret merkezi olarak kurmak istedi. Bu amaçla 1084'te, kendi sözle riyle "Alman krallığının herhangi bir kentinde Yahudilerin sahip olduğundan daha cömert bir hukuksal statü" oluşturacak kadar geniş ayrıcalıklar vaadinde bulunarak Yahudi tüccarları buraya yerleşmeye davet etti.13 ·· Hızlanan kentleşme ve buna eşlik eden ticari genişleme gide rek artan sayıda Hıristiyanı karlı işlere çekince, ticaret ye tüccara karşı resmi Hıristiyan önyargı, on ikinci yüzyılda başlamak üze re giderek yumuşadı. Yine de, erken düstur hukukunun en bü yük derleyicisi Gratian'ın eserinde eski görüş varlığını sürdürür, Decretum'u (1140), ticari kan kınar görünür ve bazı yahnrn bi çimlerini tefecilikle eşdeğer ilan eder. Fakat sonraki otoriteler, ti cari devrimin ve Hıristiyanların ticari işlere girişi gerçekliğine uygun olarak önceki öğretinin katılığını yumuşattılar. "Sahştan elde edilen kan, tefecilik karından ayırt ettiler ... za man, emek ve para harcanarak elde edilen kar ile harcanmadan elde edilen karı birbirinden ayırdılar." Sadece ikincisi ayıp ka zanç sayıldı. Tüccarın niyeti, salt kar etmekten çok kendisinin ve ailesinin geçimini sağlamak ise, ticari faaliyeti onaylanıyordu.14 John Baldwin ve Rayrnond De Roover gibi öncellerin eserle rine dayanan Gilchrist, ortaçağ kilisesinin ekonomik öğretisinin ortaçağda parasal bir pazar ekonomisini engellediği görüşüne (Weber ve Tawney'in temsil ettiği) karşı çıkar. Doğrudur, birçok teolog, ekonomik faaliyet ile ilgili açıklamalarında aşın kara yö nelik erken Hıristiyan yergiyi tekrarladılar. Her şeyin, vurguncu- 1 3 8 Mark R. Cohen luğu önleyen 11adil fiyat11ı vardı. Fakat, diye açıklıyor Gilchrist (Baldwin'i izleyerek), üretim maliyeti artı ortalama bir, kardan daha fazla bir getiriyi sınırlayacak bir düzeyde fiyatları sabitleye rek ekonomik büyümeyi sakatlamaktan çok öte, düstur huku kundaki "adil fiyat11 öğretisi, bir malın yararlılığı -"gereksinmeleri karşılama kapasitesi"- temelinde, cari serbest piyasa fiyatına eş değer kılındı. Bu nedenle, "ekonomik büyüme, kötü öğreti ya da fiyat düzenlemesi tarafından engellenmedi."15 Borç gereksinme siyle birlikte ticari ekonominin büyümesine tepki, veren yüksek ortaçağ düsturcuları ve teologları, her türlü tefecilik biçimine karşı eski Hıristiyan yaptırımları gevşettiler. Kredi gereksinme sinin az olduğu önceki çağda da bu görüşlerin propagandası ya pılmıştı. Şimdi, yeni ekonomik gerçekliğin ışığında, kilise "ılımlı" faiz yükünü hoş görmeye başladı.16 On ikinci yüzyılda moda haline gelen daha elverişli ticaret görüşünden Yahudi tüccarların hiçbir kazancı olmadı. Hıristiyan bir kentli ticaret sınıfının doğuşu -bu sınıfın kiliseye sağladığı ya rar, kilisenin ticari kazanca karşıtlığını değiştirdi- emektar Yahu di uzak mesafe tüccarına güçlükler çıkardı. Geri, kırsal bir çev rede bu işlevi daha önce tekeline alan Yahudi tüccar, artık bir ra kip olarak görülüyordu.17 Kuzey A vrupa'd�ki Hıristiyan tüccar lar, Yahudi meslektaşlarım yavaş yavaş ticari piyasa ekonomisi nin dışına sürmeye başladılar. Yahudiler, gelişmekte olan ticari loncalardan dışlandılar; bütünüyle pratik amaçlarla, giriş için is tenen Hıristiyan yeminini edemedikleri için üyeliğe kabul edil mediler. Ticari işlemlerden elde ettikleri fazla sermayeyle kısmen borç verme işiyle uğraşmaya zaten alışmış olan Yahudiler, esas enerjilerini tefeciliğe aktarmaya zorlandılar. Çeşitli nedenlerle üretken faaliyetin dışına itilen diğer Yahudiler, tek geçim kayna ğı olarak Hıristiyanlara borç verme yolunu buldular. Haç ve H i lal Altı nda Ortaçağda Yah u d i l er 1 3 9 Tefeci Olarak Yahudi Musevilik, kutsal kitap kurallarına dayanarak, dindaşlara fa izle borç vermeyi yasaklıyor, fakat yabancılara vermeyi yasak lamıyordu. Deuteronomy,• Exodus .. ve Leviticus ... bu konuda açıktır. Deuteronomy şunu emreder (23: 20-21): "Kardeşine ver diğin borçtan faiz almayacaksın ... fakat yabancılara verdiğin borçtan faiz alabilirsin." Paradoksal bir şekilde, Luke İncili'ndeki bir ifadeyle ("Karşılığında bir şey beklemeden borç ver" 6:35) iki lenen bu Eski Ahit ifadeleri, Hıristiyanlar ("din kardeşleri") ara sında tefecilik üzerindeki yasağın temelini oluşturdu; kutsal ki taptaki İsrail'e verilen Eski Ahit yasasının, "Yeni İsrail" e de eşit derecede uygun olduğu ilan edildi. Talmudik Babil İmparatorluğu'nun hahamları, ya sözleşme nin Yahudi olmayanların tarzının taklidine yol açabileceği ya da ahlaki olmadığı gerekçeleriyle Yahudileri, Yahudi olmayanlar dan faiz almaktan alıkoydular. Babil'de, pek çok Yahudi, toprağı sürmeye devam edip, y ahudi olmayanlarla ekonomik ilişkiden uzaklaşmış vaziyette esas olarak Yahudi yerleşimlerinde yaşa dı.18 Ne var ki, on ikinci yüzyılda başlamak üzere, ortaçağ Av rupası'ndaki hahamlar, sıkınhlı zamanlar, Yahudilerin toprakla ilgili faaliyetlerden, dışlanması, ağır vergi yükleri ve kovuştur maya uğradıklarında Hıristiyanlara rüşvet vermek için fon birik tirme gereği gibi, çeşitli yerel ekonomik ve toplumsal nedenlerle Hıristiyanlardan faiz almayı onayladı.19 Hıristiyan filozof Peter Abelard, Dialogue ofa Philosopher ,with a Jew and a Christian'ında (Bir Filozofun Bir Yahudi ve Bir Hıristiyanla Diyalogu), tefecilik- • Hıristiyanlıkta on emri içeren kitapların beşincisi, Eski Ahit'te ikinci kitabın 21-23 ve 24. bölümlerinin tekrarlandığı kitaba verilen ad -çv. •• Eski Ahit'te Musevilerin Mısır'dan çıkışlarım "anlatan ikinci kitap -çv. ••• Tevrat'ın üçüncü kitabi-çv. Yüklə 8,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|