Haç ve Hilal Altında Ortaçağda Yahudiler
Yüklə 8,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
1 46 Mark R. Cohen kısa süre içinde feodalizm dediğimiz sosyo-ekonomik ilişkiler ağı biçiminde yeniden yapılandırılmak üzere esas olarak kırsal birekonominin bunun yerini almasına tanık oldu. Bu durum, ekonomik ilerlemeyi de geciktirdi. Aynı erken ortaçağda, ulusla rarası ticarette Yahudi tüccarlar hakim rol oynadığı için, Yahudi lerin ekonomik talihi de yükseliş halindeydi. Mesleklerinden ve dinlerinden ötürü pek çokları tarafından küçümsenmelerine ve korkutulmalarına karşın, pragmatik krallar ve baronlar yine de Yahudileri korudular. On ikinci ve on üçüncü yüzyıllarda Avrupa'nın ekonomik yükselişiyle birlikte, Hıristiyan merkantil rakipler tarafından ye rinden edilen Yahudiler, giderek daha fazla, bir yanda dalavereci Hıristiyan faizciler tarafından köşeye sıkıştırılırken, bir yandan da nefret edilen tefecilik mesleğini icra eder. duruma düştüler. Olasılıkla, gelirlerinin giderek daha fazla bir bölümünü vergile re, zoralımlara ve rüşvete harcamalarına karşın, 'Yahudilerin te fecilikten para kazanıp zenginleşmeye devam ettiklerine dair kanıtlar var. Daha da önemlisi, zamanın yöneticilerinin Yahudi tefecilere verdiği destek, Yahudilere borçlu olan Hıristiyanları kızdırıyordu; · bu durum, Hıristiyanların Yahudilere, yönelik düşmanlığını artırdı. Ekonomi genişledikçe, kilisenin Yahudi fa izciliğine itirazl arına duyarlılık gösteren laik yöneticiler, Yahudi lerin kredi işlemlerine verdikleri desteği çektiler. Bunun da, Ya hudiler üzerinde olumsuz etkisi oldu -onları başka mesleklere yerleştirme çabaları kötü ekonomik durumlarını değiştirmedi. Latin Hıristiyanlığında Yahudi güvenliği ile genel ekonomik refah arasındaki ters oranb, İslam albndaki Yahudi yaşamıyla keskin bir karşıtlık gösterir. Orada, Yahudi ekonomik refahı ile fiziksel güvenlik, bir bütün olarak toplumdaki ekonomik eğilim lerle doğrudan bağıntılıdır. İçinde yaşadıkları Müslüman top lumun ekonomik ye toplumsal düzenine Yahudilerin ne ölçüde yuvalandığını gösteren birçok belirtiden sadece biriydi bu. Haç ve Hi lal Altı nda Ortaçağda Yah udiler 1 4 7 İslam Dünyasında İslam ve Merkantil Yaşam On üçüncü yüzyılda, Venedikli Yahudi Jacob b. Eliyah, Fran sa'daki evinden ayrılıp Venedik'e gitti ve daha sonra da Müslü man Doğu'ya yerleşti. Yahudilerin tefecilikte yoğunlaşmaların dan Hıristiyanları sorumlu tutan Jacob, Yahudilerin Hıristiyan topraklardaki kötü ekonomik durumlarını Müslüman ülkeler deki daha elverişli ekonomik durumlarıyla karşılaşhrır. Yahudi dönme Pablo Christiani'ye yazdığı ünlü polemiksel mektubunda Jacob şunları yazmış: Doğulularda, her kişi kendi mesleği neyse ondan geçimini sağlar. Arap yöneticiler, kötü ve günahkar olsalar da, akıl ve iza na sahiptirler. Her yıl, yaşlılar için kıdemlerine göre gençler için gençliklerine göre belirlenmiş bir vergi alırlar. Bizim topraklarda işler böyle değil ve böyle de yapılmaz. Bizim krall arımız ve prenslerimiz, sadece altın ve gümüşlerimizi ele geçirmek için na sıl üzerimize gelip bize diz çöktüreceklerini düşünürler.37 Böylece Jacob, Müslüman topraklarda yaşayan Yahudilerin mesleki çeşitlilikten yararlandıklarını ve doğulu Yahudilerin ödediği vergilerin keyfi ve fahiş olmak yerine adilane olduğunu anlahr. Basit de olsa, karşılaşhrması doğrudur ve Yahudilerin, doğudaki Yahudiler ile bahdaki Yahudilerin ekonomik refahları arasındaki karşıtlığın ekonomiyle ilgili olduğunu ortaçağda bile duyumsadıklarını gösterir. Erken ve Yüksek ortaçağda İslam dünyasındaki Yahudi Yahudi olmayan toplum arasındaki ilişkilerde ekonomik etkenin bir incelemesinden daha aydınlık bir manzara çıkar. Hıristiyan lıktaki dindaşl arının aksine İslam'ın Yahudileri, toplumun genel ekonomik yaşamıyla iyice bütünleşmişlerdi. Avrupa'daki stan dartla·karşılaşhrıldığında, klasik yüzyıllarda Müslüman dünya da Yahudilere karşı ekonomik ayrımcılığın göreli yokluğu, canlı 1 48 Mark R. Cohen bir izlenim yaratu'. Bu gerçekliği hangi koşullar belirledi? Müs lüman-Yahudi ilişkilerinin diğer yanlarını hasıl etkilediler? Hıristiyan bahda, barbar istilaları, geç Roma antikitesinin gi derek küçülen uzak: mesafe ticaretinden geriye kalanı da silmiş ti. İslam ise, Güneybah Asya ve Kuzey Afrika'nın fethedilen alanlarında,oldukça uzak mesafelerden ticari mübadelenin yer leşmiş olduğu bir zamanda sahneye çıkh. İslam Öncesi Arabis tanlılar, baharat zengini Güney Arabistan'ı Mısır, Bizans ve Suri ye pazarlarına bağlayan kervan ticaretine kahlmışlardı. Mu hammed, Güney Arabistan'm zengin ticaret merkezi Mekke'de doğdu ve büyüdü. Mekke, kuzey-güney ticaret eksenini geçen tüccarlar için bir pazar ve konaklama yeri olarak kentin önemi nin bir simgesi olan Kabe'nin bulunduğu yerdi. Muhammed'in kabilesi, Kureyş kabilesi, İslam Öncesi Arabistan'ın ticari eko nomisinde merkezi bir rol oynuyordu. Geleceğin peygamberi genç Muhammed, amcasıyla birlikte sık sık Suriye'ye gidiyordu. Zengin bir tüccarla (Hatice) evlendi; Hatice, eski kocasının yeğe niyle ortak olarak Muh amm ed'e kendi hesabına ticaret yapma olanağı verdi.38 Bu nedenle, Hıristiyanlığın aksine yeni doğan İs lam' ın ticarete yönelik olumlu bir tutum alması şaşırhcı değil. Kuran'da Tanrı, ticari kazancı takdir eder. Örneğin, "Rabbi nizden refah istemenizde bir engel yoktur" (Sure 2:198). Sonra sında faizcilik (onaylanmayan) ile ticaret, (onaylanan) karşılaşh rılır; "Faiz yiyenler mahşerde ancak şeytanın çarphğı kimsenin kalkhğı gibi kalkarlar. Bu, onların 'zaten alışveriş de faiz gibidir' demelerindendir. Oysa Allah alışverişi helal, faizi haram kıldı." (Sure 2: 275) Maxim Rodinson'ın sözleriyle, Kuran "kendini hileli iş lemleri mahkum etmekle sınırlayıp bazı dini günlerden ticaret ten geri durmayı isteyerek ticari faaliyete olumlu bakar. Kuran, ... hac sırasında bile ticaret yaparak dini pratik ile maddi yaşamı birleştirmenin uygun olduğunu söyler ve 'Allah'ın ihsanı' adı al hnda ticari kardan söz edecek kadar ileri gider."39 Yüklə 8,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|