Haç ve Hilal Altında Ortaçağda Yahudiler

Haç 
ve 
H i laf Altında Ortaçağda Yah u d i l e r  1 4 3 
da İtalya1dan 
(Lombard 
adı altında kabaca toplanan) gelen yaban­
cılar olarak  Hıristiyan rehinecilerden de, Yahudiler kadar hoşla­
nılrnıyordu.  Hıristiyanlar  arasında faizle  borç  vermeyi  yasakla­
yan  dinsel  emri  ihlal  ettiklerinden ötürü  kilise  tarafından lanet­
lendiler.  Lombardlılar  ve  Cahorlulara  yönelik  antipatiye  karşın, 
nakit para gereksinmesi olan Hıristiyanlar, zorunlu olarak onlara 
yöneldiler. 
On 
üçüncü ve on dördüncü yüzyıllarda çok aktiftiler; 
aşağı  dinden  olan  insanlardan  borç  alma  ayıbından  muaf  bir 
borç kaynağı olarak,  geç  ortaçağda  Yahudilerin elinde kalan tek 
anlamlı gelir kaynağını kuruttular.27 
İşin daha da kötüsü, kilisenin Hıristiyanlar arasında açık, can 
sıkıcı faizciliğe karşıtlığı,  Yahudi faizciliğine  dini bir saldırı biçi­
mini 
aldı.  Papalar,  laik  yöneticilerden,  Yahudi tefecileri Hıristi­
yan  borçlulardan  toplanan  faizleri  kaldırmaya  zorlamalarını  is­
tediler.28 Dördüncü Lateran Konsey'in yürürlüğe soktuğu  ünlü 
faiz karşılı düstur, açıkça Yahudi tefecileri,  11Hıristiyanların mali 
gücünü  tüketmek"le  suçladı,  ve  onları  ılımlı faiz  oranlarıyla  sı­
nırladı  -Avrupa1nın  sürekli  genişleyen  ekonomisinin  kredi  ge­
reksinmesine verilen bir ödün.29 
Papalığın  faizciliğe  -önce  Hıristiyan,  ardından  özellikle  yo­
ğun bir şekilde Yahudi faizciliğine- karşı kampanyası, tek başına 
dinsel düzeni yürütme  yetkisine sahip A vrupa1nın laik yönetici­
lerinin  saraylarında  sadece  öylesine  bir  kabul  gördü.  Papalık 
çağrısının  karşılık  bulduğu  yerlerde,  Yahudilerin  ekonomik  re­
fahı mahvoldu:  12751te  İngiltere1de, Kral  Edward 
1 
ve parlamen­
to, Yahudilerin bundan böyle daha üretken faaliyetlere yönelme­
lerini buyurarak, Yahudi faizciliğine toptan son verdi.  Ne var ki, 
Yahudilerin ticaret ve  zanaat loncalarından dışlanması gibi  (Ya­
hudilerin  ticaret  ve zanaatta  başarılı  olmalarını  olanaksız  kılan) 
ayrımcı  kısıtlamaların  gevşetilmesi  buna  eşlik  etmediği  için,  bu 
reform  başarısız  oldu.30  Dahası,  borç  vererek kazandıkları  gelir­
leri  sürekli  düşmesine  karşın  Yahudilere  ağır  vergiler  dayatıl­
maya devam edildi -sonunda, Yahudi mallarına tamamen el ko-

---

1 44  Mark R.  Cohen 
nulana ve önemli borç senetleri, Yahudilerden ek para sızdırma­
nın tek yöntemi olarak kalıncaya kadar. Bu durum, 1290'da İn­
giltere Yahudilerinin  genel  kovulmasına ve imhasına ortam  ha­
zırladı.31 
Faizcilik karşılı dini haçlı seferinin sonuçlan Fransız Yahudi­
liği için de korkunç oldu. Kral Louis IX (1226 - 1270), dindar bir 
Katolik monark tarafından yönetilen bir krallık idealini  gerçek­
leştirmek  için  kraliyet  otoritesini  genişletmeye  kararlıydı.  İster 
Hıristiyanlar, ister Yahudiler tarafından yapılsın, papalığın faiz­
ciliğe karşıtlığını bilen kral, Roma'nın Yahudilerin dayattığı "ağır 
ye makul olmayan faiz"in ortadan,  kaldırılması çağrısının ötesi­
ne geçti. Kendi hükümranlık alanında Yahudi tefecilerin yaşam 
kaynağını kurutmayı amaçlayan bir ekonomik politika izledi.32 
Fransa'daki  Yahudilere  dayatılan  sert  ekonomik  önlemler, 
Hıristiyanlığa  dönmeye Yahudi  direnişini kırma genel politika­
sının bir parçasıydı.  Bu politika, Talmud'a saldırıyı, Yahudilerin 
ayrı giysi giymelerini emreden kilise kuralının uygulanmasını ve 
ağır vergilendirmeyi kapsıyordu. Louis'nin Yahudiler için hayah 
Hıristiyanlığa dönme noktasına kadar çekilmez kılma politikası, 
oğlu Philip 
111 
(1270 - 1285) döneminde de sürdürüldü.  Philip'in 
oğlu  "Dürüst" Philip 
IV 
(1285 -1314),  Capetian haned
anının 
Ya­
hudi karşılı politikasını hrmandırdı.  Fransa'yı Hıristiyanlık için 
temiz hale getirmeyi isteyen ve Louis IX'un Yahudilerin varlığını 
hoş görürken aynı zamanda onları sıkışhrma politikasının başa­
rısız olduğuna inanan Dürüst Philip, mall
arına 
el koyma acıma­
sız önlemini aldıktan sonra, Yahudileri kovmaya karar verdi.33 
Hıristiyanların  Yahudi  tefecilere  borçlu  oluşu,  ortaçağdaki 
Yahudi-Hıristiyan  ilişkilerinde  zararlı  bir  etkendi;  Ekonominin 
büyümesi  ve sıkıntıların hafifletilmesi bakımından olmasına ve 
bu nedenle homurtulu da olsa hoş görülmesine karşın, tefecilik, 
Yahudi karşılı duygulara ve hatta şiddete fazlaca katkıda bulun­
du. 
On 
ikinci yüzyılın sonuna gelindiğinde, 
Yahudi 
sözcüğü  "te­
feci" sözcüğüyle aynı anlama gelmişti. Erken ortaçağda Latince 

---

Haç ve  Hi lal Altı nda Ortaçağda Yah u d i l e r  1 4 5 
yeni bir sözcük olan ve aslında Yahudi ritüellerin Hıristiyan tak­
lidi için kullanılan 
jüdaizare 
sözcüğü, faizle para borç vermeyi an­
lahr duruma geldi. Yahudilerden nefret, faizciliğin Hıristiyanla­
rın 
zihninde sapkınlık ve İblis 
ikiz 
kötüyle bütünleşmesinin so­
nucu olarak yoğunlaşh; Yahudi faizciliği konusu, hem anlaşmaz­
lıklarda hem Yahudi savunu ve tefsir eserlerinde önemli bir yer 
işgal eder duruma geldi.34 
Joseph Shatz
�
ler, böyle bir durumun barındırdığı tehlikele­
ri özetler: 
Yahudilerin tefeciliğe girişmesi; onları, toplumsal utanç ve fi­
ziksel şiddet bir yana; kısıtlayıcı yasalara ve düşmanca siyasi ey­
lemlere maruz  bırakh.  On  üçüncü  yüzyılda  iş  daha  da  kötüye 
gitti. Fakat, ortaçağ 
insanı, 
faizcilik konusunda ne yapmak iste­
diğini hiçbir zaman tam. olarak bilmedi. Ekonomik tevazu ile il­
gili Hıristiyan ideoloji gerçekten de canlıydı; faizciler tarafından 
sıkışhrılanları  rahatlatma  arzusu,  kuşkusuz  sahiciydi.  Fakat  on 
dördüncü  yüzyılın başında,  insanlar,  herhalde,  yaygın ve iyice 
yerleşmiş  bir  kredi  sisteminin  olmadığı  bir  dünya  tasarlamış 
olamazlar.35 
Shatzmiller'in yeni  bulguları,  Yahudi  tefeciliğinin  neden  ol­
duğu  genel nefret eğilimiyle  ilgili bu  değerlendirmeyi  zayıflat­
maz. On dördüncü yüzyıl başlarında Yahudi bir tefecinin yargı­
lanmasıyla  ilgili  bir  incelemeye  dayanan Shatzmiller,  "tefeci  ile 
müşterisi  arasında  rahat,  içten  bir  ilişki"nin  söz  konusu  olmuş 
olabileceği  sonucuna  varır.36  Shatzmiller'in  kanıh,  Yahudi­
Hıristiyan ilişkilerinin kuzey dekinden daha iyi olduğu ve daha 
çok İslam Yahudilerinin durumuna benzediği Fransa'nın güne­
yindeki Marsilya kaynaklıdır. 
Hıristiyan-Yahudi  İlişkilerinde  ekonomik etken  ile  ilgili  bu 
inceleme,  kuzey  Latin  Hıristiyanlığındaki  Yahudi  güvenliğinin 
toplumun  o  sıradaki  genel  ekonomik refahıyla  ters  orantılı  bir 
seyir izlediğini gösterir. Erken ortaçağ, kentleşen Roma uygarlı­
ğının  ekonomik  çiçeklenmesinin  son işaretlerinin solmasına  ve 

---