Haç ve Hilal Altında Ortaçağda Yahudiler
Yüklə 8,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
H aç ve Hilal Altı nda Ortaçağda Yah u d i ler 1 2 5 Ömer Pakh ve Avrupa Beratları Ömer Pakh, Avrupa'da Yahudilere verilen ayrıcalık beratla rından farklı işledi. Latin berah, lordlann kendi egemenlik alan larındaki grupların -kiliselerin, manashrlann, kentlerin ve Ya hudiler gibi savunmamış bağımlıların- yükümlülük ve ayrıcalık larını ifade ettikleri normal bir araçh. Tahta geçen her yöneticinin kendi patentini tekrarlaması normaldi. Bu durum, Yahudiler için bir miktar güvensizlik yarahyordu; zira, yeni kral ya da impara tor, keyfine göre güvenlik garantisini yenilemeyebilirdi. Ya da sık sık olduğu gibi, yönetici önceki korumaları kaldırarak ya da yeni kısıtlamalar ekleyerek (ya da bu bakımdan yeni ayrıcalıklar -başka bir keyfilik örneği) ayrıcalıkları değiştirebilirdi. Benzer şekilde, papalığın Constitutio pro Judeis' i her yeni papa tarafından yeniden yayınlanmak zorundaydı ve bu durum, Yahudi aracıla rın omuzlarına periyodik olarak Yahudi hakl arının yenilenmesi için ricada bulunma yükünü bindiriyordu. İslam fıkıhçıları, zimmi'lerin ba2ı kabahatleri nedeniyle Pakt'ın iptal edilmesi durumunda, Ömer Pakh'nın hükümlerinin (Şuruj) bir imam tarafından yenilenmesinin gerekip gerekmedi ğini tarhşhlar. İbn Kayyım el-Cevziyye'nin hocası muhafazakar fıkıhçı İbn İaymiyya, yeni anlaşma yürürlüğe koymanın gerekli olmadığını -aslında hukuksal olarak işe yaramaz- belirtti: Halife Ömer tarafından çıkarılan ve ondan sonra da "ünlü halifeler" ta rafından yürütülen orijinal Pakt, daha sonraki bütün kuşaklar için yeterliydi. Aynı gerekçeyle, bir yönetici, Pakt'ın kısıtlamala rından herhangi birinden zimmi'leri muaf tutamazdı.ı3o Müslü manların kabul edilemez "yenilik"e (Arapça bid'a) karşıtlığı ne deniyle, Gayri-Müslimlerin toplumun çoğunluğuyla ilişkilerini düzenleyen himaye ve yükümlülük düsturundan yöneticiler ne vazgeçebileceklerdi ne de yenilerini ekleyebileceklerdi. Benzer şekilde, daha karmaşık ve kaynaşık hukuk sistemiyle Latin Hı ristiyanlığı da innovatio'ya (elbette Latince bir sözcük) karşıydı. Fakat, amaca uygun eski emsallere ve gerekçelere dayanılarak 1 2 6 Mark R. Cohen Yahudilerin hukuksal statüsünde değişiklikler yapılabilmiş gö rünüyor. Bunun çok açık bir örneğinde on üçüncü yüzyılda Al man hukukunun yasalarını yazanlar, Alman, imparatorunun. "imparatorluk saraylarının serfleri" olarak Yahudiler üzerindeki hükümranlığını ve serf statülerini, Josephus'un anlattığı eski bir öyküye dayanarak hakli gösterebildiler; söz konusu, Öyküye, gö re, Roma'nın Kudüs kuşatmasında sağ kalan Yahudiler, muzaf fer Roma imparatoru Vespasian'a (ya da, diğer adıyla Titus'a) köle olarak satıldılarpı Zaman zaman, Ömer Pakh'ndaki kısıtlamaları ya da ihmal edilen bazı kısıtlamaları yürürlüğe koymak gerekli olduğunda, otoriteler, anlaşmayı ihlal edenlere bir hahrlatma olarak Pakt'ın tamamını yeniden ilan edip yürürlüğe koyabiliyorlardı. örneğin geç ortaçağda, zimmi'lerin devlet görevlerinden dışlanması tale bini de içine, alarak Pakt'ı yeniden ilan eden Memluk sultanları na rastlıyoruz.132 Devlet görevlerinden dışlama maddesi, bir ye nilik değildi; zira gördüğümüz gibi, bu düzenleme sekizinci yüzyıldan beri kısıtlayıcı hükümlerin bir parçasıydı ve bir yöne tici ya da din bilgini gayri-Müslimleri yönetim aygıhndan dış lamayı istediğinde sık sık gündeme getiriliyordu. Geleneksel hükümlerden en eksantrik ayrılış, Fahmi halife EI-Hakim'in (996 - 3021) Mısır ve Suriye'deki ayrımsız zulmü sı rasında oldu. Diğer yeniliklerin yanı sıra, Yahudilere ve Hıristi yanlara boyunlarının etrafına aşağılayıcı bir simge de takhrdı (Yahudilere, "atal arının taphğı" ağır bir ağaç alhn dana imgesi; Hıristiyanlara uzun bir ağaç haç). Müslüman vakanüvisler, "de li" halifenin bu ve diğer acımasız dayatmalarını, Halife Ömer ibn el-Hattab Pakh'nın hukukunu aşmak olarak kabul ettiler -"El Hakim'm Ömer hükümlerine eklediği hükümler"i, bir ortaçağ Arap tarihçinin soğuk bir tavırla belirttiği gibi.133 Bu nedenle, gayri-Müslimler için, hukuksal statüleriyle ilgili temel hukukun zaman içindeki göreli istikrarı, bu önemli mese lede dikkate değer ölçüde bir süreklilik sağladı. Dahası, İslam Haç ve H i lal Altı nda Ortaçağda Yah u d i l e r 1 2 7 kadıları, taraflar gönüllü olarak kendilerine başvurmadığı süre ce, Yahudilerin iç sorunlarına karışmama ilkesine sadık kaldılar. Sık sık olduğu gibi, başvurulduğunda bile, örneğin zimmi evlilik hukukuyla ilgili bir tarhşmada ortaya çıkan lanata arrad fi dhalika (ya da lahum) li mekan aqd el-Zimmi ("Zimmi pakh yüzünden bu meseleye (ya da size) karışmayız") ifadesinde kanıtlandığı üzere, sorun kişisel statüyle ilgili olduğunda kadılar karışmama kuralı nı özellikle gözettiler.134 Son olarak, çok iyi bildiğimiz gibi Hıristiyan topraklardaki Yahudiler, bireylerin sözde ya da gerçek kabahatleri yüzünden toplu cezalandırmaya sık sık maruz kaldılar. Daha kah bir İslam mezhebi olan Maliki mezhebinin görüşü şöyledir: Diğer gayri Müslirnler hareketi kınarsa ya da baskıyla kabahat işledikleri an laşılırsa İslam, bir kişinin Pakt'ı ihlal etmesi yüzünden toplu ce zalandırmayı dayatrnaz.135 Bir tek Yahudi Pakt'ı ihlal ettiği için bütün bir Yahudi cemaatine kitlesel saldırı örnekleri, gerçekten de son derece enderdir. Karşı-mit revizyonistlerinin gözdesi, fa kat yine de klasik İslam dönemindeki kuralın bir istisnası olan 1066'da Grenada' daki soykırım da bunlara dahildir. Yüklə 8,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|