Haci qadir qədirzadə Əshabi KƏHF: MÜQƏDDƏSLİK
Yüklə 152 Kb. Pdf görüntüsü
|
Suyun insana yenilməzlik verməsi inamının bariz nümunəsini "Koroğlu” dastanında görürük. "Günlərin bir günü Alı kişi Rövşəni yanına çağırıb dedi: - Oğul, buradakı dağların birində bir cüt bulaq var. Adına Qoşabulaq deyirlər. Yeddi ildən yeddi ilə, cümə axşamı məşriq tərəfdən bir ulduz, məğrib tərəfdən də bir ulduz doğar. Bu ulduzlar gəlib gölün ortasında toqquşarlar. Onlar toqquşanda Qoşabulağa nur tökülər, köpüklənib daşar. Hər kim Qoşabulağın o köpüyündə çimsə, elə qüvvətli bir igid olar ki, dünyada misli-bərabəri tapılmaz. Özünün də səsi elə güclü olar ki, nərəsindən meşədə aslanlar ürkər, quşlar qanad salar, atlar, qatırlar dırnaq tökər... İndi yeddi il tamam olhaoldur. Vədə çatıb, get axtar, Qoşabulağı tap. Ancaq köpüyündən bir qab da doldurub mənə gətir” 1Ö7. Dastandan məlum olur ki, Rövşən axtarıb Qoşabulağı tapır. Deyilənlər baş verir. ”...Ulduzların toqquşmasından Qoşabulaq daşdı. Ağ köpük adam boyu qalxdı. Rövşən köpükdən bir qab doldurub başına tökdü, bir qabda doldurub içdi. Təzədən bir qab doldurmaq istəyəndə baxdı ki, ey dadi-bidad... Köpük hayanda idi”108. Burada maraqlı bir cəhət var. Rövşən atasına su götürə bilməyib, pərişan halda qayıdarkən Alı kişi deyir- mənim gözlərimin dərmanı o köpükdə idi. O da ki, ələ gəlmədi. Görünür, bir də səni görmək mənə qismət deyilmiş. Day mənim əcəlim tamamdır.1® 65 Bu ifadələrdən görünür ki, Qoşabulağın köpüyü hər şeylə bərabər, xəstəliyi sağaltmaq, həmçinin insana həyat bəxş etmək "day mənim əcəlim tamamdıri’-deyir. Yuxarıdakı parçadan aydın olur ki, burada bir neçə mif birləşmişdir. Ağac mifi (bulaqlar-ağacın altında), kosmoqonik (ulduzlar), zaman (yeddi ildən bir). Ulduzların toqquşması ilə nurun tökülməsi. Bununla səmavi ruhlarla , ağac və su ruhlarının birləşib köpüklənməsi. Digər tərəfdən qədərə inam, vaxtı çatanın getməsi, gələcək qəhrəmanın bütövləşməsi, ona ilham olunması ( sudan sonra Rövşənə şairlik-aşıqlıq verilm işdir). Yəni göydən düşmüş daşdan-ildınm parçasından hazırlanmış Misri qılınca, dəniz ayğırından törəmiş Qırata malik olan Rövşən bu üstünlükləri də qazanır. Bütövləşir, Koroğlu olur. Deməli, Koroğlunun Koroğlu olmasında ildırım, dağ, daş, ağac, su və at kultu başlıca rol oynayır. ^ ф Dastanda bulağın müəyən vaxta köpüklənib qalxması “Əshabi-Kəhfi”in aşağısındakı mineral bulağın dəqiq zaman içərisində köpüklənib (qaynayıb) qalxması və eyni vaxt ərzində aşağı düşməsi (enməsi) ilə müəyyən bir oxşarlığa malikdir.Sadəcə orada hadisə yeddi ildən bir baş verməklə daha güclü təsirə malikdir. Burada isə hər 15 dəqiqədən bir. Azərb. MEA akad. H.M.Abdullayev adına Naxçıvan Regional Elmi Mərkəzinin əməkdaşı Sevda Əliyeva söyləyir ki, 66 Şuşada Turşsu adlanan yerdən bir az aralı ziyarətgah var. Bu, % Turşsunun möcüzəsi ilə bağlıdır. Çünkü bulaq hər gün axşamüstü saat 16-30-dan 17-dək ağ köpüklü fəvvarə vuraraq 3-4 metrə qədər yuxarı qalxır. Gətirilən qurban bulaqdan aralı kəsilir. Naxçıvanda su ilə bağlı inamlara ilin axır çərşənbəsi ( İla x ır) və Novruzda əməl edilir. Qeyd edək ki, bütün Azərbaycan ərazisində çərşənbələrdən biri su ilə bağlıdır (Su Çərşənbəsi). İnama görə, həmin çərşənbədə suların tərkibi dəyişir, oyanır, yeraltı sular qalxmağa başlayır. İlin axır çərşənbəsi səhər gün çıxmamışdan qabaq bütün ayaq tuta bilən insanlar, eyni zamanda, mal-heyvan çeşmənin, çayın başına gəlir ( buna bəzən kəndlərdə Novbaşı deyirlər). Hamı suyun üstündən 3 dəfə o tərəfə-bu tərəfə atılır və deyir. “Ağııiığım, dərdim-bəlam tökülüb suya axsın” («Ağırlığım, dərdim-bəlam, tökül bu suyun üstünə»). % Çeşmədə yuyunurlar, qadınlar çaydan xırda daşlar götürürlər. İlaxır suyu doldururlar. Həmin su gətrilib gələn ilin ilaxırına qədər xamraya qatılır, uşaqların boğazı gəldikdə onunla ovulur. Suyun növbəti çərşənbəyə qalanını bar ağacının dibinə və ya götürülmüş bulağa töküb yenidən doldururlar. Əvvəllər novbaşında (bulaq üstündə) cavanların çiləşməsi olmuşdur. Bu yüngül zarafat mahiyyəti ilə bərabər, təmizlənmədir. Çünki sulaşmada ancaq bulaq çeşməsinin suyu istifadə edilir. Bu inanca Anadolu türkləri arasında, Novruz bayramında bizdə olduğu kimi, səhər tezdən- əməl olunur. İnama görə, bu su ilə . 67 » 4 keçən ildən qalan pisliklər, ağırlıqlar, uğursuzluqlar və xəstəliklər yuyulub g e d ir.110 •i ' * Novruzda su falı, natəmiz qadının başına 40 qaşıq su tökməklə təmizləmə, qırxaçar camına su töküb çilləkəsmə, başı açıq su içməmək, isti suyu yerə atmamaq, qorxmuş uşağa 7 cəftəni suya çəkib vermək və digər bu kimi inamlar qədim türklərin su kultu ilə bağlıdır. Yuxarıdakılardan bu qənaətə gəlmək olar ki, “Əshabi- Kəhfdə su ilə bağlı adətlər və inanclar, ümumitüri< inamlar pantionuna aid olmaqla, ona çox qədim dövrlərdən əməl olunmuşdur. 68 Yüklə 152 Kb. Dostları ilə paylaş:
|