Hanklarda &uxgalteriya msoB

Toiov talabnomalari bilan hisob-kitoblar va ularning hisobi

Toiov taiabnomasi ~ mol sotuvchi tomonidan belgilangan summani bank orqali olish haqidagi talabini o‘z ichiga olgan hisob-kitob hujjatidir.
Talabnomalar asosan akseptli va akseptsiz bo'lishi mumkin. Akseptli toiov talabnomalarda bank awal tolovchining mablag‘ni tolash haqidagi roziligini oladi, akseptsizda bank tolovchining roziligini olmasdan tolovni amalga oshiradi va to‘lov hujjatlami tolovchiga taqdim etadi.
Akseptli to ‘lov talabnomalar bilan hisob-kitoblar. Bankka akseptli toiov talabnomalar quyidagi nusxalarda taqdim etiladi.
Agar tolovchi va mablag‘ oluvchiga bir bankda xizmat ko‘rsatilsa uch nusxada, agar oluvchi va tolovchiga turli banMarda xizmat ko'rsatilsa ikki nusxada reyestr bilan birga taqdim etiladi. Akseptli tolov talabnomalarning nusxalarini foydalanilishi 5,4-rasmda keltirilgan.
To‘lovchi tomonidan aksept uchun belgilangan muddatda roziligi yoki tolovdan tolaligicha yoxud qisman bosh tortishi to‘g‘risida ma’lum qilinmagan taqdirda talabnoma bank tomonidan umumiy tartibda akseptlangan hisoblanadi. Ya’ni, akseptli to‘lov talabnomalarda toiovchining sukut saqlashi tolovga roziligini anglatadi.
Bank tomonidan tolovchilarga talabnomalami quyidagicha akseptlash muddati o‘matiladi:

• 
  bir hndudda joylashgan mijozlar uehun - talabnomalami bankka ketib tushgan kunni hisobga olmagan holda uch ish kuni;
  
• 
  boshqa hududda joylashgan mijozlar uchun talabnoma- lami bankka kelib tushgan kunni hisobga olmagan holda besh ish kuni;
  
• 
  to‘lovchining asosli iltimosiga ko‘ra 10 kungacha.
  

Akseptlash tartibida tolanadigan talabnomalar «To‘lov
muddatini kutayotgan hisob-kitob hujjatlari» jurnalida imzo chekdirib, tolovchiga topshiriladi va shundan so‘ng «Tolov muddatini kutayotgan hisob-kitob hujjatlari» (1-son kartoteka) 90962 balans hisobvaraglga joylashtiriladi.
Tolovchi belgilangan muddatda yozma ravishda unga xizmat qiluvchi bank bolimiga akseptlashni qisman yoki to'liq rad qilish huquqiga ega. Belgilangan muddatda mijoz yozma ravishda akseptlashni rad etmasa talabnoma akseptlangan hisoblanadi. Talabnomani akseptlashdan qisman bosh tortganda, tolovchi tomonidan akseptlangan summa bo‘yicha tolovlar amalga oshiriladi. Bunda bank tolovchi tomonidan akseptlashni qisman rad qilinganligi to‘g‘risida mahsulot yetkazib beruvchining (mablag‘ oluvchining) bankiga yozma ravishda xabar beradi.
Toiovchining hisobvaraglda mablaglar bolmaganda tolov talabnomasi (2-kartoteka) 90963 balans hisobvaraglga joylashti- riladi. Tolovehining hisobvarag‘iga mablag⁴ kelib tushgandan so'ng to‘lovlar amalga oshiriladi. Agar bank va mijoz o‘rtasida tuzilgan shartnomada 2-kartotekadagi hisob-kitob hujjatlari bo'yicha mijozining hisobvarag'idan tolov kechiktirilgan kunlar uchun mablag⁴ oluvchiga penya undirib berish ko'zda tutilgan hamda sotuvchi va sotib oluvclii o'rtasida tuzilgan shartnomada tolovni kechiktirganlik uchun penya tolanishi ko‘zda tutilgan bo‘Isa, bank ushbu operatsiyani amalga oshirislii mumkin.
Akseptsiz to ‘lov talabnomalar bilan hisob-kitoblar. Akseptsiz tolov talabnomaning yuqoridagi o‘ng burchagiga «Akseptsiz» deb yozib qo‘yiladi yoki shtamp qo'yiladi. Akseptsiz to'lanadigan, operatsiya kuni davomida tolovehining bankiga kelib tushgan talabnomalar o‘sha kuniyoq to'lanadi, tolovehining hisobvaraqlarida mablag⁴ bolmagan yoki yetarli bo‘lmagan holda esa to‘lanmagan summada «Muddatida tolanmagan hisob-kitob hujjatlari» (2-kartoteka)ga joylashtiriladi.
Akseptsiz tolov talabnomalari qisman to‘langan holda dastlabki summa doira qilib o‘rab qo‘yiladi va yoniga qisman tolashdan qolgan summa qo'yiladi.
Akseptsiz to⁴ lov talabnomalaming nusxalari quyidagicha taqdim qilinadi:
-tolovchi va mablag‘larni oluvchiga bitta bankda xizmat
ko‘rsatilsa, uch nusxada;
-tolovchi va mablaglami oluvchiga turli xil banklarda xizmat ko‘rsatilsa, ikki nusxada.Talabnomaning barcha nusxalari pochta orqali tolovchining bankiga yuboriladi. Akseptsiz to‘lov talabnomalaming nusxalarini qanday foydalanilishi 5.5-rasmda keltirilgan.
Quyidagi rasmda akseptli to ‘lov talabnomalar himb-kitoblami ко‘rib chiqamiz.

1. 
   Mol sotuvchi va sotib oluvchi o‘rtasida tovarlar sotish va xizmatlar ko‘rsatish haqida shartnoma tuziladi, ushbu shartnomada to‘lov shakli ham kelishiladi.
   
2. 
   Tovarlarni jo‘natadi yoki xizmatlami ko‘rsatadi.
   
3. 
   Shartnomada kelishilgan summani mol oluvchining hisobraqamidan undirib olish uchun uch nusxada to‘lov talabnomalami bankka taqdim etadi.
   
4. 
   Bankning mas’ul buxgalter xodimi to'lov talabnoma bankka kelib tushgandan so‘ng uning uchinchi nusxasini tolovchiga, birinchi va ikkinclii nusxalar quyidagi buxgalteriya provodkasi bilan 1-kartotekaga kirim qiladi.
   

5.4-rasm. Mijozlarga AT «Agrotank»iimg bitta bo'limida xizmat ko'rsatUganda akseptlangan to'lov talabnomalarining
ramsiylaslitiiilsU va hisobi



Debet 90962 — «To‘lovni kutayoigan hisob-kitob hujjatlari»
Kredit 963J9-« To ‘lovni kutayotgan hisob-kitob hujjatlarning kontr-scheti»

5. 
   Talabnomaning uchinchi nusxasini keying! ish kunidan kechiktirmasdan, hujjatni qabul qilingan sanasi ko'rsatilgan holda, akseptlash uchun to'lovchiga beradi. Belgilangan muddatda korxona yozma ravishda akseptlashni rad etmasa talabnoma akseptlangan hisoblanadi.
   
6. 
   Bank to‘lov talabnomasi bo‘yicha quyidagi buxgalteriya provodkasini beradi: