Hayotiy davrlari

Reja:
Kirish ……………………………………………………………………… 3

1. 
   Jahon bozorida tovarlarning “hayotiy davrlari” mobaynida narxlarning o‘zgaruvchanligi…………………………………………………………… 6
   
2. 
   Tovarlarni tarqatish tarmoqlari xususiyatlarini va ularning tuzilishi……… 9
   
3. 
   Jahon bozorida chakana savdo, ulgurji savdo, vositachini tanlash va sotish tarmog‘ini shakllantiruvchi omillar………………………………………. 14
   

Xulosa ………………………………………………………………………. 20
Foydalanilgan adabiyotlar …………………………………………………… 22

Kirish
Butunjahon bozor sharoitida talab va taklifning nisbati ichki bozorda mahsulot etkazib beruvchilarga qaraganda, tashqi savdo sub'ektlari tomonidan sezilarli darajada seziladi. Xalqaro savdo a'zosi bozorda duch kelmoqda katta raqam Ichki bozorga qaraganda raqobatchilar. Uning oldida global bozorni ko'rishi shart, doimiy ravishda ishlab chiqarish xarajatlarini nafaqat ichki bozor narxlariga, balki dunyo bilan ham taqqoslaydi. Xalqaro bozor va xaridorlarda ko'proq narsa. Bundan tashqari, global bozor doirasida ishlab chiqarish omillari kam mobil. Tovarlar, kapital, xizmatlarning harakatlanish erkinligi va ish kuchi bir ma'lum bir holatga qaraganda ancha past. Ularning harakati milliy chegaralar, valyuta sohasidagi munosabatlar bilan cheklanadi, bu xarajatlar va foydani tenglashtiradi. Bularning barchasi jahon narxlarini shakllantirishda aks etmasligi mumkin. Jahon narxi jahon tovar bozorlarida, jahon savdosining asosiy markazlarida tuzilgan eksport-import operatsiyalarining narxi. Jahon Tovar bozori tovarlar va xizmatlar ma'lumotlarini tashkiliy xalqaro shakllar (birjalar, kim oshdi savdolari) sotish va sotish uchun savdo va yirik etkazib beruvchilar va xaridorlarning eksport-import operatsiyalarida ifoda etish uchun barqaror, takrorlanadigan operatsiyalar to'plami.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoevning “Mahalliy eksport qiluvchi tashkilotlarni yanada qo‘llab – quvvatlash va tashqi iqtisodiy faoliyatni takomillashtirish chora – tadbirlari to‘g‘risida”gi 2017 yil 21 iyunda qabul qilingan qarorida “...tashqi bozorlarga mahalliy mahsulotlarni olib chiqishda zamonaviy marketing usullaridan faol foydalanish...”1 alohida ko‘rsatib o‘tilgan. O‘zbekistonda bozor iqtisodiyotining yangi sharoitlarida marketingni ijtimoiy – iqtisodiy roli yanada oshdi. Bu esa, barchadan marketing tizimini har tomonlama, chuqur o‘rganishni taqozo etmoqda. Hozirgi vaqtda dunyo bo‘yicha marketingning ikki mingdan ortiq ta’rifi mavjud. Bu bir tomondan, «Marketing» tushunchasining juda murakkabligi hamda ko‘p qirraliligidan dalolat bersa, ikkinchi tomondan esa, marketing bo‘yicha turli oqimdagi juda ko‘p maktablar, biznes guruhlari va jamoatchilik mavjudligini ko‘rsatadi. Demak, marketingning ta’rifi turli-tuman. Ammo bundan qat’iy nazar, ulardan ko‘pchiligi marketing - xaridorlarning aniq guruhlari ehtiyojlarini qondirish, bozor muammolarini echishga har tomonlama yondashish, ehtiyojlarni ayirboshlash yordamida qondirishga qaratilgan faoliyat turi ekanligini ifodalaydi, shuningdek, boshqa bir qancha umumiy qoidalarni qamrab oladi. 2017-2021 yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasining uchinchi yo‘nalishida kichik sanoat zonalarini tashkil etish bo‘yicha, “...faoliyat ko‘rsatayotgan erkin iqtisodiy zonalar, texnopark va kichik sanoat zonalari samaradorligini oshirish, yangilarini tashkil etish” 2 bo‘yicha ulkan vazifalar belgilangan. Bugungi kunda davlatimiz rahbari respublikamiz bo‘yicha qaysi hududga bormasin, o‘sha hududda kichik sanoat korxonalari tashkil etish, ular orqali mahsulot, tayyor raqobatbardosh mahsulotlar ishlab chiqarish hajmini oshirish hamda ularni nafaqat ichki bozorga, balki tashqi bozorlarga eksport qilish zarurligini3 ta’kidlab o‘tdi. Bugungi kunda kichik sanoat zonalarini tashkil etish orqali ishlab chiqarish hajmini kengaytirish, tovarlar assortimentini kengaytirish orqali kichik sanoat zonalari korxonalari faoliyatini rivojlantirish, ularda marketing tadbirlarini amalga oshirish, kichik sanoat zonalari korxonalar faoliyatini samarali baholash va kelgusida ularning rivojlanish strategiyasini ishlab chiqish muhim ahamiyat kasb etadi. Ayniqsa, mahsulot ishlab chiqarish korxonalarida marketing faoliyatini tashkil etish, korxonalar faoliyatini rivojlantirish bo‘yicha marketing strategiyasini ishlab chiqish muhim o‘ringa egadir. Yuqoridagilardan xulosa qilib shuni aytish mumkinki, marketing haqidagi barcha ta’riflar mazmuni, umuman olganda, xaridor va iste’mol sohasini yaxlit tadqiqot qilishga borib taqaladi. Bu esa, bozor iqtisodiyotidagi raqobat kurashi sharoitida, korxona ishi sifati bo‘yicha o‘z raqobatchilariga nisbatan, iste’molchilarni muhtojligini qondirishga yo‘naltirilgan faoliyatda, doimo ustunlikka erishishni taqazo etadi. Marketing - bozorda vujudga keladigan iqtisodiy munosabatlarni faollashtirish uslublarini, tovarlarni ishlab chiqarish hamda sotish muammolarini yaxlit, tizimli echish uslublarini, bozorda vujudga keladigan o‘zgarishlarga tezda moslashish, iste’molchilarga tabaqali yondashish, raqobatbardosh yangi tovarlarni vujudga keltirish va ularni ishlab chiqarishni tashkil etish, kon’yunkturani o‘rganish va prognoz qilish hamda ta’sirchan reklamani rivojlantirish masalalarini o‘rganishni o‘z oldiga maqsad qilib qo‘ygandir. «Marketing asoslari» fani korxonalar (firmalar)ni bozorda iqtisodiy maqsadlarga erishish quroli (ya’ni, foyda oladigan bozorlar hissasiga erishish) sifatida qarashga alohida e’tibor beradi.

1.