Hazirlayanlar

71

Yrd. Doç. Dr. Erdoğan ALTINKAYNAK

Süreyya Şapşal’ın torunu Yuri Palkanov’a göre insanlar her şeyi değişti-

rebilir. Takvimlerini ise çok zor değiştirirler. Araştırmacı yazar Kırımçak 

asıllı Rebi Devid İliç ise Filistin’den gelme Yahudi olmadıklarını isbat 

etmek için takvim ve gün adlarını delil olarak sunmaktaydı. Sıçhan yılı, 

Buğa yılı, Bars yılı, Hoyan (Tavşan) yılı, Balıh yılı, Yılan yılı, At yılı, Hoy 

(Koyun) yılı, Maymun yılı, Tavuh yılı, İt yılı, Tonguz yılı Gregorianların 

kullandığı takvimin yıllarıydı. Haftanın Kiçiaynakün, Aynakün, Şabatkün, 

Bayramkün, Ayaskün, Kankün, Çubuhvuruşgankün gibi günlerinin olması 

da Gregorianların Kıpçak Türkçesi’ni sonradan değil, en eskiden beri bil-

diklerini göstermektedir.

Konu hakkında çalışanlardan bir diğeri de Dr. Garkavets’tir. Ken-

disi halen Kazakistan’ın Almaata şehrinde ikâmet etmektedir. Bu güne 

kadar, konu ile ilgili olarak yayınladığı kitaplar içinde Kıpçakça Yazılar, 

Ermeni Kıpçakcası, Ermeni Kıpçakcası Metinleri, Ermeni Kıpçak Yazısı, 

Ukrayna’da Türkçe Yazılar sayılabilir

16

. Kendisiyle son çalışmalarımızda 

Gregorian Kıpçak deyimini Kabul etmemiş, özellikle Diaspora’dan çekin-

diğini sözlü olarak beyan etmiştir. Bunda, yayınlarındaki sponsorlukların 

da etkisi olabilir.

Buraya kadar saydıklarımızın dışında, Türkologlardan ve Ermeniler 

üzerinde uzmanlardan,  Gregorian Kıpçak metinleri üzerinde pek çok şöh-

retli bilim adamı çalışmıştır. V. A. Gordlevskiy, V. R. Grigoran, T. İ. Gu-

runin, Y. R. Daşkeviç, İ. A. Abdulin, V. V. Bartold, S. R. İzidinova, S. Ko-

loncan, N. K. Krivanos, A. Y. Kırımskiy, A. K. Kurışjanov, S. E. Malov, E. 

N. Necip, E. Petrosyan, A. N. Samayloviç, K. K. Yudahin, W. Bang, Necip 

Asım, J. Antoni, P. N. Akinian, F. Bischoff, O. Blau, J. Deny, V. Drimba, 

A. Von Gabain, T. Kowalski, L. Ligeti, M. Malowist,  T. Mankovski, J. 

Nemeth, W. Radloff, E. Tryjarski, A. Zajaczkowski bunlardan bazılarıdır.

Şükrü Akalın’ın verdiği bilgilerin dışında, Gregorian Kıpçak Türkçesi 

metinlerinin hangi ülkelere yayıldığı ve bu ülkelerdeki metinlerden alın-

ma kısa örnekler ilk defa tarafımızca yayınlanmıştır

17

. Bununla beraber 

çalışmalarımız tamamlanmış değildir. Bu kitabın dışında, kendi öğrencile-

rimizden oluşturduğumuz 23 kişilik grup ile de bu metinlerin Latin alfabe-

sine ve Türkiye Türkçesi’ne aktarımı devam etmektedir. Çalışmalarımızın 

16 Garkavets, Kıpçakskoye Pismennoye Naslediye I, Almatı 2002; Turkskiye Yazıki na Uk-

raine, Almatı 1996; Töre Bitigi Armiyano Kıpçakskiy Sudebnik 1519-1594, Almatı 2003;  

Armeyan-Kıpçak Pısalter 1575-1580, Almatı 2001.

17 Erdoğan Altınkaynak, Gregoryan Kıpçakların Dil Yadigarları, Karadeniz Araştırmaları IV, 

Çorum 2005, s.21-38.

---

72

HOŞGÖRÜ TOPLUMUNDA ERMENİLER

neticesinde ortaya çıkan iki tebliğimiz de bu sempozyuma kabul edilmiş-

tir

18

. Ayrıca Gregorian Kıpçak Dil Yadigarları adlı kitabımız da basım aşa-

masındadır.

Nadejda Çirli’nin Çukurova Üniversitesi’nde hazırladığı doktora tezi, 

bildiğimiz kadarıyla Türkiye’de Gregorian Kıpçak metinlerinden birisi-

nin üzerine yapılan ilk doktora tezidir.

19

 Çirli bu metni, Gregorian Kıpçak 

Türkçesi diye değil de Ermeni Kıpçakçası gibi bizce yanlış olan bir terimle 

adlandırmıştır. Çirli, çalışmasını okuma, orijinal metin, Latin harfl eriyle 

transkripsiyonu, Türkiye Türkçesi’ne tercümesi gramer ve dil bilgisi üzeri-

ne  yapmıştır. Türk diliyle yazılı bu ilk eser, Türkiye dışında basılmış, eser 

üzerinde daha önce Schütz ve Daşkeviç tanıtmalar yazmışlar, Garkavets 

ise eser üzerinde yaptığı çalışmaları yayımlamıştır

20

. 

Mustafa Öner’in genel olarak Kıpçak Türkçesi hakkında bir çalışması 

vardır

21

. Recep Toparlı ise bu meseleye daha çok Anadolu mantalitesine 

uygun olarak Mısır Kıpçak Türkçesi’ne ait metinler ve sözlük çalışmaları 

yapmıştır

22

. Nevzat Özkan, çalışmasında konu ile ilgili özel bir bahis aç-

mamış, genel olarak coğrafyayı vermiştir

23

.

Ermeni alfabesinin Doğu ve Batı tarzı olmak üzere iki türü vardır. 

Gregorian Kıpçak metinleri Batı tarzındaki alfabeyle yazılmıştır. Triyars-

ki, Daşkeviç ve Schültz gibi araştırmacılar Doğu tarzını ve dolayısıyla Er-

meni  üslûbunu, Garkavets ise Batı tarzı, dolayısıyla Kıpçak  üslûbunu 

kullanmaktadır

24

. İkisi arasındaki farklılıklar Doğu tarzı okuyanların açık 

hatalarıyla ortaya çıkmaktadır ki Garkavets ile görüşmelerimizde bu ha-

taların bir kitap hacminden fazla olduğunu öğrendik. Gregorian Kıpçak 

metinlerinin yazıldığı Ermeni alfabesi 31 ünsüz ve 7 ünlüden oluşup, harf-

lerin birleşimi soldan sağadır. Ermeni alfabesinin Türkler tarafından veya 

Türkçe metinlerin yazımında kullanılması XIV. yüzyıla kadar gitmektedir. 

18 Gregoryan Kıpçak Metinlerinden Uslu Hikar’ın Hikâyesi adlı tebliğ de bu çalışmaların 

ürünüdür.

19  Nadejda Chirli, Ermeni Kıpçakça Dualar Kitabı Algış Bitigi,  Haarlem/Nederlands 2005.

20 Daşkeviç, Armiyanskoye Knigapeçatniye  na Ukraine v XVII v, İstoriko Filologiçeskiy 

Jurnal, Vol. IV, s.115-130;   Schütz,  An Armeno Kıpchak Text  From Lvov 1618, Acta Ori-

entalia  Hungaricae XV, 1-2, s.291-330;  Garkavets, Kıpçakskoye Pismennoye Naslediye I, 

Almatı 2002, s.661-674.

21  Mustafa Öner, Bugünkü Kıpçak Türkçesi, Ankara 1998.

22 Toparlı-Vural-Karaatlı, a.g.e.; Toparlı, Kıpçak Türkçesi Sözlüğü, Erzurum 1993.

23  Nevzat Özkan, Türk Dilinin Yurtları, Ankara t.y.

24 Garkavets-Hurşudyan, Psalter, XXVI, 2001.

---