Hazirlayanlar
Yüklə 3,37 Mb. Pdf görüntüsü
|
473 Dr. Krikor DAMATYAN gandası karşıtı olmalarıyla önem arzediyordu. Diyezeraluys sıfatıyla ta- nınmış Üstrahip Hovhannes Mırkuz’un iki eserinden ÎñÃáõÃÇõÝ Ð³õ³ïáÛ
matbaasında, ¸³õ³ÝáõÃÇõÝ Ð³õ³ïáÛ (Tavanutyun Havado/İman Esasla-
Tbir Marzıvantsi ve çalışma arkadaşlarının gayretleriyle Üstrahip Krikor Datevatsi’nin ÜϳïáõÙÝ ÖßÙ³ñïáõû³Ý (Nıgadumn Cışmardutyan/Haki-
19 . Üstrahip Hovhannes Golod Kudüs Ermeni Manastırı’nın mali sorun- larını hallettikten ve manastırı büyük bir ekonomik çıkmazdan kurtardık- tan sonra cemaat ileri gelenlerinin ısrarlı istekleri karşısında 9 Eylül 1715, Cuma günü, Sultan III. Ahmet döneminde, İstanbul Ermeni Patrikliği gö- revini üstlendi. XVIII. yüzyılın ilk yarısında, 1718–1730 yılları arasında Osmanlı İm- paratorluğu tarihinde kayda değer reformlar gerçekleştiriliyordu. 9 Mayıs 1718 tarihinde Nevşehirli Damat İbrahim Paşa’nın sedaret makamına gel- mesinden sonra, Osmanlı İmparatorluğu ile Venedik ve Avusturya arasında 21 Temmuz 1718 tarihinde Pasarofça Barış Antlaşmasını imzalandı 20 . İlim
hayatının gelişmesi için olumlu bir ortamın sağlandığı Lale Devri başla- dı. Osmanlı İmparatorluğu sınırları içinde ilk olarak Osmanlıca kitap ba- sıldı. Bir Macar muhtedisi olan İbrahim Mütefferika 1727 yılında aldığı fermanla
21 , İstanbul’un Sultan Selim mahallesinde dini kitaplar basmamak kaydıyla matbaa açtı. 1732 yılında bu matbaadan yayınlanmış olan Katip Çelebi’nin Cihannüma adlı eserindeki harita ve resimlerini hazırlayanlar arasında Galatalı Mıgırdiç adlı Ermeni asıllı bir çalışanın adı geçmekte- dir
22 . Bu arada Ermeni matbaaları faaliyetlerini sürdürüyorlardı. Hovhannes Golod’un Patriklik görevine başlaması ile Lale Devri’nin başladığı tarih arasında geçen sürede îûݳóáÛó (Donatsuyts/Kilise Takvim Kitabı) 23 ve
19 Vosganyan, N.A., Gorgodyan, K.A., Savalyan, A.M., a.g.e., ( àëϳÝ۳ݫ Ü©²©« ÎáñÏáï۳ݫ ø©²©« ê³õ³ÉÛ³Ý ²©Ø©« Ýß©³ßË .) 20 Ayvazovski, K., Vartabet, Badmutyun Osmanyan Bedutyan, C. 2, Surp Ğazar, Venedik, 1841, s.158-9. ( ²Ûí³½áíëùÇ« ¶© ìñ¹©« ä³ïÙáõÃÇõÝ úëٳݻ³Ý ä»ïáõû³Ý« Ñï ´« ê© Ô³½³ñ« ì»Ý»ïÇÏ« 1841« ¿çª 158-9 ) 21 Refi k, Ahmet, a.g.e., 89-91. ( ð¿ýÇù« ²ÑÙ¿ï« Ýß© ³ßË©« ¿çª 89-91 ) 22 Uzunçarşılı, İ.H., Ord. Prof., Osmanlı Tarihi, Cilt VI, İstanbul,. s.516. ( àõ½áõÝã³ñßÁÉÁ« ƩЩ« úñï© öñûý©« úëÙ³ÝÉÁ ³ñÇÑÇ« Ñ© ¼©« ÆëóÝåáõÉ« ¾ç 516. 23 Gorgodyan, K., a.g.e., 112. ( ÎáñÏáﻳݫ ø©« Ýß© ³ßË© ¿çª 112 )£
474 HOŞGÖRÜ TOPLUMUNDA ERMENİLER ê³ÕÙáë³ñ³Ý (Sağmosaran /Mezmurlar) 24 1715 yılında İstanbul’da yayın- lanmış ilk kitaplar olup, basım yerleri bilinmemektedir. Bu üç yıllık süre boyunca toplam 11 kitap yayınlanmıştır. Patrik Surp Hovhan Vosgeperan’ın Ø»ÏÝáõÃÇõÝ ÚáíѳÝÝáõ ²õ»ï³ñ³ÝÇ (Megnutyun Hovhannu Avedaranin/ Yuhanna İncili’nin Tefsiri), Surp Güreğ Ağeksantratsi’nin (Kudüs Patriğ Aziz Kirillos) ¶Çñù ä³ñ³åÙ³Ýó (Kirk Barabmants/İstirahat), Hovhannes Arcişetsi’nin Ø»ÏÝáõÃÇõÝ ä³ï³ñ³·Ç (Megnutyun Badaraki/Kudas Ayini Tefsiri) eseri bibliyografi k verilere göre ilk kez yayınlanmışlardır. 1717–1718 yılları arasında Ermeni Katolik Matbaasında kitaplar ya- yınlanmış olup, bunlar İmprimatur, yayını uygundur anlamındaki “Hra-
yılından sonra İstanbul’daki Ermeni Katolik Matbaasında basılmış kitap- lara rastlanmamaktadır 25 . Bu durum Patrik Hovhannes Golod’un cemaati arasında yabancı kiliselerin öğretilerinin yayılmasını kontrol altına aldığı- nın bir göstergesidir. Lale Devri boyunca Krikor Tbir Marzıvantsi, Asdvadzadur Tbir, Sar- kis Tbir matbaaları faal olarak çalışıyordu. 1725 yılında Mardiros Tbir babası Sarkis Tbir’in matbaasının faaliyetini sürdürerek basın emektarları arasındaki yerini aldı. Eski klasik dönem Ermeni edebiyatı yazarlarının eserlerinin basılması bu dönemdeki Ermeni Basınının en karakteristik özelliği olarak kaydedi- lir 26
Surp Eçmiyadzin temsilcisi olarak İstanbul’a gelen Çuğa (Culfa) ekolünün son öğrencilerinden Üstrahip Asdvadzadur Ağavni, birlikte ge- tirdiği Agathangelos Tarihini Krikor Tbir Marzıvantsi eliyle 1709 yılında yayınlatmıştı 27 . Katolikos Ağeksantr’ın emirleriyle yapılan bu klasik ta- rih eserinin ilk baskısından on yıl sonra, aynı matbaadan bu kez Zenop Klag’ın ve Hovhannes Mamigonyan’ın ä³ïÙáõÃÇõÝ î³ñûÝáÛ (Badmutyun Darono/Taron (Muş) Tarihi) adlı tarih kitabı Katolikos Asdvadzadur’un 24 Vosganyan, N.A., Gorgodyan, K.A., Savalyan, A.M., a.g.e., ( àëϳÝ۳ݫ Ü©²©« ÎáñÏáï۳ݫ ø©²©« ê³õ³ÉÛ³Ý ²©Ø©« Ýß©³ßË .) 25 Tavtyan, H.M., a.g.e., ( ¸³õû³Ý Щ Ω Ýß©³ßË ©)£
26 Leo, Haygagan Dıbakrutyun, C. II, XVIII. Tar, I. Mas, Tifl is, 1901, s.152. ( È¿û« гÛÏ³Ï³Ý îå³·ñáõÃÇõÝ« Ñïñ© ´« ÄÀ© ¹³ñ« ²© Ù³ë« ÂÇýÉÇë« 1901« ¿çª 152© ) 27 Leo, a.g.e., 128. ( È¿û« Ýß© ³ßË© ¿çª 128 Yüklə 3,37 Mb. Dostları ilə paylaş:
|