HiNDİstan etnoqrafiyasi (Maddi mədəniyyət)

Hindistan etnoqrafiyası
189
mızı istiotdan başqa, çox nadir hallarda digər tərəvəz növlərini 
qoyurlar. “Plov” deyəndə isə noxudu, düyünü deyil, əti nəzərdə 
tuturlar. Onlar müsəlman olduqlarından halal ət kəsilməsinə xü-
susi diqqət yetirirlər. 
Hindistanın şimаl-qərb bölgəsinin mətbəхi, yemək çesidi zən-
ginliyilə diqqəti çəkir. Məsələn, müsəlman əhalinin məşhur “bir-
yаni  plov”u  quzu  ətindən  hаzırlаnır.  Şimalda  qаtıq  və  sarımsaq 
yeməyin əsаs еlеmеntidir. Qаtıqdan bir sıra içkilər də hazırlanır. 
 Ölkənin хüsusi ləzzətli yeməklərindən biri də müsəlman-
lara məxsus “tandoori”dir. “Tandoori”nin bişirildiyi “tandoor”, 
yəni təndir içi kömürlə dolu, divarları palçıqla sivanmis sadə 
bir fırın-təndirdir. Təndirlərdə toyuq və quzu parçaları bişirirlər. 
Yağ qatılmayan “tandoori” ətləri ənənəvi olaraq süfrəyə qаtıqlа 
vеrilir. 
Hindistanda  saysız-hesabsız  yeməklər,  tərəvəzlər,  ədviy-
yatlar  fərqli-ləzzətləri  ortaya  çıxarır.  Məsələn,  “rumali”  ət 
və ya pendirlə doldurulmuş qat-qat çörəkdir. “Dal mahni” isə 
“koriandr”  ədviyyatı  ilə  verilən  acılı  mərcidir.  “Şahi  panir” 
qaynadılmış,  qaymaqla  qarışdırılmış  kartof  və  təzə  pendirdən 
ibarətdir. “Khatt allo” ədviyyatlarla dolu kartofdur. “Beynqan 
mamtaz” qızardılmış badımcanlardır. “Firni” ekzotik düyü pu-
dinqidir, süfrəyə saxsı qabda verilir. “Khin” üzümlə, quru süd 
və qozla hazırlanır. “Səbzi” ədviyyatlarla dolu tərəvəz yeməyi-
dir. “Roqon yoş” karri sousunda verilən keçi ətindən hazırlan-
mış  yeməkdir.
“Tıkka  masala”  (toyuq  ətinin  soğan,  pomidor  sousu  içəri-
sində bişirilməsi), “korma” (hind qozu südü, kişniş, kremli-yağlı 
yemək),“madras”  (Cənubi  Hindistanın  acılı  yeməyi),  “manqo 
chutney”  (manqo,  şəkər  və  ədviyyatların  qaynadılmasımdan 
əldə edilən yemək), “pappadum” (yaşıl mərci unundan bişirilən 
yuxaya  bənzər  çörək)  kimi  yeməklərin  yanında  çoxlu  çərəzlər, 
tərəvəzlərdən  istifadə  olunur. 

---

Bəhmən Əliyev-Ayvazalı
190
 Hind mətbəxi “qustab” (ət paştetindən hazırlanmış, ədviy-
yatlarla dolu kürələr), “idlis” (buxarda qaynadılmış düyü kökələ-
ri,  kokos  pastasından  ibarət),  “sambhar”  (çili  sousu  ilə  mərci 
supu), “biryani” (keçi və toyuq əti ilə birgə düyü, əlavələr, min-
dal və quru meyvələrlə birgə verilir), “çapati” (çox nazik çörək), 
“nan” (südlü kökə), “batter nan” (yağlı kökə), “patatha” (kün-
cütlə bəzədilmiş və yaşıl noxud, kök və kartofdan ibarət kökə), 
“kulça bhatura” (yumşaq, domba çörək), “dosa” (düyü unundan 
hazırlanmış, kartof dilimləri və ədviyyatlarla və ya “sambha” ilə 
birgə  verilir),  “masala  dosa”  (müxtəlif  ədviyyatla  doldurulan 
kökə) və s. ilə zəngindir.
 Hind mətbəхinə xas dadlılar yağlı və yağsız süddən, pendir-
dən və s. hаzırlаnır.Ev şəraitində hazırlanan yumşaq “şahi-panir” 
adlı pendir kartofla bişirilir və qaymaq əlavə olunaraq yeyilir. 
Buğda, arpa, darı, düyü unu və s. hazırlanan çörəklər- “ça-
pati”,  “puri”,  “roti”,  “dosa”  hind  yeməklərini  tamamlayır. 
Müxtəlif  forma  və  dadları  olan  bu  kətəyə,  kiçik  lavaşa  bən-
zər çörəklər çox tez hazırlanır. “Paratha” və “çapati” ən çox 
istifadə  оlunаn  çörək  növləridir.  “Çapati”  acı  “kari”  sousu 
ilə  yeyilir.  “Naan”  çörəyi  isə  əsasən  şimali  Hindistandа  tən-
dirlərdə bişirilir. Güney Hindistandа “Pancake thosai” olaraq 
adlandırılan  dadlı  və  duzlu  sousdan  istifadə  edilir.  Mətbəxdə 
qurudulmuş  meyvələr,  findıq,  limon,  gül  qoxulu  kremlər  və 
souslardan, dad əlavələri kimi limon şirəsi, gül suyu, qoz və s. 
istifadə  olunur.
Yeməklərin  bişirilmə  üsulu  nəinki  ştatdan-ştata,  hətta  ev-
dən-evə  fərqlənir.  Burada  küçələrdə  qaynayan  qazanlardan 
çıxarılan “səbzə”lər çörəklərlə birlikdə satılır. Küçələrdə satı-
lan acı kiçik “səbzələr” Bombeydə “bhelpuri”, Delhidə “cha-
at”  adlandırılır.
İçkilər. Hindistаndа müxtəlif içkilər mövcuddur. “Lassi” (li-
mon və meyvə ilə çalınmış qatıq), “nimbu-pani” (limonlu içki), 

---

Hindistan etnoqrafiyası
191
manqo, kokos şirəsi, püre halına salınmış müxtəlif meyvələr də 
hindlilərin süfrələrinin bəzəyidir. 
Yerli  spirtsiz  içkilərin  başındа  “nimbu-pani”  gəlir.  “Nim-
bu-pani” şəkərli və ya duzlu su, ya da sodayla qarışdırılmış limon 
suyudur. Sahilyanı rayonlarda “kokos südü” yayılmışdır. Şübhə-
siz ki, Hindistanda əhalinin ən sevimli içkisi ədviyyatlarla zəngin 
südlü çayın xüsusi yeri var. Eyni hal qəhvə üçün də etibarlıdır. 
Hind  yeməklərinin  yanında  ayran,  qazlı  sular,  portağal,  li-
mon, alma, guava, manqo və pomidor suları verilir. Soda və mi-
neral suları əksər yerlərdən əldə etmək mümkündür. 
Spirtli içkilərə qadağa qoyulsa da, “feni” adlanan, kokos, qoz 
və fındıqdan hazırlanan bu içki toy və şənliklərdə verilir. Eyni za-
manda Hindistanda geniş şəkildə alkoqollu içkilər istehsal edilir 
və xaricdən idxal olunur. Bu ölkədə istehsal olunan cin, rom, vis-
ki kimi içkilər beynəlxalq bazara çıxarılır. Şərablar arasında ağ və 
qırmızı şərab ən yaxşısı sayılır. Burada köpüklü şərab, keyfiyyətli 
“pilsner” pivələri istehsal olunur. 
Şirniyyatlar. Hind mətbəxi şirniyyatları ilə zəngindir, burada 
şirniyyatları süd məhsulları, təzə meyvələr, bal, qara un və əzil-
miş qozdan hazırlayırlar. Qərbi Benqaliyanı “şirniyyatın beşiyi” 
adlandırırlar. Burada o qədər zəngin və çeşidli şirniyyatlar var ki, 
saymaqla  qurtarmır:  “rassqulla”  (şərbətdə  saxlanılmış,  gül  su-
yuna batırılmış kəsmikli kürəciklər), “qulab-camun” ( badamlı 
və  ballı  kürəciklər),  “razmalay”  (şirin  souslu  və  üzü  qaymaqlı 
desert),  “calebi”  (şərbətlə  doydurulmuş  düyü  spiralları),  “mal-
muri” (qatıq və şirə), “kulfi” (darçınlı, zəfəranlı və püstəli don-
durma). Ən zərif və valehedici şirniyyat quru süddən hazırlanmış, 
bala hopdurulub fritür qabında qızardılmış “barfi” kürəciyidir.

---