Hisse 01 uz qabigi
Yüklə 7,1 Mb. Pdf görüntüsü
|
Yüksək məhsuldarlıqlı emal 392
alətə düşən yükün artmasına gətirib çıxarır. Buna baxmayaraq, bu üsulu HSC-yə nisbətən xüsusi hazırlanmış alətlə adi dəzgahlarda da yerinə yetirmək mümkündür. Yüksək kəsmə qüvvəsi kələkötürlüyün qiymətinin artmasına səbəb olur və nazik divarlı hissələrin emalına imkan vermir. Minimal həddə yağlamaya ehti- yac yoxdur, çünki kəsmədə yaranan istilik yon- qarla kənarlaşdırılır.
(alm. die Hochleistungszerpanung, ingl. High Per- formance Cutting) Yüksək sürətli frezləmə → Yüksək sürətli emal
dəzgahları ilə mexaniki emal prosesini adi emaldan fərqli olaraq azı 5 dəfə yüksək kəsmə sürətlərində yerinə yetirmək mümkündür. Bu, texnoloji sistemin tərkib hissələri olan dəzgah- alət-pəstah-tərtibatın bir-biri ilə qarşılıqlı uz- laşması nəticəsində əldə olunur. Müxtəlif tət- biq sahələri üçün nəzərdə tutulan dəzgah kons- truksiyasına yüksək dinamiklik və kinematika baxımından qoyulan tələblər yüksək sürətli emal (YSE) dəzgahların modul tipli hazırlan- ması ilə ödənilmişdir. →Yüksək sürətli frezlə- mə texnologiyasının həyata keçirdiyi texnoloji tapşırıqlardan olan, əlvan metalların təyyarə- qayırmada emalı və ya ştampların hazırlan- masında tablandırılmış səthlərin təmiz emalı YSE-dəzgahlarının geniş spektrdə hazırlanıb tətbiq olunmasına gətirib çıxarmışdır. Bu dəz- gahlarda diyirlənmə yastıqlarına malik → yük-
sək tezlikli şpindellərin tətbiqi özünü doğrult- muşdur. Şpindellər kəsmədə tələb olnan gücü təmin emtəklə bərabər satış qiyməti baxımın- dan da əlverişlidirlər. Şpindeldə alətlər konus ucluqlu tutqacların köməyi ilə bərkidilirlər. Gediş vintinə malik veriş sistemləri böyük sürətlərdə yaranan istiliyin təsirindən öz texniki həddinə tez çatırlar. Ona görə də YSE- dəzgahların veriş sisemi servo-xətti mühər- riklərlə təchiz olunur. Bu ötürmə sistemi böyük sürətlərdə (>100 m/dəq) və 20÷30 m/san 2 ara- sında yerləşən təcillərdə köməkçi hərəkətlərin icrasına imkan yaradır. Xətti mühərriklərin tətbiqi ilə uzun kinematik zəncirə ehtiyac qalmır və ötürmənin qurulmasında az sayda komponentlərdən istifadə etmək onun sərtli- yini artırır. Xətti mühərriklərin tətbiqi dəzgah konstruksiyasında uyğun dəyişiklərin aparıl- masını tələb edir.
Şəkil 1. Yüksək sürətli frezləmə dəzgahı
Dəzgahların gövdələri, titrəmələri adi çuqun gövdələrinə nisbətən 6÷10 dəfə çox söndürən mineral töküklərdən hazırlanır. Onların istilik- keçirməsi polada nisbətən 25 dəfə çoxdur. Bö- yük dəzgahlarda qaynaq edilmiş metal konst- ruksiyalardan istifadə edilir. Dəzgahların koor- dinat oxlarının konsepti - X,Y və Z dekart koordinat sisteminə uyğun hazırlanır. O, mü- rəkkəb hissələrin emalına şərait yaratmaq üçün əlavə olaraq, eyni zamanda 3 və ya 5 koordi- natlı emala imkan verən dönən stoll və başlıq- larla təchiz olunur. →Paralel kinematikalı dəz- gahlarda isə başqa koordinat sistemindən isti- fadə edilr. Burada oxların hərəkəti paralel yeri- nə yetirilir. Adi dəzgahlardan fərqli olaraq paralel ki- nematikalı dəzgahlarda interpolyasiya zamanı güclü kompyüterlərin və əlverişli alqoritmlərin tətbiqi zəruridir. Müasir CNC idarə sistem- lərində splayn interpolyasiyanın və əksəlaqə informasiya axının tətbiqi ilə sürətli emalda səlis xətti hərəkəti reallaşdırmaq mümkündür. Məsələn Sinumerik 840D (Siemens firması) tipli idarə sistemi həmçinin çevrəvi hərəkət- lərdə kvadrant keçidlərindəki xətaları əvvəl- cədən hesablayaraq korrektə etmək imkanına malikdir. Yüksək sürətli emal dəzgahları 393
Proses yüksək sürətlərdə aparıldığından dəz- gahda təhlükəsizlik texnikasının tələbləri də yüksəkdir. Passiv təhlükəsizlik tədbiri kimi dəzgahın işçi sahəsi şüşə pəncərəyə malik me- tal lövhələrlə əhatə olunur. İş zamanı dəzgahın işçi zonasına daxil olmaq qadağan olunur və buna senzorlarla nəzarət edilir. (alm. die HSC-maschine, ingl. HSC-machine)
CNC idarə olunan dəzgahlarda yerinə yetirilən kəsmə üsulu olub, alətin yüksək dövrlər sa- yında və bir neçə dəfə böyüdülmüş verişlərdə aparılması ilə səciyyələnir. Burada yonqar qatı adi kəsmə üsullarında olduğundan dəfələrlə kiçikdir.
Son illərdə maşınqayırma texnoloğiyasında High Speed Cutting (HSC) kimi tanınan yüksək sürətli emal kağız üzərində mövcud olan nəzəriyyədən praktikada geniş tətbiq olunan bir texnologiyaya çevrilmişdir. Hələ keçən əsrin əvvəlində, 1929-ci ildə alman alimi Salomon tərəfindən Berlin Texniki Univer- sitetində ixtira edilmiş bu texnologiya uzun müddət bir nəzəriyyə kimi qalmışdır.
Laboratoriya şəraitində aparılmış sınaqlar nəticəsində Salomon o dövrdə Taylorun kəsmə sürəti ilə alətin davamlılığı arasında mövcud olan asılılığını təkzib edən başqa bir nəticəyə gəlmişdir. Taylor nəzəriyyəsinə görə mexaniki emal zamanı kəsmə sürəti artdiqca kəsmə za- manı yaranan temperatur və qüvvə də artır. Bunun nəticəsində alətin davamlılığı aşağı düşür. Salomonun sınaqları isə başqa bir nəticə vermişdir, yəni kəsmə sürəti artdiqca kəsmə zamanı yaranan temperatur yalnız bir müddət artır, və sürətin sonrakı artımı onun azalmasına səbəb olur (şəkil 1). Bununla Taylor nəzə- riyyəsinin yalnız kiçik bir intervalda düzgün olduğu göstərildi. Salomon öz sınaqlarını müx- təlif metallar üzərində aparmışdır: polad-440 m/dəq, brünc-1600 m/dəq, mis -2850 m/dəq və aliminium-16500 m/dəq. Temperatur ölçmə- sinin nəticələri şəkil 1-də kəsmə sürətindən asılı olaraq göstərilmişdir. Göründüyü kimi, bu interval materialın fiziki mexaniki xassələ- rindən asılı olaraq dəyişir. Hər bir material üçün kəsmə sürətinin elə bir intervalı mövcuddur ki, həmin arada verilmiş materialın emalı yüksək kəsmə temperaturuna görə mümkün deyil.
olunmayan 0 1600 1200 800
400 T k ə s. °C Polad B ə rk x ə lit ə : 980°C
Legirli x ə lit ə l ə r Çuqun Bürünc Ə lvan metallar Aliminium
emal olunan emal olunan
Stellit: 980°C Tezk
ə s ə n al ə t polad ı : 650°C Karbonlu polad: 450°C
39000 m/d ə q 600 1200
1800 2400
3000 V k ə s. , m/d ə q
Yüklə 7,1 Mb. Dostları ilə paylaş:
|