Hisse 01 uz qabigi
Yüklə 7,1 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Polimerbeton
- Polimerlərin təzyiq altında tökülməsi
Poliqon toru 83
sayda tilə və sahəyə malik olarsa struk- turlaşmış tor adlanır (şəkil 1).
(alm. das Polygonnetz, ingl. Polygon mesh)
tərkibində birləşdirici kimi polimerdən istifadə olunan materialdır. Betonun hazırlanması za- manı daş dənəcikləri polimer tərəfindən əhatə olunaraq onlar arasında körpü yaradılır. Polimerbetonda sementlərdən yalnız daş dənə- cikləri arasındakı boşluqları doldumaq üçün istifadə edilir. Birləşdirici kimi heç bir rol oynamırlar. Polimer kimi ən çox doymamış poliyester qətranı olan polimer matrislər tətbiq olunur. Müxtəlif ölçülü dənəciklərin qarış- dırlması ilə 90%-ə qədər doldurma dərəcəsi əldə olunur. Polimerlərin sement betonuna nisbətən əlverişli mexaniki və kimyəvi xassələrə malik olması onun texnikada geniş tətbiqinə şərait yaratmışdır. 1980-ci illərdən başlayaraq poli- mer betondan maşınqayırmada böyük yük- ləmələr altında işləyən gövdələrin və çatıların hazırlanmasında tətbiq olunur. Yüksək sürət- lərdə işləyən maşınlarda polimer betondan hazırlanmış gövdə hissələri yüksək rəqs- söndürmə qabilliyyətinə və asan hazırlanma üsuluna görə getdikcə daha çox rast gəlinir.
(alm. der Mineralguss, ingl. Cast mineral) Polimerlərin təzyiq altında tökülməsi müx- təlif formalı məmulların plastik kütlələrdən və rezin qatışıqlarından hazırlanması üsuludur. Proses xüsusi tökmə (→plastik kütlələri püs- kürtməklə tökmə maşınları) maşınlarında ye- rinə yetirilir. Emal zamanı süni material tökmə maşınının qızdırcı silindrində isidilərək yum- şaldılır və sonra oradan silindrin daxilində olan sonsuzvint və ya porşenin köməyi ilə ba- sılaraq qəlibə püskürdülür. Material soyuduq- dan (termoplastlar), bərkidikdən (reaktop- lastlar) və ya vulkanizasiyadan (rezin qarışığı) sonra məmul formasını və ölçülərini saxlayır. Bu üsul termoplastların 0,1÷30 000 sm 3
həmçinin xüsusi hazırlanmış reaktoplastlar və rezin qarışıqları 3000 sm 3 həcmə qədər tökülməsinə imkan verir. Digər üsullarla müqayisədə üstün cəhətləri yüksək məhsul- darlığı və hazırlanan hissələrin yüksək key- fiyyəti ilə səciyyələnir.
(alm. das Spritzgiessen, ingl. İnjection moulding) Polimerləşmə monomerlərin birləşməsi ilə ge- dən zəncirvari reaksiya sayəsində polimer molekulunun yaranması prosesidir. Prosesdə katalizatorlar iştirak edir. Monomerin mo- lekulu zəncirə daxil olaraq monomer bəndi ya- radır. Belə bəndlərin sayı polimerləşmənin də- rəcəsini göstərir. Polimerləşmədə iştirak edən monomerlərin sayına görə homopolimerləşmə (bir monomer) və somopolimerləşmə (iki və daha artıq) fərqlənirlər. Aktiv mərkəzin təbiətindən asılı olaraq aparıcı zəncir bölünür:
Radikal polimerləşmə, burada sərbəst radikal aktiv mərkəz rolunu oynayır, artma isə homopolit gedir,
İon polimerləşmə, burada ion və ya qütbləşmiş molekulalar aktiv mərkəz kimi çıxış edir və ikili əlaqələr heteropolit olaraq baş verir. Polimerləşmə- kinetik zəncirin böyüməsi – Polimerləşmə 84
0 ; .. .. ) ( 1 1 2 2 1 0 1 ≥ + + + + + = = − − = ∑
x b x b x b x b b x b x P n n n n n í i i i makromolekulaların material zəncirlərinin art- ması ilə müşaiyət olunan zəncirvari prose- sin xüsusi növüdür. Polimerləşmə də bir neçə mərhələyə bölünür: həyacanlanma, polimer- ləşmə, zəncirin böyüməsi, zəncirin sınması, zəncirin ötürülməsi (şəkil 1). Prosesin baş- lanması üçün sistem katalizatorlar tərəfindən həyacanlandırılır. Bunun üçün ionlaşdırıcı şüalanmadan, işıqdan və ya elektrik cərəya- nından istifadə edilir. Zəncirin böyüməsi monomerin (M) aktiv mərkəzə (М*) nəzərən dəfələrlə təkrar olunan eyni tipli reaksiyalardan ibarətdir:
М* + М ® М* 2 ; М*
2 + М ® М* 3
+ M
® M* n+1
Nəticədə ilkin aşağı molekulalı aktiv mərkəz böyüyərək makromolekulaya çevrilir. Deak- tivlədirmə, yəni reaksiyanın dayandırılması kənar maddələrdən (radikal başlanğıc) istifadə etməklə aparılır.
Şəkil 1. Polimerləşmə prosesinin mərhələləri
Polimerləşmə ilkin materialın aqreqat halın- dan asılı olaraq müxtəlif üsullarla aparıla bilir. Ən geniş yayılanı bunlardır:
Həll ediciyə malik olmayan maye mono- merin polimerləşdirilməsi, və ya həyacan- landırıcı və kataliztorların iştirakı ilə poli- merləşdrimə,
Su emulsiyası və suspensiyalarda polimer- ləşdirmə,
Bərk fazada ionlaşdırcı şüalandırmanın tə- siri ilə polimerləşdirmə,
Qazşəkilli monomerin ionlaşdırcı şüalan- dırmanın təsiri ilə polimerləşdirilməsi. Polimerləşmə kimya sənayesində plastik küt- lələrin üzvi sintez yolu ilə əldə olunmasında tətbiq olunan əvvəzsis üsuldur.
(alm. die Polymerisation, ingl. Polymerization) Polinom riyaziyyatda çoxlu sayda rasional üstlü dəyişənlərin (x) cəmidir. Elementar cəbrdə polinom funksiyası və ya sadəcə olaraq polinom P(x) aşağıdakı kimi ifadə olunur:
burada: a polinomin hədlərinin əmsalı, n isə onun dərəcəsini göstərir. Polinom bir, iki və ya üç həddən ibarət olasa ona, uyğun olaraq bir, iki və ya üçhədli polinom deyilir. Ən yüksək dərə- cəyə malik olan hədd polinomun dərəcəsini müəyyən edir. Po- linomun əmsalları müəyyən sa- həyə aid olur, məsələn rasional, həqiqi və ya kompleks ədədlər. Polinomların cəmlənməsi, çıxıl- ması və vurulması sayəsində ye- nə də polinom alınır. Polinomun vacib xassələrindən biri də odur ki, istənilən kəsilməz funksiyanı minimal xəta ilə polinomla əvəz etmək olur. Bu, riyazi analiz yolu ilə sübut olunmuş fakt tex- nikada öyrənilən parametrlər arasındakı asılı- lıqların təqribi yolla təsvirinə şərait yaradır (→ ən kiçik kvadratlar üsulu). Maşınqayırmada stoxastik proseslərin tədqi- qində proseslərin parametrləri arasındakı ası- lılıqların yaradılmasında polinomlardan geniş istifadə olunur. Bunun üçün əvvəlcədən plan- lanmış eksperimentin (→eksperimentlərin Yüklə 7,1 Mb. Dostları ilə paylaş:
|